Қазақстан Республикасы Ішкі істер министрлігі Төтенше жағдайлар комитеті Көкшетау техникалық институты



жүктеу 1,97 Mb.
бет1/7
Дата30.05.2018
өлшемі1,97 Mb.
#18423
түріДиплом
  1   2   3   4   5   6   7

Қазақстан Республикасы Ішкі істер министрлігі

Төтенше жағдайлар комитеті

Көкшетау техникалық институты
Күндізгі оқу факультеті.

Өрттің алдын алу кафедрасы

ТАПСЫРМА

дипломдық жұмысты (жобаны) дайындау бойынша мамандығы



5В 100100 «Өрт қауіпсіздігі»
1.Тақырыбы «Өрт жағдайымен қоғамның әлеуметтік даму ықпалын зерттеу»

Институт бұйрығымен бекітілді № 157«10» 09 2014 ж.

2. Аяқталған жұмысты (жобаны) тапсыру «06» 06 2015 ж.

3. Жұмыс (жоба) бойынша қолданылған мәліметтер өрттердің сараптамасы

4. Бөлімдердің орындалу уақыты, сұрақтарды қарастыру, қысқаша мазмұны:



Бөлімдердің атауы


Орындау мерзімі

1.

Кіріспе


15.01.2015

2.

Дипломдық жұмыстың мақсаты мен міндеттерін тақырыбын негіздеу

19.01.2015

3.

Дипломдық жобаның мақсатының, міндеттерінің және тақырыбының өзектілігі

19.01.2015

4.

Өрт қауіпсіздігін қамтамасыз ету мәселелерінің жағдайын талдау

2.02.2015

5.

Нормативтік-техникалық және ұйымдастыру-құқықтық құжаттаманы талдау

12.02.2015

6.

Жобалық бөлім

25.02.2015

7.

Елдің әлеуметтік-экономикалық даму көрсеткішінен өрт жағдайын модельдеу принциптері

10.03.2015

8.

Өрттің әлеуметтік себептерін және оның салдарын талдау

16.03.2015

9.

Қоғамның әлеуметтік-экономикалық дамуының өртпен жағдайына әсер ету көрсеткішінің деңгейін анықтау

25.03.2015

10.

Халықтың ауқаттылық деңгейінің өртпен жағдайға ықпалы.

30.03.2015

11.

Х

алықтың экономикалық даму деңгейінің өртпен жағдайына ықпалы



6.04.2015

12.

Өрт қаупі бар өндірістің өртпен жағдайына ықпалы

13.04.2015

13.

Әлеуметтік ортаның өртпен жағдайына ықпалы

17.04.2015

14.

Қорытынды

22.04.2015

15.

Әдебиет тізімі

23.04.2015

16.

Графикалық бөлім

24.04.2015

17.

Диплом алдындағы қорғау

27.04.2015

5. Тапсырманың берілген уақыты 01.10.14 ж.

6. Бекітемін (каф.бастығы) ө.қ.қ полковнигі Кәрменов Қ.К.

7. Жетекші т.ғ.к, профессор _________ _________Джумагалиев Р.М.

(лауазымы; аты-жөні; қолы; күні)

8. Тапсырманы қабылдап, орындаған Турсумбаев Б.А.

9. Кеңесші:

Графика бөлімі бойынша ө.қ.қ подполковнигі Кәрденов С.А.



Мазмұны


1.

Кіріспе

4

2.

1 бөлім. Өрт қауіпсіздігін қамтамасыз ету мәселелерін талдау

6

3.

1.1 Мемлекеттік өртке қарсы қызметтің бөлімшелерінің оперативті қызметін талдау

6

4.

1.2 Мемлекеттік өртке қарсы қызметтің бөлімшелерінің шақыру құрылымын талдау

13

5.

1.4 Ұйымдастыру-құқықтық және норматиті-техникалық құжаттарды талдау

26

6.

1.5 Қазақстан Республикасында өртке қарсы қызметтерді ұйымдастыру бойынша нормативтер

26

7.

1.6 Нормативті-техникалық әдебиетті талдау

31

8.

1.7 Техникалық регламенттер

31

9.

2 бөлім. Жобалық бөлім

2.1 Елдің дамуының әлеуметтік-экономикалық көрсеткішіне байланысты өртпен жағдайды үлгілеу принципі



36

10.

2.2 Өрттің және олардың салдарының әлеуметтік себебін талдау

36

11.

2.3 Елдің дамуының әлеуметтік-экономикалық көрсеткішінің өртпен жағдайының әсер ету дәрежесін анықтау

45

12.

2.4 Елдің ауқаттылық деңгейіне өртпен жағдайдың әсер етуі

46

13.

2.5 Елдің экономикалық даму деңгейіне өртпен жағдайдың әсер етуі

47

14.

2.6 Аймақтардағы өрт қаупі бар өртпен жағдайдың әсер етуі

49

15.

2.7 Әлеуметтік ортаға өртпен жағдайдың әсер етуі

2.8 Адам потенциалының даму индексін бағдарлау



52

56


16.

Қорытынды

61

17.

Қолданған әдебиеттердің тізімі

63


Кіріспе
Біздің қоғамымыздың дамуының заманауи кезеңі әр түрлі қауіптің өсуімен сипатталып, олардың негізгілері ірі қалалар, жергілікті орындар мен кәсіпорындарда орын алып, қазіргі таңда төтенше жағдай болып табылады. Ғимараттар мен құрылыстардың қабаттылығының өсуі, көпшілік адамдардың келуімен ірі сауда орталықтары мен супермаркеттердің жасалуы (пайда болуы), сапалы әрі көптеген көліктің дамуы,объектілердің энергиямен қамтылуы бір жағынан өмір сапасының жақсаруына, ол басқа жағынан өрт және басқа да төтенше жағдайлардың артуына, демек – зардап шеккендер мен материалдық залалдың өсуіне әкеліп соғады. Қазіргі уақытта өрт қауіпсіздігін қамтамасыз ету мәселелері өзекті әрі күрделі болуда.

2013 ж. Қазақстан Республикасының аумағында 13926 өрт орын алып, 4902801 мың теңге көлемінде зиян келтіреді. Төтенше жағдайлар кезінде (ары қарай - ТЖ) 455 адам қаза тауып, 579 адам жарақаттанды. ТЖ санының төмендеуі 18%, қайтыс болғандар саны 13% құрады. Жарақаттанғандар саны 3% төмендеді. Материалдық залал 13% төмендеді. Өртке қарсы қызмет құрылымы төтенше жағдайларды жоюға 45910 рет шықты. Өрт салдарының көрсеткішінің төмендеуінің бірден бір себебі өртке қарсы күрес қызметінің (кейін - ӨҚҚ) және адамдар өмірі мен материалдық құндылықтардың қауіпсіздігін қамтамасыз етуге арналған басқа құрылымдардың жетілдірілуі мен дамуы болып табылады.

Сондай–ақ төтенше жағдайлар қауіпінің, соның ішінде өрттің, залалдың өсуіне қарағанда қорғану мүмкіндіктерінің өсуі байқалады. Бұл көптеген фактілерге байланысты, олардың негізгілері:


  • ірі тұрғылықты орындарда халық (тұрғындардың) тығыздылығы мен санының артуы;

  • кәсіпорын қызметкерлері және тұрғындардың өрт қауіпсіздік ережелерін жеткілікті білмеуі және бұл ережелерді тұрмыс пен қызметте елемеуі, ішімдікті шектен тыс пайдалануы;

  • автокөлік магистралінің толып кетуі және жүргізуші тәртібінің төмендеуі, өртке қарсы құрылымның жедел келуін қиындатуы;

  • төтенше жағдайларды жоюға және ескертуге қатысты міндеттерді тиімді шешетін азаматтық қорғаныс, аумақтық құрылым ресурстарының жетілуі.

Қ

азақстан Республикасы аумағында өрт жағдайын тұрақтандыру үшін өртке қарсы күрес қызметін басқару принциптері мен әдістерін дамыту, сонымен қатар ресурстардың орналасу үлгілерін әзірлеу қажет. Шын мәнінде Қазақстан Республикасының және оның облыстарының экономикалық байлығы табиғи және заманауи технологиялық, өндірістік және инновациялық әлеуеттер, сонымен қатар ықтимал қауіптер: саяси, қаржылық және т.б. соның ішінде төтенше жағдайлардың, өрттердің пайда болу қаупімен айқындалады. Осыған орай, әлеуметтік-экономикалық әлеуеттің басқару рөлі артты; осыған байланысты, әлеуметтік және экономикалық көрсеткіштер өрт жағдайына әсерін зерттеу өзекті мәселе болып тұр.

Тұрғылықты мекендерде өрт жағдайы көбінесе халық санына байланысты. Сондай-ақ, аймақтың экономикалық-әлеуметтік құрылымы аталған көрсеткішке ықпалын тигізеді. Ғылыми дәлелденген әдістер, аймақ құрылып аталған көрсеткішке әсер етеді. Оның әсер ету деңгейі адам дамуының деңгейіне, соның ішінде адам тұлғасының барлық даму аспектілері – оның денсаулық жағдайынан бастап экономикалық және саяси бостандық деңгейіне байланысты ӨҚҚ әрекеті, сондай-ақ аймақтың табиғи климаттық жағдайларына және төтенше жағдайлардың табиғи сипатына тікелей байланысты.

Өрт қауіпсіздігін қамтамасыз етуде аса маңызды ролді өрттің алдын алуына бөледі. Бұл қызметтің мемлекеттік өрт қауіпсіздігін қадағалау құрылымының қызметкерлері атқарады. Алайда бүгінгі таңда мемлекеттік өрт сөндіру инспекторларының нормативтік саны айқындалмағандықтан, олардың үлкен жүктемесіне, әрекет тиімділігінің төмендеуіне және аталған бағытта зерттеу өткізу қажеттілігіне әкеліп соғады.

Қазақстан Республикасында өрт жағдайы дипломдық жұмыстың зерттеу нысаны болып табылады.

Дипломдық жобалаудың мақсаты – бұл әлеуметтік-экономикалық көрсеткіштерден, сонымен қатар климаттық және басқа да жағдайлардан өрт жағдайының тәуелділігін анықтау. Аталған мақсатқа қол жеткізу үшін келесі міндеттер іске асырылады: өрт қауіпсіздігін қамтамасыз етудің заманауи жағдайына талдау жасау, әр түрлі өрт сөндіру қызметтерінің жедел әрекеті мен нормативтік-құқықтық қамтамасыз етуіне талдау, өрттің себептері мен салдарына талдау жасау, 2015 ж. өртке болжам жасап, өрттің туындауына әсер ететін түрлі фактілерді анықтау.



1 бөлім. Өрт қауіпсіздігін заманға сай қамтамасыз ету мәселелерін талдау

1.1 Мемлекеттік өртке қарсы қызметтің бөлімшелерінің оперативті қызметін талдау
Елдердің көбінде өртпен күрес, адамдардың мүлігін, денсаулығын және өмірін қорғау маңызды мемлекеттік міндеттердің бірі , оны табысты шешу үшін маңызды материалдар мен еңбек ресурстары шығынданады.

Қазіргі уақытта өрт қауіпсіздігін қамтамасыз ету мәселелері көбіне қиын және өзекті болып келеді. Өртке қарсы қызметтің қызметінің тиімділігін арттыру үшін бірнеше әдістер бар. Мысалы, материалды-техникалық базаны еңжоғарғы деңгейге көтеру және кеңейту. Берілген әдіс ондай маңызды болмаса да, құрылымға көп қаржылық құйылымды қажет етеді. Басқа әдістердің тізіміде бар, соларға мемлекеттік өртке қарсы қызметті (бұдан әрі - МӨҚ) ұйымдастыру және басқаруды жетілдіруді енгізуге болады. МӨҚ қызметінің тиімділігін арттыру резервісі негізін ұйымдарды басқаруды әрі қарай жетілдіруде іздеу керек, және де елдің қауіпсіздігін қамтамасыз етуге қоғамды жұмылдыру керек.

Өрт сөндіру қызметі әрекетінің аясында басқарудың ғылыми принципі (заңдылығы) оның қызмет ету және құрылымдарды басқару процессінің заңдылығын зерттеуді, бұл заңдылықтарды басқарудың жаңа құрылымдарын құруда, кадрларды үйлестіру және іріктеуде пайдалануды талап етеді.

Өрт сөндіру, зардап шеккендерді құтқару және апатты-құтқару жұмыстарын өткізу мемлекеттік өрт сөндіру қызметі жедел құрылымдарының ең маңызды міндеті болып табылады.

Өрт сөндіру қорғанысының пікірінше тұрғылықты мекендерде (қалаларда, ауылдық жерлерде) жедел жағдай, көбінесе, өрт сөндіру қызметінің сол мекендегі қауіп кешеннің элементтерімен үнемі өзара байланысымен анықталады.

Қазақстан Республикасында мемлекеттік иелігіндегі аса маңызды, стратегиялық, селиберді аумақтарды өрттен қорғау үшін Қазақстан Республикасы ІІМ төтенше жағдайлар бойынша комитетінің 414 өрт сөндіру құрылымдары іске асырады. Күнделікті әскери кезекшілікте, тәулік бойы қызмет өткеруде 2500 өрт сөндірушілер бар. Республика бойынша тәулігіне орташа 50-ге жуық өрттер орын алып, дабыл бойынша 160 астам шығу өрт сөндіру құрылымдармен жүзеге асырылады.


2012-2013 жылдардағы Қазақстан Республикасында өрт жағдайлары

2013 жылы республикамыздың өртке қарсы қызметтерінің бөлімшелерімен 13926 өртті сөндіруге шығулар болды, бұл 2012 жылдың көрсеткішінен 18% кем, апатты-құтқару жұмыстарын жүргізуге 4617 шығулар, өрт есебіне жатпайтын жалындауларды жоюға 27290 шығулар және жалған шақыруларға 77 шығулар болды. 2012-2013 жылдары республикамызда болған өрттер статистикасы бойынша мәліметтер 1.1 кестесында көрсетілген.





1.1 кесте – 2013 жылға Қазақстан Республикасы бойынша өрт туралы ақпарат





Областтар

Өрт саны

Шығынның соммасы (мың. теңге)

Адамдардың қазасы

Зақымданған адамдар

2012

2013

%ПГ

2012

2013

%ПГ

2012

2013

%ПГ

2012

2013

%ПГ

Астана қ.

870

733

- 16 %

247833

76119

- 69 %

21

22

+ 5 %

54

36

- 33 %

Алматы қ.

970

651

- 33 %

180026

172613

- 4 %

18

16

- 11 %

75

68

-

Ақмола обл. %


1051

826

- 21 %

483487

352518

- 27 %

41

25

- 39 %

28

7

- 4 р.

Ақтобе обл.

702

575

- 18 %

296284

294849

- 0,5 %

15

14

- 7 %

20

20

0%

Алматы обл.

1683

1545

- 8 %

970937

927592

- 5 %

72

48

- 33 %

86

94

+ 9 %

Атырау обл.

479

402

- 16 %

4973

84779


+ 71 %

13

11

- 15 %

17

18

+ 6 %

Ш.Қазақстан обл.

2040

1576

- 23 %

579704

639052

+ 10 %

84

61

- 27 %

52

49

- 6 %

Жамбыл обл.

371

553

+ 49 %

172586

138369

- 20 %

20

19

- 5 %

15

28

+ 87 %

Б.Қазақстан обл.

689

580

- 16 %

400313

373262

- 7 %

18

15

-

7 %

31


24

- 23 %

Карағанды обл.

2380

2025

- 15 %

369336

336619

- 9 %

55

46

- 16 %

95

72

- 24 %

Қызылорда обл.

567

469

- 17 %

341573

322463

- 6 %

15

9

- 40 %

10

14

+ 40 %

Қостанай обл.

1523

1056

- 31 %

110911

63758

- 43 %

52

48

- 8 %

15

16

+ 7 %

Маңғыстау обл.

330

279

- 16 %

6316

92648

+ 15 р.

5

9

+ 80 %

9

9

0 %

Павлодар обл.

1552

1028

- 34 %

464858

256223

- 45 %

34

39

+ 15 %

39

36

- 8 %

С.Қазақстан обл.

909

746

- 18 %

556350

322119

- 42 %

47

48

+ 2 %

32

58

+ 81 %

О.Қазақстан обл.

788

882

+ 12 %

3854

1

449818


+ 17 %

11

25

+ 2,3 р.

21

30

+ 43 %

Республика бойынша

16904

13926

- 18 %

5615677

4902801

- 13 %

521

455

- 13 %

599

579

- 3 %




Берілген 1 кесте бойынша (1.1 сурет) диаграмманы құрып, 2013 жылы республикамыздың барлық облыстарында, тек қана Оңтүстік Қазақстан және Жамбыл облыстарынан басқаларында, өрттің саны төмендегенін көреміз.



1.1 сурет – 2012-2013 жылдардағы республикамыздың облыстары бойынша өрттер саны
Берілген мәліметтерге сәйкес өрттің пайда болу мәселелері бойынша (1.2 кесте, 1.2 сурет), алдыңғы жылдардағыдай, өрттің негізгі мәселелері болып электрқондырғыларын пайдалану техникасын және монтаждау ережелерін бұзу, сонымен қатар отпен абайсыз қолдану болып табылады. 2012 жылмен салыстырғанда өрттің пайда болу мәселелері көбейді, яғни тұрмыстық электрқондырғыларын пайдалану кезінде өрт қауіпсіздік ережелерін сақтамау ( 41%) және балалардың отпен ойнауы ( 5%).

1.2 кесте –Өрттің себептері туралы мәліметтер





Өрт себептерінің атауы

Саны

Зақым

2012

2013

% ПГ

2012

2013

% ПГ

1

2

3

4

5

6

7

Анықталған өрттер

2400

(14)


1996

(14)


-17 %

1402693

830980

- 41 %

Өндірістік жабдықтардың ақаулығы, технологиялық процессінің бұзушылығы

127

(0,8)


102

(0,7)


- 20 %

22380

34393

+ 54 %

Электр жабдықтарын техникалық пайдалану және монтаждау ережелерін бұзу

3333

(20)


3238

(23)


- 3 %

1353966

1544134

+ 14 %

Электр құралдарын тұрмыста пайдалану кезінде өрт қауіпсіздігінің ережелерін бұзу

276

(1,6)


389

(2,8)


+ 41 %

124899

135569

+ 9 %

Жылутудыру қондырғысын орнату және пайдалану кезінде ӨҚЕ бұзу

25

(0,1)


12

(0,1)


- 2 р.

15616

1037

+ 15 р.

Пештерді орнату және пайдалану кезінде ӨҚЕ бұзу

2280

(13)


1555

(11,2)


- 32 %

711148

470938

- 34 %

Электрдәнекерлеу және басқада отпен жұмыс істеуді дайындау кезінде ӨҚЕ бұзу

202

(1,2)


193

(1,4)


- 4 %

70608

217906

+ 3 р.

Тұрмыстық газ қондырғыларын пайдалану кезінде ӨҚЕ бұзу

231

(1,4)


197

(1,4)


- 15 %

93122

78932

- 15 %

Отпен абайсыз жұмыс істеу

6380

(38)


4895

(35)


- 23 %

1325888

1015296

- 23 %

Балалардың отпен ойнаулары

483

(3)


509

(3,7)


+ 5 %

130781

147089

+ 12%

Заттардың және материалдардың өздігінен жанулары

157

(1)


144

(1)


- 8 %

41470

61803

+ 49 %

Жарылыстар

7

(0,04)


5

(0,04)


- 29 %

0

4550

+ 100 %

Найзағайдың тікелей түсуі немесе оның екінші әсерлері

221

(1,3)


151

(1)


- 32 %

19080

10521

- 45 %

Анықталмаған себептері

148

(0,9)


106

(0,8)


- 28 %

45873

165559

+ 3,6 р.

Өрттің басқа да себептері

634

(3,8)


434

(3)


- 32 %

258153

184094

- 29 %

БАРЛЫҒЫ:

16904

13926

- 18 %

5615677

4902801

- 13 %

1.2 сурет 2012-2013 жылдардығы өрттің пайда болу мәселелері бойынша бөлу


Берілген мәліметтерде көрсетілгендей өрттің жиі кездесетін мәселесі, алдында айтылғандай [3] отпен абайсыз қолдану, электржабдықтарын пайдалану техникасын және монтаждау ережелерін бұзу және де пештермен түтін шығатын трубаларды тазалау кезінде өрт қауіпсіздік ережелерін сақтамау.

Сонымен қатар өрттің жиі пайда болу нысаны болып тұрғын секторы қала береді (1.3 кесте).


11

1.3 кесте – 2013 жылғы өрттің пайда болу нысандары жайында мәліметтер



Өрт нысандары

Саны

Зақым

2012

2013

% ПГ

2012

2013

% ПГ

Өндірістік бағыттағы ғимараттар мен құрылыстар

430

(2,5)


394

(2,8)


- 8 %

98946

263934

+ 2,7 р.

Сауда кәсіпорындары

497

(3)


475

(3,4)


- 4 %

371688

555449

+ 49 %

Қойма ғимараттары

111

(0,7)


90

(0,6)


- 19 %

83869

89183

+ 6 %

Білім беру мекемелерінің ғимараттары

53

(0,3)


34

(0,2)


- 36 %

33612

17052

- 49 %

Балалар мекемелері

9

(0,05)


9

(0,06)


0 %

12573

6834

- 46 %

Мәдени-көріністер мекемелері

28

(0,2)


36

(0,3)


+ 29 %

20551

35506

+ 73 %

Спорттық-көріністі мекемелер

2

(0,01)


10

(0,07)


+ 5 р.

50

5432

+ 109 р.

Емді-профилактикалық мекемелер

48

(0,3)


48

(0,3)


0 %

22059

31782

+ 44 %

Монша және кір жуатын кешендер

27

(0,2)


72

(0,5)


+ 2,6 р.

10727

54236

+ 5 р.

Әкімшілік-қоғамдық ғимараттар

271

(1,6)


246

(1,8)


- 9 %

120755

197162

+ 63 %

Ауылшаруашылық нысандары

148

(0,9)


156

(1,1)


+ 5 %

68290

142101

+ 2 р.

Құрылыс нысандары және құрылыс алаңдары

91

(0,5)


107

(0,8)


+ 18 %

4743

2661

- 44 %

Көлік құрал-жабдықтары

2430

(14)


2244

(16)


- 8 %

617008

636985

+ 3 %

Тұрғын үй секторы

11435

(68)


9295

(67)


- 19 %

3478856

2796221

- 20 %

Ормандар

666

(4)


274

(2)


- 2,4 р.

574223

13009

- 44 р.

Дала, көгалдар, жайлаулар

94

(0,6)


31

(0,2)


- 3 р.

5532

7488

+ 35 %

Басқа да ашық территориялар (кәдімгі жолдар, көшелер, алаңқайлар және т.б.)

564

(3,3)


405

(2,9)


- 28 %

92195

47766

- 48 %

Барлығы:

16904

13926

- 18 %

5615677

4902801

- 13 %



12


1.3 сурет – 2010-2013 ж.ж. өрт кезінде қайтыс болғандар мен зардап шеккендердің динамикасы
Қазақстан Республикасының аумағында ағымдағы жылда жедел мәліметтер бойынша 16541 төтенше жағдайлар мен табиғи, техногенді сипаттағы оқиғалар тіркелді ( 2012ж. кезеңге қарағанда 17,6%  төмен). Сонымен 4262 адам зардап шекті (2012 ж. қарағанда 13,3% аз), оның ішінде 1333 адам қайтыс болды (2012 ж. қарағанда 15,9% азайды). Мәліметтер бойынша материалдық залал өткен жылдағы ұқсас кезеңмен салыстырғанда 9787,2 млн. теңгені құрап, 56,3% ұлғайды (2012 ж. – 6260 млн. теңге).
жүктеу 1,97 Mb.

Достарыңызбен бөлісу:
  1   2   3   4   5   6   7




©g.engime.org 2024
әкімшілігінің қараңыз

    Басты бет
рсетілетін қызмет
халықаралық қаржы
Астана халықаралық
қызмет регламенті
бекіту туралы
туралы ережені
орталығы туралы
субсидиялау мемлекеттік
кеңес туралы
ніндегі кеңес
орталығын басқару
қаржы орталығын
қаржы орталығы
құрамын бекіту
неркәсіптік кешен
міндетті құпия
болуына ерікті
тексерілу мемлекеттік
медициналық тексерілу
құпия медициналық
ерікті анонимді
Бастауыш тәлім
қатысуға жолдамалар
қызметшілері арасындағы
академиялық демалыс
алушыларға академиялық
білім алушыларға
ұйымдарында білім
туралы хабарландыру
конкурс туралы
мемлекеттік қызметшілері
мемлекеттік әкімшілік
органдардың мемлекеттік
мемлекеттік органдардың
барлық мемлекеттік
арналған барлық
орналасуға арналған
лауазымына орналасуға
әкімшілік лауазымына
инфекцияның болуына
жәрдемдесудің белсенді
шараларына қатысуға
саласындағы дайындаушы
ленген қосылған
шегінде бюджетке
салығы шегінде
есептелген қосылған
ұйымдарға есептелген
дайындаушы ұйымдарға
кешен саласындағы
сомасын субсидиялау