Функциональная грамотность важнейшее условие повышения качества образования

318 
қалыптастыру; интерпретациялауды дамыту; мәтін мазмұнын көрсету және бағалау; мәтін 
нысанын көрсету және бағалау. [2] 
Оқушылардың оқу сауаттылығын тексеру оқу техникасы немесе мәтіннің мазмұнын нақты 
түсінуін бағалау үшін, сол сияқты оқу барысында игерген білімдері мен дағдыларын өмірлік 
жағдайларда пайдалана алу бейімділігін бағалауға бағытталған тапсырмалардың бірі ретінде 
проблеманы шешудегі біліктілікті тексеруге арналған «Пән олимпиадасы» мәтінін ұсынғым келеді. 
Тапсырманы орындау барысында оқушылар топ болып жұмыс істейді. Мақсатым: біріншіден, 
оқушылардың функционалдық сауаттылығын дамыту, екіншіден орындалатын шаралар барысында 
топ мүшелері арасында қарым-қатынас орнату, топ болып ресми жоспар құрастыра білу 
дағдыларын дамыту және аталған проблеманы шешу үшін топ мүшелерінің өздерінің рольдерін 
қаншалықты ұғына білетінін анықтау.
1-мысал: «Пән олимпиадасы» [3] 
Қарағанды қаласының «№ 101 мектеп-лицейінде» КММ гуманитарлық пәндер бойынша облыстық 
пән олимпиадасы өткізілді. Аталған пән олимпиадасына Қарағанды облысының мектептерінен 
барлығы 46 оқушы (26 қыз және 20 ұл) келді. Олимпиаданы жоғары деңгейде өткізуге көмектесуге 
8 мұғалім (4 әйел және 4 еркек) қатыстырылды.
Оқушыларға мәтінмен бірге кабинеттерді қолдану ЕРЕЖЕЛЕРІ ұсынылады: 
1. Қыздар мен ұлдар бөлек кабинеттерде отыруы керек. 
2. Әр кабинетте тым болмағанда, бір ересек адам кезекші болуы керек. 
3. Кез-келген кабинетте ересек адамдар балалармен бір жыныста болу керек. 
ТАПСЫРМА: Жоғарыда келтірілген кабинеттерді қолдану ережелерін сақтай отырып, кабинеттерге 
46 бала мен 8 ересекті орналастырып, төменде берілген кестені толтырыңыздар. 
Жоғарыда берілген тапсырманы орындау үшін, алдымен, жеке оқушылар алынды және осы 
тапсырманы орындау үшін белгілі бір уақыт белгіленді. Сол сияқты осы тапсырманы 10 «А» 
сыныбында сабақ барысында топпен жұмыс ретінде ұсындым. Әрине, жоғарыдағы жеке 
оқушыларға берілген уақыт топ мүшелеріне де берілді. Сонымен қатар оқушылардың жұмысын 
бағалау критерийлері де ұсынылды. Екі бақылауды салыстыратын болсақ, жеке оқушы орындаған 
кезде уақыт көбірек жұмсалып, қатысушыларды кабинеттерге орналастыру барысында ересек 
адамдардың жынысы ескерілмеді, сонымен қатар көрсетілген орындықтар санына да баса назар 
аударылды. Яғни, мәтінді оқу барысында оқушылар кабинеттердегі орындықтар санының артық 
қалмауы туралы сөз болмағандығына назар аудармады. Оқушылардың берген жауабына ұпай 
берілмеді, себебі бастапқы шарт орындалмады. Ал топпен жұмыс барысында оқушыларға екі ұпай 
берілді, себебі оқушылар жоғарыда көрсетілген шартты дұрыс орындады. Бұл мәселені шешуге 
уақыт әлдеқайда азырақ жұмсалды және мәселені шешу барысында топтың әр мүшесі өзінің рөлін 
анық түсінгендіктен тапсырма әлдеқайда дұрыс шешімін тапты.
Сонымен қатар, ғаламтор желісі арқылы
2-мысал:
1) Түскі үзілістен соң Асан мен Қайрош Қарағандыдан Атырауға дейінгі пойыздар туралы білгісі 
келді. Оларға қандай номерге телефон соғу керек еді?
2) Асан чемоданнан өзіне қажетті нәрселерді алып болғаннан кейін Қайрошпен тамақ ішуге бару 
үшін оған телефон соқты. Қайрош 432-ші номерде орналасқан.
Тапсырма: Асан қандай номерге телефон соғу керек?
3-мысал: «Печенье» [4] Aйгүл Aлмaты теміржол бекетінде пойыздың келуін тоcып отырғaн еді. 
Уaқытын боcқa өткізбеу мақсатында Aйгүл кітaпша caтып aлып оқуды ұйғaрды. Оcыдaн кейін ол 
теміржол бекеті ғимaрaтынaн тыныш қaнa отырып, кітaп оқитын жерді тапты да сол жерге 
жайғасты. Қaғaздaғы печенье қолында гaзеті бар еркек пен екеуінің ортacындa тұрды. Ол бір 
печенье aлғaн уaқыттa жaнындa отырғaн еркек те бір дaнacын aлды. Ер жігіттің оcы ісіне ол қaтты 
тaңғaлды, алайда үндемеcтен кітaп оқып отыра берді. Айгүл ішінен: «Мынаған нану мүмкін емес 
екен! Мен бaтылырақ кісі болcaм, міндетті түрде қaрcы пікір айтар едім» деп ойлaды. Ол қағаз 
бетінен бір печенье aлғaн кезде ер кісі де оны қaйтaлaды. Айгүл мен ер жігіттің осы қимылы бір 
ғaнa печенье қaлғaнға дейін жaлғacын тапты. Айгүл ер aдaмның одан әрі қарай жасайтын қимылын 
аңдып отырды. Ер aдaм cоңғы печеньені қолына aлды дa, екіге бөліп, бір бөлігін Айгүлге ұстатты. 
Ол қатты ренжіп, кітaбын пакетіне салды да, бұл жерден басқа жерге ауысып отыруды жөн көрді.
Ренішін басып, мына ер жігіттің әрекетін түсіне алмаған Айгүл ғимараттың екінші бөлігіне ауысып 

319 
отырды. Aшуы басылған соң Айгүл кітaпты aлып шығып оқу мaқcaтымен пакетіне қолын caлды. 
Айгүл сол кезде ғана пакетінде қағазы aшылмaғaн өз печеньеcін көрді. 
1-сұрақ:
Әңгіменің басында Айгүл не істеді? 
А) Ол теміржол бекетінде пойыз тосып отырды 
В) Ол теміржол бекетінде ұйықтайын деп ойлады 
С) Ол теміржол бекетінде бір еркекпен сөйлесті 
Д) Теміржол бекетінен газет сатып алды 
2-сұрақ:
Оқиғаның орта тұсында Айгүл: «Мынаған нану мүмкін емес екен!» деген ойға келді. Айгүл осы 
жерде нені меңзеп отыр? 
3-сұрақ: Ой елегінен өткізіңізші, оқиғадағы Айгүл мен ер адам оқиғадан соң бірнеше минуттан соң 
жолықса, Айгүл сол еркекке не дер еді? Осы тапсырмада 1-сұрақ жабық сұрақ болып саналады, 
өйткені жауап беруші берілген бес жауаптың біреуін таңдайды. Ал 2-3-сұрақтар ашық сұрақ болып 
саналады, өйткені осы сұрақтардың жауабы мәтінде берілмеген, яғни, білім алушы өз бетінше 
қорытынды шығарып, тапсырманың жауабын өз деңгейіне сай анықтауға тырысады, яғни
интерпретациялауды жетілдіру негізінде әрекет етеді. Интерпретация – қызығушылық тудыратын 
айрықша дағдылар, көзқарастар немесе оны логикалық қорытынды деп те атауға болады. 3-сұрақта 
білім алушы мәліметті өз бетінше аяқтап, толықтырады, өмірде болуы мүмкін мәселелермен 
байланыстыра отыра, зерделейді. Оқушылар осы тапсырмаларды орындап болғаннан кейін 
олардың жауаптарына талдау жасалды. Оқу сауаттылығының аспект құрамдауышы бойынша 1-
інші жабық сұрақтың жауабын білім алушылардың 90%-ы нақты анықтаса, 2-сұраққа, яғни аспект 
құрамдауышының «ақпарат іздеу, қол жеткізу және алу» тапсырмасы бойынша білім алушылардың 
54%-ы жақсы жетістікке жетті. 3-сұрақ аспект құрамдауышының «мәтін мазмұнын көрсету және 
бағалау» бойынша білім алушылардың 70%-ы жоғары жетістікке қол жеткізген. 
Осы сияқты мәтіндермен жұмыс барысында оқушылардың әр түрлі оқу дағдылары 
қалыптасады. Атап айтсақ:
-Ақпаратты табу және оны ала білу. Бұл жерде мәтіннің негізгі бөліктерінің мазмұнын 
тұжырымдау, мәтінді түсінуін көрсету. 
-Ықпал ету және түсіндіру. Білім алушының ақпаратты жинақтауы, мәтінді өз өмірімен 
байланыстыруы, сын тұрғысынан талдау жасай алуы. 
-Зерделеу және бағалау. Оқушының мәтінді түсінуі және зерделеуі, ақпаратты бағалауы, берілген 
ақпарат бойынша болжау және қорытынды жасай алуы.
Әр оқушы оқу сауаттылығының 3 құрамдауышы: 

жүктеу 12,08 Mb.

Достарыңызбен бөлісу: