172
ұшырайды, бірақ ол бәрібір жұмысты қадағалау үшін негіз
болады және жауапты медиа-қауымдастықтардың жақсы
жұмыс істеуіне көмектесу үшін сынды да қабылдайды.
Осындай құрылыс саласында IWPR-дың мүмкіндіктері
бұрыннан келе жатқан бұқаралық ақпарат құралдары ұйым-
дарын реформалап, жаңа бұқаралық ақпарат құралдарын
құруға, жергілікті сұраныстарды анықтауға және медиа-
жобаларды бағалауға, медиа-оқытуды өткізуді жолға қою
мен оқу, зерттеу және бақылау топтарын (мониторинг)
нығайтуға, осы негізде ұзақ мерзімді дағдыларды дамытуды
қамтамасыз ету үшін жергілікті жаттықтырушыларды оқытуға
бағытталған.
Қоғамның талқылауына шығарылатын оқиға-
ларды анықтау
Дәл қай жаңалықтың бүгінгі күннің басты оқиғасы екенін
нұсқауға бұқаралық ақпарат құралдарының күш-қуаты да,
құдіреті де жетеді.
Негізгі журналистік дағдылар мен этикадан тыс тақырыпты
іздестіруде, ақпаратты ұсыну стратегиясын әзірлеу мен
мақалада айтылғанды ашуда пайдаланылатын қақтығысқа
әсер етудің көптеген тәсілдері бар. Жоғарыда айтылғандардың
негізгі мәні қақтығыстар туралы мақалаларды бөлу мен пес-
симизмнен жоғары тұру керектігіне келіп тіреледі. Балама
11-тарау: Оқиғаны жауапкершілікпен баяндау
173
Cоғыс пен бейбітшілікті жариялау Институты
Дәл қай жаңалықтың
бүгінгі күннің басты
оқиғасы екенін нұсқауға
бұқаралық ақпарат
құралдарының күш-қуаты
да, құдіреті де жетеді
пікірлер мен IWPR пікірі бойынша, мүдде қайшылығынан
қашу үшін қоғамдық диалог орнатып, қайшылықтан гөрі
келісімге келуге тырысу, оқиға дамуының оң жақтарын беру
басты мақсат болып табылады.
әрекет ету бағдарламасын құрастыру әдісі насихатқа жат-
пайды. Бұл тараптардың біріне ғана қолдау көрсетуді неме-
се әскери емес пікірталастардың тікелей жақтаушысы болу-
ды білдірмейді, шын мәнінде, соғыстың теориялық негіздерін
түсіну маңызды.
Бұл БАҚ-тың жаңалықтарды хабарлап қана қоймай, оны жа-
сайтынын білдіреді. Бұқаралық ақпарат құралдары нақтылы
бір мерзімде тарихи материал жасайды.
Журналистика ядролық физика маманының құпиясымен
бетпе-бет келеді: сіз атомды өлшей алмайсыз, себебі сіздің
күш салуыңыз оны қозғалтуға тырысады, нәтижесінде,
атомның мөлшері өзгереді. Сол сияқты оқиғаны жариялауда
журналистер де өздеріне жауапкершілік алады:
Өз әрекеттерінің оқиғаға қаншалықты ықпал ететінін тү-
сіну;
Сәйкеспейтін бағыттарды терең қазбалау;
174
Қақтығыстар әлемінде
қандай да бір оқиғаны
көпшіліктің талқысына
салушылар қарама-қайшы
көзқарастағылардың да
өз пікірін жария етуіне
мүмкіншілік жасауы ке-
рек. Сонда ғана болып
жатқан оқиға тура-
лы біржақтылыққа жол
берілмей, тепе-теңдік
принципі сақталады
Бір жақтың әскери міндеттерін ілгерілету үшін медиа-
ойынға қатысушылардың қақтығысты пайдаланып отыр-
мағанын анықтау.
Соғыс мастандыратын әсер береді, өйткені ақпараттың
негізгі ағымында соғыс тартымды, ал бейбітшілік қызықты
емес болып көрінеді. Нью-Йорк Таймстың марапатқа ие
болған тілшісі Крис Хеджес өзінің естеліктерін «Соғыс – біздің
маңыздылығымызды арттыратын күш» деп атады.
Қақтығыстар әлемінде қандай да бір оқиғаны көпшіліктің
талқысына салушылар қарама-қайшы көзқарастағылардың
да өз пікірін жария етуіне мүмкіншілік жасауы керек. Сон-
да ғана болып жатқан оқиға туралы біржақтылыққа жол
берілмей, тепе-теңдік принципі сақталады.
Қақтығысты түсіну
Қаржы тақырыбында жазатын журналист экономика бо-
йынша біршама білімді болуы керек, ал юриспруденциямен
жұмыс істейтін тілші заңнаманың негіздерін білуі тиіс. Осы
сияқты соғыс мәселелерін жариялау үшін қақтығыстың си-
патын түсінудің маңызы зор. Бұл оқиғаларды күнделікті жа-
риялау шеңберінен шығып, қақтығысты қозғаушыны және
қақтығысты шешуді түсінуге ұмтылуды білдіреді.
Қақтығысқа талдау жасау (немесе «бейбітшілікті зерттеу»)
қақтығыстың кәдімгі және табиғи іс екенін және оның ұдайы
жәбір көрсетуді білдірмейтінін дәлелдеді.
11-тарау: Оқиғаны жауапкершілікпен баяндау
175
Cоғыс пен бейбітшілікті жариялау Институты
Өте үлкен
қақтығыс болатынын
нық сеніммен айтқан
адамнан сақ болыңыз
Басқа процестерге шолу жасау үнемі болмаса да, қақтығысты
бейбіт жолмен шешу мүмкіндігін көрсетеді. Қақтығыстың
бақылаудан тыс қалмауы үшін күш салу оны шешуге
жасалған қадам болып табылады; бітімгершілік мақсатында
жүргізілетін жұмыстың өзі ұзақ мерзімді және берік бейбітшілік
орнатуға мүдделі адамдар тобын құру үшін маңызды.
Сонымен қатар, өте үлкен қақтығыс болатынын нық сеніммен
айтқан адамнан сақ болыңыз. Аяусыз қақтығыстар белгілі
бір себептермен болады және оларды адамдар басқарады.
Кейде мемлекеттің яки үкіметтің басшысы қауіпсіздікті не-
месе бақылауды сақтау құралы ретінде қақтығыс жасай-
ды. Қақтығыстың бастапқы себебі билік пен байлықтың
тең дәрежеде бөлінбеуінен, бұрыннан келе жатқан тари-
хи келіспеушіліктердің салдарынан туындайды. Бұл «та-
рихи жаулар» арасында қатігездіктің бар екенін көрсетеді,
одан қорлардың әділ бөлінбеуіне немесе монополияның
әркелкілігіне назар аударып, сол мәселелерді шешу арқылы
құтылуға болады.
Аяусыз қақтығыстың болатынын нық сеніммен айтатын адам-
нан сақ болыңыз.
Достарыңызбен бөлісу: | 
