Өзгерістер жолындағы репортаждар: Дағдарыс аймақтарындағы жергілікті

  
208
  
Халықаралық  Журналистер  Федерациясы  бүкіл  дүниежүзі 
бойынша  журналистер  одақтары  үшін  қорғау  шараларын 
ұсынып,  журналистік  қауымдастықтар  құруға  көмектеседі: 
www.ipj.org.
Цензура индексі – беделді ұйым, сондай-ақ цензура мен сөз 
бостандығы туралы жарияланымдарды жарыққа шығаратын 
белсенді веб-сайт: 
www.indexonline.org.
Халықаралық  журналистерге  арналған  орталық  –  ха-
лықаралық  БАҚ-тарды  дамыту  бойынша  басқа  да  бағдар-
ламаларды  оқыту  мен  жүзеге  асыруды  қамтамасыз  ететін 
АҚШ-та штаб-пәтері бар ұйым: 
www.irex.org.
Халықаралық  зерттеулер  мен  алмасулар  жөніндегі  кеңес 
(IREX) – БАҚ қызметінде мамандандырылған АҚШ-тың даму 
бағдарламаларын орындауды жүзеге асыратын ұйым: 
www.
irex.org.
Жалпы  негізді  іздестіру  –  дүниежүзі  бойынша  БАҚ  пен 
әлемдік жағдайды ұйымдастырудың көптеген жобаларымен 
айналысатын қақтығыстарды шешу жөніндегі топ: 
www.sfcg.
org.
Хиронделль қоры БАҚ-тар мен әлемдік ахуалды ұйымдастыру 
бойынша жобаларды жүзеге асырады: 
www.hirondelle.org. 
Паноус  институты  кең  арнадағы  зерттеулермен,  оқытумен 
және  журналистикаға  қолдау  көрсету  бойынша  басқа  да 
бағдарламалармен айналысады: 
www.panos.org.uk.
11-тарау: Оқиғаны жауапкершілікпен баяндау

  
209
  
Cоғыс пен бейбітшілікті жариялау Институты
Халықаралық  дағдарыстық  топ  жоғары  дәрежелі  жүйелі 
аналитикалық есептер мен дүниежүзі бойынша қақтығыстық 
оқиғалар туралы жарияланымдарға нұсқаулар береді: 
www.
icg.org. Ашық қоғам институты, филантроп Джордж Соростың 
қоры көпшілік халықаралық қор бағдарламаларынан алына-
тын  көшпелі қоғамдар туралы кең ақпарат ұсынады: 
www.
soros.org
Human  Rights  watch  (Адам  құқығын  сақтау)  (
www.hrw.org) 
және Халықаралық амнистия (
www.amnesty.org) – дүниежүзі 
бойынша  дағдарыс  аймақтарында  зорлық-зомбылық  тура-
лы жиі есептер ұсынатын адам құқығы бойынша көшбасшы 
халықаралық ұйымдар. 
Ұйымдардың  көпшілігі  дүиежүзі  бойынша  қақтығыс 
аймақтарында  бейбітшілікті  нығайтуға  ұмтылады  және 
бейбіт  процестер,  сондай-ақ  жалпы  қақтығыс  оқиғаларын 
шешу туралы ақпарат пен талдаулар ұсынады. Оған Интер-
нэшнл Элерт (
www.international-alert,org), Консилэйшн Ри-
сосиз (
www.c-r.org) жатады. 
Еуропалық қақтығыстарды өзгерту және алдын алу жөніндегі 
орталық (
www.conflict-prevention.net), Осло, Халықаралық 
бейбітшілікті ғылыми-зерттеу институты (
www.prio.no) және 
Оксфордтық  зерттеу  тобы  (
www.oxfordresearchgroup.org.
uk). 
әлемде болып жатқан оқиғаларды көрсету халықаралық БАҚ-
тарға  жауапкершіліктерін  едәуір  арттыра  отырып,  БАҚ-тың 
әрекет ету аясы мен қақтығыстар жайлы жарыссөздерді ынта-
ландырады: 
www.reportingtheworld.org.

  
210
  
Бұқаралық  ақпарат  құралдарына  қатыгездік  көрсету  тура-
лы Руанданың материалдарын қараңыз, авторы Филипп Гу-
рьевич  (Пикадор).  Марк  Томпсонның  Ойдан  шығарылған 
соғысын қараңыз: Сербиядағы, Хорватиядағы және Босния-
Герцеговинадағы  жайттарды  жан-жақты  зерттеулерді 
ұсынады. 
Озық  ақпаратпен,  БАҚ-тың  дамуымен  және  дағдарыс 
жағдайлары  мен  адам  құқығына  бағытталған  мәліметтерді 
хабарлаумен  айналысатын  жүздеген  тамаша  ұйымдар 
бар,  ал  мына  мұқият  іріктелген  тізім  сіздің  жұмысыңызға 
бастама  болуға  арналған.  Атап  айтсақ,  осы  тізімге  май-
дан  ішінде  ержүректілік  көрсеткен  жүздеген  адам  құқығы 
жөніндегі  жергілікті  ұйымдар  мен  жергілікті  медиа-ұйымдар 
енгізілмеген. Ең үздік ресурс – сіздің өз бастамашылдығыңыз 
және  
www.google.com.
11-тарау: Оқиғаны жауапкершілікпен баяндау

  
211
  
Cоғыс пен бейбітшілікті жариялау Институты
12-тарау 
А
даМ
 
құқықтары
 
және
 
журналистиКа
 
БАҚ арқылы мәселені 
бірінші орынға көтеру – 
тепе-теңдікке ие болуы 
мақсатында саяси ерік-
жігерді жұмылдырудың 
маңызды механизмі
б
ұқаралық
 
ақпарат
 
құралдары
 
биліктің
 
іс
-
әрекеттеріне  баға 
береді, ал шын мәнінде, БАҚ адам құқығын қорғаудың маңызы 
тірегі болып табылады. Дегенмен, ақпарат құралдары тиімді 
жұмыс жасауы үшін өздері де адам құқығына тәуелді. 
Өз  кәсібінің  арқасында  журналистер  адам  құқығының 
бұзылуына куә болады. Заңға қайшы келетін тәртіп бұзушы-
лықтар немесе түрмедегілермен лайықты дәрежеде қарым-
қатынас  жасамау,  депортация,  үкімдерді  заңсыз  орын-
дау  немесе  адамдарды  жаппай  өлтіру  туралы  мәлімдеу 
–  журналистердің  этикалық  парызы.  БАҚ  арқылы  мәселені 
бірінші орынға көтеру – тепе-теңдікке ие болуы мақсатында 
саяси ерік-жігерді жұмылдырудың маңызды механизмі.
Журналистер  көп  жағдайда  адам  құқығының  өрескел  бұ-
зылуын  бірінші  болып  білетіндіктен  және  оған  куәгер 
болатындықтан, көбінесе сот билігінің тергеу жүргізіп, белсенді 
жұмыс істей бастауына солар ықпал етеді. Соңғы жылдары 
айыптаушылар Руанда мен бұрынғы Югославиядағы әскери 
қылмыстарға қатысы бар күдіктілердің үстінен тергеу жүргізу 
кезінде баспасөздегі репортаждарға жүгінді. Гаагадағы Халық-
аралық  соттың  құрылуы  адам  құқығы  туралы  баспасөз 
мәлімдемелерінің маңызын арттыра түспек.  
Сонымен  бірге  журналистер,  соның  ішінде  қақтығыс  айма-
ғында  репортаж  жасайтын  журналистердің  өздері  адам 
құқығының  қорғалуына  тәуелді  болады.  Журналистерді 
гуманитарлық  құқық  шеңберінде  айрықша  қарым-қатынас 
үшін бөлмейді.