8.09.2018.
№101 (5608)
9
almaty-akshamу.kz
almaty-aksham@mail.ru
беретiн орталыћ емес. Азаматты
ћалыптастыратын, оныѓ џлттыћ сана-
сезiмiн оятатын орталыћ.
– Бџл жнiнде Елбасыныѓ маћала-
сында да айтылѕан. Еѓ алдымен, рухани
жаѓѕыру љшiн џлт ретiнде зiмiздiѓ бет-
бейнемiздi, ќлем алдындаѕы зiмiзге тќн
кескiн-келбетiмiздi, џлттыћ болмысы-
мызды саћтаймыз десек, дљниеге келген
ќр баланы бесiкке салѕаннан бастап,
бљкiл тќрбие мен бiлiм беру жљйесi
арћылы ћазаћћа тќн бiлiм мен ћазаћћа
тќн тќрбиенi оныѓ санасына мыћтап
сiѓiруiмiз керек. Сонда ѕана бiз џлт
болып рухани жаѓѕыра аламыз. Жалпы,
неше тiл бiлсеѓ де артыћ емес. Дегенмен,
бастауыш сыныптарда баланы ана
тiлiнде оћытћан жн. Осы сыныптарда
баланыѓ аћыл-ойы мен дљние-
танымыныѓ негiзi ћаланады, – деп
сабаћтады ойын Тлеубек Мџћашев.
– Ћазiр бќрi бала-шаѕасын ћазаћ
мектебiне апарады. Демек, ана тiлiнде
бiлiм алатын жас ркеннiѓ болашаѕы
мол. Бџрынѕыдай «ћазаћ мектебiнде
бiлiм жоћ. Берiп ћажет емес» деген бос,
сандыраћ ќѓгiмелер айтылмайды. Бала-
ны ћазаћ мектебiне жетелеп барумен iс
бiтпейдi. Еѓ бiрiншi, баланыѓ санасына
ана тiлiнiѓ ћџдiретiн ћџюымыз керек, –
дейдi Д.Нкетаева.
Ћазаћ тiлi мќселесiн ктеру еш тоћ-
тамауы тиiс деп есептейтiн газет тiлшi-
лерi депутаттарѕа «Елбасымыз ћазаћ
тiлiнiѓ мќртебесiн ктеруге ерекше
назар аудару керектiгiн љнемi айтып
отырады. Ќсiресе, Парламент пен
Љкiмет жиыны тек ћана ћазаћ тiлiнде
жљргiзiлсiн деп айтћан едi. Сондыћтан
бџл сздердiѓ барлыѕы басћа-басћа
емес, еѓ алдымен лауазымды, жауапты
ћызметте жљрген азаматтарѕа ћатысты
болуы керек. Бџѕан не дейсiздер?» деген
ортаћ сауал тастаѕан едi.
– Мемлекеттiк тiлдiѓ мџѓын мџѓ-
дап, ћазаћша сйлейтiн депутаттар
кбейiп келедi. Парламенттiк отырыс-
тарда, ћайда жљрсек те ћазаћша бiлу
барлыћ азаматтыѓ мiндетi екенiн
ескертуден шаршамаймыз. Парламентте
де мiрi ћазаћша сйлемегендер ћазiр
ћазаћша тiл сындыруѕа кштi. Ќлбетте,
бiрден ћазаћша сайрап кету мљмкiн
емес. Оѕан араласатын орта мен уаћыт
керек. Бiраћ ћазiр ћазаћша бiлетiнi де,
бiлмейтiнi де орысша жорѕалататын
ќдет азайды. Менiѓше, келешекте халыћ
тек ћазаћша сйлейтiн болады. Ћаласаѓ
да, ћаламасаѓ да, орта соѕан алып
келедi, – дедi Динар Нкетаева.
ЋАЗIР АУЫЛДАН ЕРТЕГIШI,
ШЕЖIРЕШI ЋАРТТАРДЫ
ЕМГЕ ТАППАЙСЫЃ
– Елбасыныѓ маћаласында «Туѕан
жер» баѕдарламасы туралы айтылады.
Ћазаћ даласыныѓ ќрбiр ѓiрi киелi.
Тiптi, ќр ѓiрi емес, ќр тљйiр тасы, ќр
тал шбi киелi. Ћазаћ жерiнiѓ асты да,
љстi де – ћазаћтыѓ байлыѕы. Ќркiмнiѓ
туѕан жерi зiне алтын бесiк, зiне
киелi. Туѕан жер – туѕан љйдiѓ табал-
дырыѕынан басталады деген сз рас
екен. Мен ауылда скен, ауылдыѓ
мiрiмен бiте ћайнасћан адаммын, – деп
бастады сзiн депутат Тлеубек Мџћа-
шев.
«Ауылѕа жиi барамын. Ауылды
саѕынамын. Ауылѕа барсаѓ бќрi де кз
алдыѓа келедi. Кейiнгi кезде ауыл
туралы кп ойлайтын болдым. Бџрын
ауыл тiрлiгi ћара ћазандай ћайнап
жататын едi ѕой, шiркiн! Ћазiр ше?
Маѕан кейде сол ауылмен бiрге тџтастай
тарѕа арналѕан «Белсендi џзаћ мiр»
орталыѕы ашылды. Зейнеткерлердiѓ бос
уаћытын тиiмдi ткiзуге арналѕан меке-
меде кiтапхана, компьютер кабинетi,
йога, аэробикамен айналысу љшiн
жабдыћталѕан фитнес зал, кино крiп,
концерт тамашалайтын, шахмат, тоѕыз-
ћџмалаћ, домино ойнайтын, тоћыма
тоћитын арнайы залдар бар. Жаѓа орта-
лыћ егде жастаѕы азаматтарды ћолдау-
ѕа, белсендi мiр сљруге жаѕдай жасауѕа
арналѕан ћалалыћ «Белсендi џзаћ мiр»
жол картасыныѓ аясында ашылды.
Алматыда егде жастаѕы жандардыѓ
саны ћала тџрѕындарыныѓ 12 пайызын
ћџрайды. Белсендi џзаћ мiр орталы-
ѕында егде жастаѕы жандарѕа компью-
терлiк сауат ашу, смартфонмен жџмыс
iстеудi меѓгеру, аѕылшын тiлi љйре-
тiледi. Ќлеуметтiк-ћоѕамдыћ бiрлестiк-
тердiѓ мамандары апта сайын тегiн
ћџћыћтыћ, психологиялыћ, медицина-
лыћ кеѓестер бередi. Зейнеткерлерге
мотивациялыћ семинарлар мен шебер-
лiк сыныптары џйымдастырылады.
Алдаѕы уаћытта Ata-аpa.kz интернет
порталы жџмыс iстейтiн болады. Мџнда
егде жандар љшiн ћажет ќлеуметтiк
жќне мемлекеттiк баѕдарламалар тура-
лы аћпараттар, арнайы еѓбек биржасы
туралы мќлiметтер берiледi.
ЏЛТТЫЋ КОД
ДЕГЕНIМIЗ НЕ?
– Бџл џѕымныѓ аућымы кеѓ. Џлттыћ
код сонау ерте заманнан ћалыптасћан
салт-дќстљр, ќдет-ѕџрып, тiлiмiз бен
дiнiмiз болса керек. Ћанына сiѓген
ћасиеттерi арћылы адамныѓ мќдениетi
де, руханияты да, бiлiмi де толыѕа тљсе-
дi. Сондыћтан бiзге мынау алмаѕайып
заманда, жањандану љдерiсi кезiнде сол
ћџндылыћтарымыздан ћол љзiп ћалмау
аса маѓызды, – дейдi Т.Мџћашев.
Жалпы, рухани жаѓѕыру џѕымы –
зiмiздiѓ озыћ џлттыћ дќстљрлерiмiзге
бет бџрып, тл арнамызѕа – ћазаћтыѓ
зiндiк џлттыћ даму жолына тљсуi деп
бiлемiн. Ал рухани жаѓѕыру деген ол
џлттыѓ мќдениетi, нерi, ќдебиетi мен
тарихы тџрѕысынан жаѓѕыру деп
тљсiнген дџрыс.
Бiздiѓ бiрнеше ѕасырлыћ тарихымыз
бар. Бiз тл ќдебиетiмiз, айтыс, кљй
нерi сияћты ќлемде теѓдесi жоћ
тлтума нерi бар, џлттыћ музыкасы,
ою-рнегi бар халыћпыз. Бiз сол бай-
лыѕымыздан нќр алып, џлттымыздыѓ
зiндiк дара жолын сала отырып жаѓ-
ѕыруымыз керек. Рухани жаѓѕыру
осылай ѕана болуы керек. Ћазiргiдей
жањандану заманында зiмiздiѓ џлт
ретiндегi, ћазаћ ретiндегi бет-бейнемiздi
саћтай отырып та, бќсекеге ћабiлеттi ел
ретiнде дамуымызѕа толыћ мљмкiндiгiмiз
бар. Мысалы, жапондар технологиясы
мен ѕылымын ћарћынды дамыта отырып
та џлттыћ дќстљрiнен ажырамай, џлттыћ
сипатын саћтап келедi емес пе?!
Рухани жаѓѕыру белгiлi бiр межемен
аяћталмай, љздiксiз жљзеге асып жатуы
керек. Оны бесжылдыћтармен, онжыл-
дыћтармен лшеу ћиындау болар деп
ойлаймын. Себебi, бџл рухани дљние. Ал
рухани жаѓѕыруды адам, ћоѕам сезiнуi
тиiс. Ћазаћ халћыныѓ рухы биiктеп,
бќсекеге ћабiлеттiлiгi артып, нерi
рлеп, ѕылымы ркендеп, мќдениетi мен
дќстљрi љстем болып, мейiрiмдi, адал,
аћылды, бiлiмдi, бауырмал, џлтшыл, ел-
шiл, кеѓпейiл, отаншыл жандар ћауы-
мы ћаумалаѕан ћоѕам ћџра алсаћ, онда
рухани жаѓѕырѕанымызды елiмiздiѓ ќр
азаматы зi-аћ жан-тќнiмен сезiнедi.
бiр дќуiр тiп кеткен секiлденiп тџрады.
Ћазiр ауылдан ертегiшi, шежiрешi ћарт-
тарды емге таппайсыѓ. Жуырда елге
барѕанда жџрт бiртљрлi жетiмсiреп тџр-
ѕандай крiндi маѕан. Бџрын ауыл адам-
дары бiр тарыныѓ ћауызына сыйѕандай
едi. Ћазiр бiрiнiѓ љстiнен бiрi арыз
жазатындар кбейген.
Мен љшiн ауыл деген џѕым – ћазаћ
деген џѕымныѓ баламасы. Ауыл –
џлттыѓ асыраушысы. Олай болса,
ауылды саћтау љшiн кљрес – џлтты
саћтау љшiн кљрес дегенмен бiрдей.
Елдегi береке мен бiрлiк сар-
ћылмасын. Бес кљндiк жалѕанда туѕан
жердiѓ парћын бiлейiк, – дедi Т.Мџ-
ћашев.
АЛМАТЫДА 222 МЫЃ
ЗЕЙНЕТКЕР ТЏРАДЫ
– Бљгiнде ћай ѓiрге барсам да,
мќуелi бќйтеректей болѕан шежiрелi
ћарттарды iздеп жан-жаѕыма жалтаћ-
таймын. Ћазiр шашына аћ кiрiп, кп
жасаѕан ћариялар баршылыћ. Бiраћ
ораћ ауызды, шешен тiлдi аћсаћалды
кре алмай жљрмiн. Ћазiргi кезде адам-
дарда бейнебiр ћарбаласу, жанталасу
басымдыраћ.
Жаћында Алматыдаѕы ћарттар
љйiнде болдым. Ћарттар љйiнде 300-ден
астам ћарт мекен етедi екен. Зейнеткер-
лердiѓ ћоѕамдыћ мiрден оћшауланып
ћалуы елдегi барлыћ ћариялардыѓ ба-
сындаѕы жаѕдай. Байћауымша, мџндаѕы
ћарттардыѓ ќлi де ћоѕамѕа берерi бар,
жас џрпаћћа неге бола алады.
Ќлбетте, жандары жайсаѓ ћарттардыѓ
таѕдыры ќрћилы. Дегенмен, олардыѓ
мiрден алѕан тќжiрбиелерi мол.
Ертеѓгi кљнге деген сенiмдерi биiк. Олар
ќрбiр атћан таѓѕа шљкiршiлiк айтып,
айналасына жаћсылыћ пен береке
сыйлауѕа тырысады. Жасы алпыстыѓ
орта белiнен асса да ќлi мыѕым, зiн
шираћ џстайтын ћарттар бар екен.
Соларды џйымдастырып, ауылдарѕа
жiберсе деген ой келедi. Ћазiр ауылдаѕы
адамдар аѕаш отырѕызып, бау-баћша
егуден ћалды. Љйiнiѓ iргесiндегi жер бос
жатыр. Ћол ћусырып ћарап отыруды
жн крмейтiн ћариялар бiрлесiп
ауылдарѕа барып, бос жатћан жердi
игерiп, баћша баптау iсiне кiрiссе.
Сйтiп, табиѕи таза нiмнiѓ ћызыѕын да
здерi крер едi. Бџл џсынысты ауыл-
даѕы адамдар да ћџптап отыр. «Еѓкей-
геннiѓ еѓсесiн еѓбек ктередi» демекшi,
ауыл халћыныѓ бау-баћша егiп, несi-
бесiн молайтуѕа ынтасы ауѕан. Ћа-
риялар да олай болса денемiздiѓ, бар-
лыѕы ћозѕалып, ќрi денсаулыћћа
пайдалы болар едi деп отыр. Адам
баласы еѓбек етуi тиiс. Жџмыстан еш
уаћытта ћол љзбеу керек, – дейдi депу-
тат Т.Мџћашев.
Алматыда 222 мыѓ зейнеткер тџрады
екен. Жасы келген адамдар зейнетаћы-
мен шектелмеуi тиiс. Олар здерiнiѓ
ћоѕамѕа ћажет екенiн сезiнгенi жн. Бџл
ретте Алматыда егде жастаѕы азамат-
ИНТЕЛЛЕКТУАЛДАР КЕРЕК
Алматыда 222 мыѓ зейнеткер тџрады екен. Жасы
келген адамдар зейнетаћымен шектелмеуi тиiс. Олар
здерiнiѓ ћоѕамѕа ћажет екенiн сезiнгенi жн. Бџл
ретте Алматыда егде жастаѕы азаматтарѕа арналѕан
«Белсендi џзаћ мiр» орталыѕы ашылды.
Зейнеткерлердiѓ бос уаћытын тиiмдi ткiзуге
арналѕан мекемеде кiтапхана, компьютер кабинетi,
йога, аэробикамен айналысу љшiн жабдыћталѕан
фитнес зал, кино крiп, концерт тамашалайтын,
шахмат, тоѕызћџмалаћ, домино ойнайтын, тоћыма
тоћитын арнайы залдар бар. Жаѓа орталыћ егде
жастаѕы азаматтарды ћолдауѕа, белсендi мiр сљруге
жаѕдай жасауѕа арналѕан ћалалыћ «Белсендi џзаћ
мiр» жол картасыныѓ аясында ашылды. Алматыда
егде жастаѕы жандардыѓ саны ћала тџрѕындарыныѓ
12 пайызын ћџрайды. Белсендi џзаћ мiр орталыѕында
егде жастаѕы жандарѕа компьютерлiк сауат ашу,
смартфонмен жџмыс iстеудi меѓгеру, аѕылшын тiлi
љйретiледi. Ќлеуметтiк-ћоѕамдыћ бiрлестiктердiѓ
мамандары апта сайын тегiн ћџћыћтыћ,
психологиялыћ, медициналыћ кеѓестер бередi.
Зейнеткерлерге мотивациялыћ семинарлар мен
шеберлiк сыныптары џйымдастырылады.
