Адам әлеуетінің даму индексін болжалау

• 
  АҚШ долларымен жалпы ішкі өнімді сатып алу қабілеті бар кіріс көрсеткіші;
  
• 
  б

  елгілі сауаттылық көрсеткішінің құрылуы (2/3 салмағы) және 7-ден 24 жасқа дейінгі аралықтағы жастар мен балалар арасындағы оқушылар бөлігі (1/3 салмағы);

  
  
• 
  туғаннан бастап алдағы өмір сүру ұзақтығын анықтайтын, ұзақ өмір сүру.
  

Ғұмырлық индексі

АПДИ білімінің индексі

Эскпоненциалды (табыс индексі)

Экспоненциалды (ғұмырлық индексі)

2.9 сурет– 2005-2011 жж. табыс, білім, ғұмырлық индексінің және 2012-2013 жж. үрдісінің динамикасы

Тұрғындар саны

2.11сурет – 1997-2014 жылдары АПДИ маңыздылығын бөлуі және 2015 ж. тұрғындардың санының динамикасына бейімді үрдісі
2.18 суретінде АПДИ индексінің маңыздылығы 0,65нан 0,71 дейінгісі 1997- 2004 жылдарға, экономикалық құлдырау байқалған кезге сәйкес келеді. Санның көбеюімен АПДИ индексінің өсуі ары қарай көрінеді.

Сызықтық трендінің теңдеуін қолдана 2015 жылға АПДИ маңыздылығын есептеп шығарамыз:

т = 0,00004х + 0,091 (2.17)

тұрғындардың санынан (1.05.2013 жылға) 16 990 мың. Адам және 2015 ж. жетістіктер болжамымен 17500 мың. адам, АПДИ белгісі 0,771 құрайды.

АПДИ белгісінің болжамды мағынасын анықтап, кейбір кезеңдерге, өрттің жалпы санын ала аламыз, сызықтық трендін қолдана өрт санын АПДИ белгісінен қолдана (2.43 сурет)

АПДИ мағынасы

2.12 сурет – 1997-2014 жылдары өрттің санының динамикасы және 2015 жылдың АПДИ белгісіне маңызды үрдісі


Бөлімдер бойынша тұжырым:
Жүргізілген талдау өрттің себептерін көрсетті, оны өрт қаупінің факторы ретінде санау керек. Берілген фактор өрт қауіпсіздігін жобалау кезінде ең бастысы болып келеді.

Өрттің пайда болу себептерінің топтары бөлінген, жылу генерациясын, керасинмен құрылғыларды, тұрмыстық электр құрылғыларын, газды құрылғыларды, пештерді, электр сваркалы жұмыстарды орнату және пайдалану кезінде ӨҚҚ ережелерін бұзу, отпен абайсыз қолдану олар әрі қарай антропогенді өрт қаупі болып есептеледі.

Аумақтағы болып жатқан өрттерге тұрғындардың саны мен олардың ауқаттылығы әсер етеді (орташа еңбек ақысы). Еңбек ақының төмендеуі мен тұрғындардың санының көбеюі кезінде өрттер жиіленеді. Берілген көрсеткіштерді аумақтағы өртпен жағдайларды көрсету кезінде қолдануға болады.

Елдің әлеуметтік экономикалық даму көрсеткіштерін және негізгі елдің әлеуметтік экономикалық көрсеткіштерін – АПДИ индексін талдау негізінде өрттің себептері тұрғындардың санынан екенін көрсетті. Көрсетілген бейімділік ағымдағы кезеңнің тұрғындарының саны бойынша мәліметтерді түзету есебімен өрт саны бойынша қысқа мерзімді болжам бере алады.

Мүмкіндік статистикалық әдістерді және математикалық үлгілеу әдістерді қолдану кездейсоқ шақырулардың көбеюін қадағалауға, өртке қарсы қызметтің әрекетін жоспарлауға мүмкіндік береді.

Қазақстан Республикасының тұрғылықты мекендерінде өртке қарсы қызмет бөлімшелерін құру үшін есптеу әдісін ұйымдастыру қажет, алыстағы тұрғылықты мекенжайларды ескеріп және 5000 астам халқы бар мекен жайларды да ескеру қажет.

МӨҚ бөлімшелерінің жеке құрамын анықтау бойынша әдістерді құру және оларды техникалық жабдықтау.

Қазақстан Республикасы «Азамттық қорғау туралы» Заңына сәйкес және Қазақстан Республикасының өрт қауіпсіздігін қамтамасыз ету мақсатында Қазақстан Республикасының ауылды мекендерінде өртті сөндіруді ұйымдастыруды құру.

Жүргізілген талдау өрттің себептерінің әлеуметтік мінезі туралы айтады, оны өрт қауіпі факторы ретінде есепке алу қажет. Аталған факторды еліміздің өрт қаупінің жүйесін жобалау кезінде маңызды критерилерге жатқызуға болады.

Өрттің пайда болу себептері анықталған, олар жылу генерациясын, керасинді құрылғыларды, тұрмыстық газды құрылғыларды, тұрмыстық электр құрылғыларын, пештерді, пайдалану және орнату кезінде ӨҚҚ ережелерін сақтамау, өртқаупінің факторының антропогені ретінде саналатын отты электр сваркалы жұмыстарын, балалардың отпен ойнауы, отты абайсыз қолдануы болып келеді.

Аумақтарда болып жатқан өрттер санына шын мәнінде тұрғындар саны мен олардың қуаттылығы (өмір сүру, орташа төлем ақы). Атап өтетін болсақ, тұрғындар саны және жалақы қаншалықты көп болғандықтан сонша өрттер де көп болады. Аталған көрсеткіштерді аумақтарда өрт деңгейіне болжам жасау кезінде де пайдалануға болады.

Еліміздің әлеуметтік-экономикалық даму көрсеткішін талдау негізінде тұрғын санына өрт санының тәуелдідігі және еліміздің әлеуметтік-экономикалық көрсеткіштері – АПДИ анықталды. Бұл тәуелділік арқылы ағымдағы кезеңнің тұрғындар саны мен өрт санына жасалған түзетулерді ескере отырып, қысқа мерзімді болжам жасауға болады.

2. ҚР Техникалық регламенті Қазақстан Республикасы. Өрт қауіпсіздігіне жалпы талаптар: 2009 ж. 16 қаңтарындағы Қазақстан Республикасы Үкіметінің №14 қаулысымен бекітілген

3. Н.Н. Брушлинский, С.В. Соколов, П. Вагнер Адамгершілік және өрттер. М.: ООО «ИПЦ Маска». 2007.142.

4. ҚР ҚН 2.02-30-2005 «Өртке қарсы қызмет органдарының нысандарын жобалау нормалары»

5. H.H. Брушлинский, В.Л. Семиков Өрт қызметтерінің құрылуы мен жұмыс істеу мәселелері // Төтеншежағдайлар кезінде қауіпсіздік мәселелері. 1 шығ. - 1990. - б. 17-4 б.

6. Н.Н. Брушлинский Қалалардың қауіпсіздігі. Қалалық процесстер мен жүйелерін имитациялық үлгілеу / Н.Н. Брушлинский, Ю.И. Коломнец, С.В. Соколов, П.М. Вагнер – Фазис, 2004.-172б.

7. Қазақстан Республикасының өрт қауіпсізідігінің ғылыми-техникалық жобалау жүйесін өңдеу және зерттеуді жүргізу: ҒЗЖ есебі (дайындық кезеңі)/СНИЦ ПБиГО: жетек. Р.М.Джумагалиев -Алматы,2012.-119б.

8. 2008-2012 ж.ж. Қазақстан Республикасының аумағындағы өрттерді талдау, Қазақстан Республикасы ТЖМ өртке қарсы қызметінің комитеті

9. Ақмола облысының статистика департаментінің сайты http://www.almatyobl.stat.kz, Алматы облысы. Ұлттық халық санағының қорытындысы 2009ж. 1 томы. Статистикалық жинақ /А.А. Смаилованың түзетуімен /Астана, 2011-128б.

10. Қазақстан Республикасының 2011 ж. 6 қаңтарындағы «Мемлекеттік бақылау және қадағалау туралы» № 377-IV Заңы

11. Қазақстан Республикасындағы төтенше жағдайлар қатерінің және табиғи мен техногенді қауіптіліктің атласы / УДК 504.61:504/.8(574)(084.4) / бас түзетуші, д.г.г., проф. А.Р. Медеу– Алматы, 2010.-264 б.

12. Р.М. Джумагалиев Өрттің жану және сөндіру теориясы. Оқулық. Алматы: АВТУ ҚР ІІМ , 1998.- 320 б.

13. Н.Н. Брушлинский Өрт қызметінің жедел әрекетін үлгілеу [Текст]: оқулық / Н.Н. Брушлинский - М.: Строй баспасы. 1981, 95 б.

14. Н.Н. Брушлинский, Мемлекеттік өртке қарсы қызметтің әрекетін жүйелі талдау [Текст]: оқулық / Н.И. Брушлинский - М.: МИПБ Ресей ІІМ, 1998. – 255б.

15. В.Р. Беккер Қазақстан Республикасы аумағын өртке қарсы қорғауды ұйымдастыру туралы // КТИ Жаршысы – 2011, №5.-б7-10.

16. ҚР ТЖ Министрінің 2010 ж. 18 тамызындағы №281 бұйрығы Қазақстан Республикасының төтеншежағдайлар бойынша Министрлігінің өртке қарсы қызмет комитетінің лауазымды тұлғалар қызметінің регламенті, облыстардың төтенше жағдайларбойыншадепартаменті (республикалық мағызды қалалар және астаналар), өрттер туралы істер бойынша анықтау және өрт қауіпсіздігі аймағында мемлекеттік қадағалау бойынша міндеттерін жүзеге асыратын қалалардың төтенше жағдайлар бойынша басқармасы.

17. ҚР СН 2.02-11-2002. Өрт кезінде адамдарды шығаруды басқару және хабар беру, автоматты өрт дабылын және автоматты өрт сөндіру құралдарын ғимараттарда, құрылыстарда және бөлмелерде орнату нормалары: 13.02.2002 ж. бекітілген.

18. ҚР Үкіметінің №1053 қаулысы. Қазақстан Республикасының аумағында өртпен оның салдарын мемлекеттік есепке алу ережелері: 1999 жылдың 23 шілдесінде бекітілген

19. Қазақстан Республикасы. Қазақстан Республикасында мемлекттік бақылау және қадағалау туралы Заңы: 06.01.2011қабылданды, №377-IV.

2