Газет 988 жылдыѓ шiлдесiнен бастап шыѕады №101 (5608), ћыркљйек, сенбi, 2018 жыл

8.09.2018.

№101 (5608)

4

almaty-akshamу.kz

almaty-aksham@mail.ru

ЖЕМЋОРЛЫЋ – ЖЕГI ЋЏРТ

– Ћайыржан Ахметбекџлы, алдымен оћырмандарѕа

тљсiнiктi болу љшiн ќѓгiмеѓiздi «Саналы џрпаћ»

жобалыћ кеѓсесi туралы бастасаѓыз.

– «Саналы џрпаћ» жобалыћ кеѓсесi биылѕы сќуiр

айыныѓ 18-i кљнi ћџрылды. Бџл оћу жылыныѓ

аяћталуына жаћын ћалѕан уаћыт ћой. Соѕан

ћарамастан бiрнеше кездесулер џйымдастырып

љлгердiк. Оћу орындары жазѕы демалысћа шыѕып

кетсе де  университеттер џжымында болдыћ,

балабаћшаларда кездесулер #ткiздiк. Талай-талай

пiкiрлер мен џсыныстарды тыѓдадыћ. Ондаѕы

маћсатымыз – бiлiм мекемелерiнде сыбайлас жемћор-

лыћтыѓ к#рiнiстерiн азайтып, #скелеѓ џрпаћтыѓ

бойында ћоѕамныѓ жегi ћџртына айналып отырѕан

сыбайлас жемћорлыћћа ћарсы к#зћарас ћалыптас-

тыруѕа баѕытталѕан жџмыстарды кеѓiнен жљргiзу.

%сiп келе жатћан жастарымыз љлкендер тарапынан

кеткен ћателiктердi ћайталамай, жаманнан жиренiп

#ссе деген оймен пќрмендi ќѓгiмелер жљргiзiп, дќйектi

деректердi де алѕа тартып отырамыз.

«Саналы џрпаћтыѓ» маћсаты да, мiндетi де

ћоѕамды жат ќдеттерден тазарту, сыбайлас

жемћорлыћћа жол бермей, оныѓ алдын алу. Оларды

тоћтатуѕа кљш бiрiктiрiп, тосћауыл ћою. Дегенмен,

осы кездесулерде бiздiѓ к#з жеткiзгенiмiз, сыбайлас

жемћорлыћ туралы заѓныѓ алдын алу шараларына

байланысты талаптардыѓ орындалмай отырѕандыѕы.

Бiз алдымен баратын мекемелерiмiздiѓ жљргiзiп отыр-

ѕан жџмыстарына к#з жљгiртiп, олардыѓ сайттарын

ћараѕан едiк. Аћпарат ћџралдарында, ќлеуметтiк желiлерде

ћандай шаралар #ткiзгендiгi туралы да бiрде-бiр мќлiмет

кездеспеген мекемелер болды. Яѕни сыбайлас жемћор-

лыћћа ћарсы жџмыстар екiншi орында ћалып ћойѕан.

Ќрине, бiз бџѕан ешкiмдi кiнќламаймыз. %йткенi, алѕашћы

кезекте тќрбие, бiлiм мќселесi тџр. Жалпы, айтпаѕымыз

тќрбие жџмысыныѓ бiрi ретiнде сыбайлас жемћорлыћћа

ћарсы жџмысты жљргiзулерi керек едi. Бiраћ шындыѕы сол,

бџл жџмыстыѓ кенжелеп, кешеуiлдеп ћалѕаны байћалды.

Сондыћтан жаѓа оћу жылы ћарсаѓында бiлiм мекеме-

лерiнiѓ басшыларымен кездесiп, осы мќселенi кеѓiнен

талдап, талћылап жатћан жайымыз бар.

– Ћазаћ бiлiмiнiѓ ћарашаѓыраѕы ќл-Фараби атындаѕы

Џлттыћ университет басшысы Ѕалымћайыр Мџтанџлы осы

жобаны ћолдап, ѕылыми-зерттеу институтын ћџрды.

Кеѓсемiз сол университетте орналасћан. Алдымен бiз

университет ѕалымдарымен бiрлесiп талдау жљргiздiк те,

сол талдаудыѓ ћорытындысы бойынша бiрiншi кезекте

џсыныстар енгiздiк. Ќлгiнде сыбайлас жемћорлыћћа ћарсы

баѕытталѕан тќрбие жџмыстарыныѓ кенжелеп ћалѕаны

ж#нiнде айтып #ттiм ѕой. Сондыћтан «сiздер неге былай

етпедiѓiздер немесе осылай етiп жљргiзулерiѓiз керек едi»

деп жiберген кемшiлiктерi љшiн ешкiмдi сынѕа алѕанымыз

жоћ. Ћайта барлыћ сала басшыларын бiрлесе жџмыс

iстеуге шаћырып, баѕыт-баѕдар бердiк. Мќселен, жаѓа оћу

жылы басталды. Осы 1 ћыркљйектен бастап 25 мамырѕа

дейiн оћушылардыѓ бойында сыбайлас жемћорлыћћа

ћарсы к#зћарас ћалыптастыратын, ћандай жџмыстар

жљргiзетiнiн сџрастырдыћ.

Жас џрпаћтыѓ сыбайлас жемћорлыћћа ћарсы к#з-

ћарасын ћалыптастыратын тљрлi байћаулар, конкурстар,

сабаћ, акция #ткiзетiндiгi туралы да сауалдар ћойдыћ.

Осындай шаралар жљргiзе отырып та, к#п iс тындыруѕа

болады ѕой. Оћушылармен сыбайлас жемћорлыћћа ћарсы

сабаћ жљргiзетiн адамныѓ #зi алдымен мемлекеттiк

сыбайлас жемћорлыћћа ћарсы саясатынан хабардар,

тљсiнетiн адам болуы керек. Егер тљсiнбейтiн адам болса,

оѕан да к#мек к#рсетуге дайынбыз. %йткенi, бiз осы

Ћайыржан

ТОЋЫШЕВ,

Алматы ћалалыћ

«Саналы џрпаћ»

кеѓсесiнiѓ жетекшiсi:

БАЛАБАЋШАДАН ЉЙРЕТУIМIЗ КЕРЕК

жџмысћа маманданѕан адамдармыз. Бiлмеген жаѕдайда

љйрену кештiк етпейдi.

Таѕы да бiр айта кететiн мќселе – к#птеген ћџжаттарда

кемшiлiктер кездестi. Демек, бџл тќжiрибенiѓ аздыѕынан

болатын ћателiктер. Сондыћтан бiз сол ћџжаттардыѓ, яѕни

Сыбайлас жемћорлыћћа ћарсы стандарттыѓ љлгiсiн

жасадыћ. Барлыћ мектептiѓ сайттары арћылы тараттыћ.

Ендi сол стандартты талћылап, мекемелерiѓiздiѓ атын

жазып, м#рiн ћойып талћылаѓыздар деп отырмыз. Осы

жерде айта кететiн ендiгi мќселе – ол љлгiнi бекiткенде

емес, оны бљкiл џжым болып талдап, танысћанда болып

отыр. Оны баћылап отыратын бiр адамды белгiлеп,

араларынан сайлап алу керек. Ол адам бiзбен тџраћты

жџмыс iстейтiн болады. Былайша айтћанда, #згерiстердiѓ

иесi деп атаймыз. Бќлкiм, ол кiсi директордыѓ орынбасары

болар, мљмкiн белсендi мџѕалiмдердiѓ бiрi болар. %йткенi,

Ћазiргi таѓда, дiнтанушылар Ћазаћстан

ћоѕамындыѕы миссионерлiкпен байланысты

к#рiнiстерге ћатысты бiраз мќселелердi

к#терiп жљр. Соныѓ бiрi – прозелитизм

ћоѕамымыздаѕы к#птеген дiни аѕымдарѕа тќн

болып келедi, ќйтсе де прозелитизмнiѓ ашыћ

к#рiнiсi жаѓа протестанттыћ аѕымдарда кеѓ

етек жайѕанын байћауѕа болады. Осыѕан орай

прозелитизм тљсiнiгi ћазаћстандыћ мис-

сионерлiк ћызметтiѓ маѓызды бiр элементiн

аныћтайды деп айтуѕа болады.

Миссионерлiк терминiн аныћтау бары-

сында зайырлы ѕалымдар арасында осы

ћызмет сенiмсiздiк жќне скептицизм сезiмiн

тудырып отырѕан. Мысалы, 1985 жылы

жарыћ к#рген атеистiк с#здiкте «миссио-

нерлiктi» шiркеулiк џйымдардыѓ басћа

сенiмдегi адамдарды #з мемлекетi жќне шет

елдердегi адамдар арасында  дiндi тарату

ћызметi ретiнде аныћтаѕан. Сонымен бiрге,

миссионерлiктi отарлау саясаты кезiнде

дамыѕан державалардыѓ идеологиялыћ

экспансияларыныѓ бiр формасы деген

аныћтама да берген болатын.

К о н ф е с с и я л ы ћ   ќ д е б и е т т е р д е   м и с -

сионер ретiнде евангелизациялау маћсаты-

мен жџмыс жасайтын барлыћ дiни бiрлес-

тiктердiѓ iлiмдерiн таратушы адамдарды

атаѕан. Миссионерлердiѓ жџмысы еван-

гелизация саясатын жљзеге асыратын,

жаѓа шiркеулердi ћџруѕа немесе #здерiнiѓ

басћа мќдениет, мемлекет аумаѕындаѕы

жџмысын жљзеге асыруѕа баѕытталѕан.

Таѕы бiр ескертетiн нќрсе, протестанттыћ

жќне жаѓа протестанттыћ аѕымдардыѓ

миссионерлерi шетелдiк жќне отандыћ

болып екiге б#лiнедi: отандыћ миссио-

нерлер тек ћана #здерiнiѓ мемлекеттерiнiѓ

аумаѕында дiни ћызметiн жљзеге асырады.

Жалпы, шетелдiк миссияларды бiр-бiрiнен

тќуелсiз џйымдар ретiнде ћарастыру љлкен

ћателiк болып табылады. %йткенi, шетел-

д i к  жќ н е  о т а н д ы ћ м и сси я л а р д а   хр и с-

тиандыћ принциптерге негiзделген ортаћ

маћсаттары мен мљдделерi бар. Џлттыћ

ж ќ н е   шетелдiк миссиялар арасындаѕы

айырмашылыћтары тек ћана к*зделген

уаћытша маћсаттарына байланысты болып

келедi.

Iлiмдiк тџрѕыдан миссионерлiк ћызмет

терминiн ћарастыратын болсаћ, мынадай

аныћтамалар шыѕаруѕа болады: сенiмдi

уаѕыздау (яѕни дiни к#зћарастар жљйесiн);

«ћџдай патшалыѕын» тарату; басћа сенiмдегi

адамдарды #здерiнiѓ сенiмдерiне кiргiзу;

жаѓа шiркеулердi ћџру.

Ќрбiр мемлекет миссионерлердi #здерiнiѓ

саяси жоспарларын жљзеге асыруда љкiметтiѓ

одаћтастары ретiнде ћарастырды. 1958 жылы

Оѓтљстiк Африка љкiметiнiѓ мљшесi Нел

адамдардыѓ миссионерлiк ћызметке

немћџрайлы ћарауыныѓ бiрден-бiр себебi –

«Миссионерлiк жџмыстыѓ саяси мќнiн»

тљсiнбеушiлiгiнде деп мќлiмдедi. Ол: 

«Егер бiз

ћара нќсiлдiлердi протестанттыћ шiркеуге

кiргiзетiн болсаћ ћана, аћ нќсiлдiлерде... бола-

шаћћа деген љмiттер пайда болады» деп

жазѕан. Егер де ол жљзеге аспайтын болса,

«бiздiѓ саясат, бiздiѓ заѓнамалыћ баѕдарлама

жќне бiздiѓ барлыћ жоспарлар сќтсiздiкке

џшырайды. Сондыћтан жастар здерiне мис-

сионерлiк жџмысты белсендi жљргiзу мiндетiн

мойындарына алуы керек. "йткенi, миссионерлiк

ћызмет – тек ћана Ћџдай iсi ѕана емес,

сонымен ћатар џлт игiлiгi љшiн жџмыс; бџл –

Ћџдайѕа ћызмет жасаудыѓ жаћсы мљмкiндiгi;

сонымен бiрге  зiнiѓ Отанына ћызмет

жасаудыѓ керемет мљмкiндiгi»  деп жазды.

Жаѓа дiни аѕымдар ћызметтерiнiѓ ћазiргi

кезеѓдегi формалары ќр тљрлi. Олар #здерiнiѓ

ћоѕамдыћ санаѕа ќсер ету деѓгейлерiн

кеѓейту маћсатында тљрлi жаѓашылдыћты

белсендi ћолданады. Љгiт-насихат, дiни

џйымдар мен зайырлы ћоѕамдыћ џйымдар

арасында ћатынастарды ћолдану арћылы

ћайырымдылыћ iс-шараларын жасау, бiлiм

беру салаларында ћомаћты жобаларѕа ћаржы

б#лу, баспа жќне аћпарат ћџралдарына шыѕу,

мќдениет жќне бизнес салаларында ћызмет

жасау маћсатты тљрде iске асып жатыр.

Ћазiргi кезеѓдегi Ћазаћстандаѕы бiрлестiк-

тердiѓ бiразы ћоѕамдыћ, бiлiм берушi,

мќдени-аѕартушы («ѕылыми ћоѕам», «ассо-

циация», «фонд», «орталыћ», т.б.) џйымдар

ретiнде тiркелулерi олардыѓ ћызметтерiн-

дегi жаѓа тенденциялардыѓ к#рiнiсi десе

болады.

Олар #здерiнiѓ ќлеуметтiк мќртебелерiн

к#теру љшiн жылжымайтын мљлiктер сатып

алып, журналистердiѓ, заѓгерлердiѓ,

мемлекеттiк шенеунiктердiѓ кќсiпкерлiк

жќне саяси беделiн #з мљдделерiне ћолдану-

ды кќсiпке айналдыруда. Бџл бiрлестiктер

к#бiнесе есiрткiге, iшiмдiкке ћарсы таѕы да

басћа ќлеуметтiк баѕдарламалар мен

акциялар џйымдастырады.

Таѕы бiр мќселе, дiни џйымдар ћайы-

рымдылыћ ћызметтерiн #з дiни iлiмдерiн

уаѕыздау љшiн ћолданады. Дiни џйымдардыѓ

ћайырымдылыћ баѕдарламалары мен

акциялары миссионерлiк баѕытта iске

асырылады. Олардыѓ ћайырымдылыћ

ћызметi ћоѕамдыћ санада позитивтi имидж

ћалыптастыру љшiн, мемлекеттiк орган

#кiлдерiмен байланыс орнату маћсатында

жасалады.

Тарих беттерiнде мемлекеттердi жаулап

алу жќне оны басћару формалары уаћыт

талаптарына сай *згерiстерге џшырап отыр-

ѕанын байћауѕа болады. Ћазiргi даму саты-

сында аћпараттыћ жќне коммуникациялыћ

«*ркениеттi басћару» формалары ќскери жќне

тiкелей саяси басћару формаларын екiншi

орынѕа ыѕыстырды. Осылайша миссионерлiк

ћызметтiѓ жемiсiнен туындаѕан дiни сенiм

жќне жаѓадан орнатылѕан ћџѓдылыћтар –

шекаралары тiкелей шектеспеген елдiѓ *мiрiне

саяси немесе ќскери кљшсiз ќсер етуге,

араласуѕа жол ашады.

Елбасымыз Н.Назарбаев Дiни экстре-

мизм мен терроризмге ћарсы кљрестiѓ 2013 –

2017 жылдарѕа арналѕан мемлекеттiк

баѕдарламасында: «Бiз ендi жастардыѓ дiни

сауаттылыѕын бiрiншi орынѕа ћою керектiгiн

тљсiндiк. Жалпы, ћоѕамныѓ дiни дљние-

танымын ћалыптастырудыѓ жолдарын

жетiлдiрудiѓ шараларын жасаудамыз. Оныѓ

нќтижесi ћалай болатынын уаћыт к#рсетедi.

Ќйтсе де, ћазiр кейбiр сыртћы кљштер

жастарымызды адастырып, исламдыћ жќне

басћа терiс дiни баѕытћа тартуѕа тыры-

сатынын џмытпауымыз керек. «Мџндай

џлттыћ табиѕатымызѕа жат келеѓсiздiктерден

бойымызды аулаћ салуымыз керек. Бiз

мџсылман љмбетiнiѓ бiр б#лiгi екенiмiздi

маћтан тџтамыз. Ол – бiздiѓ дќстљрiмiз. Бiраћ

бiзде зайырлы ћоѕамныѓ дќстљрлерi де бар

екенiн, Ћазаћстан зайырлы мемлекет екенiн

џмытпауымыз керек. Бiз елдiѓ дќстљрлерi мен

мќдени нормаларына сќйкес келетiн дiни

сана ћалыптастыруымыз керек. Бiз #зiн-#зi

џстаудыѓ ерекше љлгiлерiн алуѕа тиiспiз. Мен

жария етiп отырѕан стратегия бiздiѓ хал-

ћымызды орта ѕасырларда емес, ХХI ѕасырда

#мiр сљруге дайындайды»  деген тџжырым

айтты.

Осы стратегияны џстана отырып,

елiмiздегi ќр  тљрлi дiни џйымдар арасында

бiрлiк пен татулыћты, #зара тљсiнiстiк пен

ынтымаћтастыћты тереѓдетiп жќне џлттыћ

сананы дамыта отырып, терiс идеялар мен

к#зћарастардыѓ алдын алуѕа кљш салуымыз

ћажет.  Дiни сананыѓ бiрегейлiгi мен дџрыс

дамуы – ћоѕам бiрегейлiгiнiѓ  алѕышарты.

С#зiмiздi ћорыта келе, «Жаѓѕыру атау-

лы бџрынѕыдай тарихи тќжiрибе мен џлт-

тыћ дќстљрлерге шекеден ћарамауѕа тиiс.

Керiсiнше, замана сынынан сљрiнбей

#ткен озыћ  дќстљрлердi табысты жаѓѕыру-

дыѓ маѓызды алѕышарттарына айналдыра

бiлу ћажет. Егер жаѓѕыру елдiѓ џлттыћ-

рухани тамырынан нќр ала алмаса, ол

адасуѕа бастайды»  деген Елбасыныѓ ойын

басшылыћћа алу керек.

Вячеслав ВАВИЛИН,

Алматы ћаласы  Жетiсу ауданы ќкiмiнiѓ орынбасары:

Б и ы л   Е л б а с ы   Ћ а з а ћ с т а н н ы ѓ   љ ш i н ш i   ж а ѓ ѕ ы р у ы   б а с т а л ѕ а н ы н

жариялады.  ХХI ѕасырдаѕы џлттыћ сана туралы тарауда «Ќлемде

баѕыты ќлi бџлыѓѕыр, жаѓа тарихи кезеѓ басталды. Кљн санап 6згерiп

жатћан дљбiрлi дљниеде сана-сезiмiмiз бен дљние-танымымызѕа ќбден

сiѓiп ћалѕан таптаурын ћаѕидалардан арылмасаћ, к6ш басындаѕы

елдермен тереземiздi теѓеп, иыћ тљйiстiру мљмкiн емес. 9згеру љшiн

6зiмiздi мыћтап ћолѕа алып, заман аѕымына икемделу арћылы жаѓа

дќуiрдiѓ жаѕымды жаћтарын бойѕа сiѓiруiмiз керек»деп атап 6ттi. Сонымен

ћоса, «ХХ ѕасырдаѕы батыстыћ жаѓѕыру љлгiсiнiѓ бљгiнгi заманныѓ

болмысына сай келмеуiнiѓ сыры неде?» – деген сџраћ ћойды. Жќне

«Менiѓше, басты кемшiлiгi – олардыѓ 6здерiне ѕана тќн ћалыбы мен

тќжiрибесiн басћа халыћтар мен 6ркениеттердiѓ ерекшелiктерiн ескермей,

бќрiне жаппай ерiксiз таѓуында» деп бџл сџраћтыѓ жауабын да 6зi бердi.

ДIНИ САНА

БIРЕГЕЙЛIГI – ЋОЅАМ БIРЕГЕЙЛIГIНIЃ АЛЅЫШАРТЫ