Өзгерістер жолындағы репортаждар: Дағдарыс аймақтарындағы жергілікті

  
163
  
Cоғыс пен бейбітшілікті жариялау Институты
1.  Сіз  тұратын  қалада  сайлауалды  науқаны  жүріп  жатыр 
делік.  Заң  шығару  органының  бір  мүшесі  бәсекелесін 
«сайқымазақ» ретінде суреттеп, оның құрылыс компания-
сынан  бірнеше  рет  пара  алғанын  алға  тартып,  оны  «өз 
партиясын сатқан адам» деп атайды.
 

Жоғарыда  келтірілгендер  сөздердің  біреуі  немесе  бірне-
  шеуі мақалаңызда пайдалану үшін қауіпсіз бе? Материа-
лыңызды қарап шығу үшін біреуге жіберу керек пе?
2.  Сіз  тұратын  қаланың  маңынан  көптен  күткен,  жоғары 
жылдамдыққа  арналған  магистраль  салу  жұмысы баста-
луы  тиіс.  Бір  күні  кешкілік  белгісіз  біреу  сіздің  кеңсеңізге 
қоңырау шалып, магистральдың бас мердігері сапасы на-
шар  материалдарды  қолданып,  үкіметті  алдап  жүргенін 
айтты. Қоңырау шалушы адам өз есімін айтпайды, бірақ та 
сол құрылыс магистралінде жұмыс істейтінін хабарлайды. 
  Телефон соққан азамат сіз бұл деректерді жарияламаған 
жағдайда оны бәсекелес басылымға беретінін мәлімдейді. 
Ол  сіздің  жауабыңызды  білу  үшін  жарты  сағаттан  соң 
қоңырау шалмақ. 
 
 

Сіз  және  сіздің  басшылығыңыз  тез  арада  қандай  шешім 
қабылдауға тиіссіздер?
 

Құпия абонентке екінші рет қоңырау шалғанда қандай жа-
уап қайтарасыз?

  
164
  
 

Осы  материалды  алудың  қандай  да  бір  стратегиялық 
маңызы бар ма немесе сіз одан тез арада бас тартасыз 
ба?
 

Материалды  сіздің  бәсекелестеріңіз  жариялайтыны  ту-
ралы дерек сізге және сіздің басылымыңызға қалай әсер 
етеді?
3.  Қалада  бірнеше  жаңа  мейрамхана  пайда  болды.  Сіз 
олардың  ең  танымалы  туралы  шолу  жазу  үшін  журна-
листке тапсырма бересіз. Сізге оның шолуынан бірнеше 
сөйлемдер ұсынамыз:
 

Мұндай кебабты мысығыма да бермес едім.
 

Менің ойымша, бұл кебаб жылы жерде ұзақ уақыт тұрып 
қалған. 
 

Кебабқа  қарағанда,  тазалық  департаментінің  есебі 
қалыңдау. 
 

Тазалық  департаментінің  инспекторлары  осы  кебабтар-
дан егеуқұйрықтардың несебін тапқандығы туралы хабар-
лады. 
 

Менің  тазалық  департаментінен  алған  деректерім  шы-
найы жағдайда мүлдем сәйкес келмейді.
 

Бұл дүниежүзіндегі ең нашар мейрамхана.
 

Сіз  келтірілген  мысалдардың  біреуін  немесе  бірнешеуін 
қолданасыз ба? әлде өзгертесіз бе? Неліктен?
10-тарау: Жала жабу жөнінде

  
165
  
Cоғыс пен бейбітшілікті жариялау Институты
Фактілер  мен  көзқарастар  арасында  өзгешелік  болаты-
нын  ескеріңіз,  ақпараттың  қорғалған  немесе  қорғалмаған 
болуы  мүмкін  екенін  есте  ұстаңыз,  жергілікті  заңнама  мен 
мәдени заңдылықтар арасындағы айырмашылықтар туралы 
ұмытпаңыз.
ОҚУҒА АРнАЛҒАн ҚОСЫМША МАТЕРиАЛДАР 
ЖӘнЕ АнЫҚТАМАЛЫҚ МАТЕРиАЛДАР
Ағылшындық заңнама бойынша ең соңғы мәліметтерге шолу 
жасау үшін мына басылымдарға жүгіне аласыз:  Butterworths 
Law баспасы жариялаған 
McNae's Essential Law for Journalists
, 
Том Уэлш пен Уолтер Гринвуд.

  
166
  
11-тарау
О
қиғаны
 
жауапКершіліКпен
 
баяндау
Қақтығыстар кезінде 
бұқаралық ақпарат 
құралдары қоғамның 
ашу-ызасын тудырып, 
халықты қолға қару алуға 
мәжбүрлеуі мүмкін, тіпті 
адам өлтіруге нұсқау 
арқылы да бұқаралық 
ақпарат құралын пай-
даланушылар табылуы 
ғажап емес 
б
ұқаралық
 
ақпарат
 
құралдары
 
соғыспен
 
күрделі
 
байланыста
. 
Алғашқы  оқтың  дауысынан  кейін  көбіне-көп  шындық  зар-
дап шегеді. Қарама-қарсы екі жақ халықты жұмылдыру үшін 
және өлім мен қатыгездіктің қорқынышты көрінісін жасырып, 
бар  кінәні  қарсыластарына  арту  үшін  бұқаралық  ақпарат 
құралдарын пайдалануға тырысады. 
Осындай кикілжіңде бұқаралық ақпарат құралдары пайдала-
нылатын бірнеше тәсілді қарастырыңыз:
 

Партизан  жасақтары  ауыл  тұрғындарына  қарсы  аранда-
тушы  әрекеттер  ұйымдастырады.  Жасақтардың  мәліметі 
бойынша,  ауыл  тұрғындары  үкіметке  қарсы  қатаң  шабу-
ыл  тудырып,  кейіннен  өз  проблемаларына  назар  аудар-
ту  үшін  халықаралық  бұқаралық  ақпарат  құралдарына 
жүгінбек. 
 

НАТО-дан  келген  баспасөз  мәслихатында  қарапайым 
азаматтардың қазасын жасыра отырып, реактивті снаряд-
тардың жоғары дәлдікке ие екенін айтты. 
 

Діни экстремистік топ Батыс елдеріндегі ірі астаналардың 
бірінде  пойызда  жарылыс  жасап,  лаңкестік  арқылы  елді 
қорқытып-үркіту  үшін  оқиға  орнынан  жедел  түсірілім  жа-
сап, суреттерін  дүниежүзі елдеріне таратып жіберді. 
Ұрыс  аяқталғаннан  кейін  партизандар  радио  немесе  теле-
арналарда және газет беттерінде өз әрекеттерін ақтай оты-
рып, басымдық таныту үшін жарысады. Өз пайдалары үшін 
қандай жолмен болса да бейбітшілік пен келісімге ұмтылады.

  
167
  
Cоғыс пен бейбітшілікті жариялау Институты
Кикілжің басталар алдында да соғысты тұтандырушы үкімет 
өздерінің бақылауындағы бұқаралық ақпарат құралдарын пай-
далана отырып, өшпенділікке негіз қалау арқылы жағдайды 
ушықтырады. Ұлттық күрес (және сөзсіз үстемдікке ие оның 
көшбасшысы)  «дұшпанға»  деген  қорқыныш  пен  өшпенділік 
тұтанған  кезде  белгілі  бола  бастайды.  Бұқаралық  ақпарат 
құралдары  қоғамның  қауіпсіздігіне,  соғысқа  қабілеттігіне 
қатер тудыру үшін, сондай-ақ, кісі өлтірудің құралдары мен 
әдістеріне қатысты тікелей нұсқаулар беру үшін пайдаланы-
лады. 
Осы жауыздық сценарийлері қақтығыс пайда болған жерлер-
де қайталана береді. Қоғамда көптеген халықаралық әскери 
интервенция  барысындағы  батыстық  бұқаралық  ақпарат 
құралдарының рөліне қатысты қызу кәсіби және академиялық 
дау-дамайлар  бар.  Соңғы  онжылдықтағы  оқиғалар  кезінде, 
әсіресе Руанда мен Балкандағы зұлматқа (геноцидке) итер-
мелеуде жергілікті бұқаралық ақпарат құралдарын пайдала-
ну бұқаралық ақпарат құралдарының жауыздыққа жол беруін 
көрсете отырып, ерекше назарға ие болды. 
Қақтығыстар кезінде бұқаралық ақпарат құралдары қоғамның 
ашу-ызасын тудырып, халықты қолға қару алуға мәжбүрлеуі 
мүмкін,  тіпті  адам  өлтіруге  нұсқау  арқылы  да  бұқаралық 
ақпарат құралын пайдаланушылар табылуы ғажап емес.