6. Татулық пен достық – қазақ жерін мекен ететін түрлі ұлт пен ұлысқа тән
қасиет.
7. Достық пен татулық – таптырмас бақыт.
8. Қазақ елі – бірнеше ұлтты бауырына баса алған дархан мемлекет.
4.4. Достық пен татулық - таптырмас бақыт
Т.Айбергенов «Бір тойым бар»
Оқу мақсаттары
8.О4.
Мәтіндердің
түрлерін,
тілдік
ерекшеліктерін
салыстырып, талдау жасау.
8. ТБ1.3 Етістіктің шартты рай қызметін білу, ауызша және
жазба жұмыстарда орынды қолдану.
Сабақ мақсаттары
Мәтіндер түрін анықтайды, тілдік ерекшелігін
салыстырып, талдау жасау.
Мақала мазмұнында шартты райды қолдану.
Сабақтың тақырыбы
Т.Айбергенов «Бір тойым бар»
Құндылықтарды
дарыту
Патриотизм. Адалдық. Жауапкершілік.
Пәнаралық байланыс
Сөз өнері
АКТ қолдану
дағдылары
Осы сабақ барысында оқушылар Power Point бағдарламасынан
тақырыпқа қатысты көрнекі құралдарды пайдаланып,
интербелсенді тақтаны қолданады.
Бастапқы білім
Достық пен татулық – таптырмас бақыт
Тірек сөздер
қайтармау, сабылу, қайта қосу, құмар болу, бір асым ет,
рахаттану, тарқамау, игілікті, көпшіл, парасатты, берік,
жалған, ұйымшылдық
Қажетті ресурстар
А4 парағы, маркер, ақын портреті
Сабақтың жүргізілу барысы
Мәтіналды жаттығуы
1-тапсырма. Берілген сұрақтарға жұбыңмен ақылдаса отырып,
жауап бер.
1. Суретте кім бейнеленген?
2. Суреттегі бейненің мінез-құлқын қалай сипаттар едің?
3. Қалай ойлайсың, ақынның «Бір тойым бар» өлеңі не
жайында болмақ?
4. Ақын өлеңі қандай себептермен өмірге келген деп ойлайсың?
Бағалау критерийі
Дескриптор
Мәтіндегі
өзекті
мәселелерді
анықтайды,
салыстырады,
баға
береді.
Тақырып бойынша ауызша мәтін
құрайды, ықпал заңдылықтарын
ескеріп айтады.
суреттегі ойды анықтайды;
тақырып бойынша сөздер тізбегін
жасайды;
мәтіндердегі өзекті мәселені анықтайды;
мәтіндерде көтерілген өзекті мәселелерді
салыстырады;
автор ойына баға береді;
тұжырым бойынша мысал келтіреді;
тұжырым бойынша пікір білдіреді;
екпін заңдылықтарын сақтап айтады.
О
5. Қандай тақырыптағы өлеңді сүйіп оқисың?
Мәтінмен жұмыс кезеңі
2-тапсырма. Мәтіндерді зейін қойып оқы. Тақырыбы мен негізгі идеясын анықта.
1-мәтін
Ақын туған жерге деген сүйіспеншілігін жырлау үшін аруана туралы аңызды
ұтымды пайдаланған. Ақын туған, аңсаған, сағынған Қазақстан бұл күндері егемендігін
алып, қарыштап алға басып, жаңа жолға түскен ел атанып отырғанын мақтанышпен
айтуға болады.
Қазақтың аймаңдай ақын перзенті Төлеген Айбергенов Нөкіс қаласында мәңгілікке
көз жұмған. 8 наурыз – ақынның туған күні. Ақынның шырылдап қалған торғай өлеңдері
аман қалды. Ақынның өлеңдеріне арқау болған мына бір оқиға да бұл күндері аңызға
айналған сияқты. «Бірде Төлеген өз достарын үйінде дастарқан жайып күтеді, алайда түрлі
себептермен көпшілігі келмей қалады. Олармен ертеңіне кездескен Төлеген өз ренішін
білдіріпті. Сонда ақындардың бірі оған: «Өкпелеме, жігітім, бір тойың болары сөзсіз
мүмкін»,- деп басу айтқан екен. Сол оқиғадан соң ақынның «Бір тойым бар» өлеңі өмірге
келіпті.
2-мәтін
Бір тойым болатыны сөзсіз менің,
Дәл қай күні екенін айта алмаймын.
Бірақ... бірақ...
Ешкімді де билетпей қайтармаймын.
Онда ортаға тасталар ұран сондай:
Қайта алмайды қартың да бір ән салмай,
Жиырма бестің бәрін де сабылдыртам,
Кемпірлерге қыз күнін сағындыртам...
Сәбилерге ағаны үлгі етемін,
Жеңгейлердің толтырам гүлге етегін.
Менің жарым бұл түні кірпік ілмей,
Ақ көңілімен қуаныш бүртігіндей,
Омырауынан бір тәуір шайқап есіп,
Ажырасқанды жүреді қайта қосып.
Мен өзім де ән салам түн ауғанша,
Менің жаным бұл күнге құмар қанша!
Бәйгі берем жығылған палуанға да,
Адалдығы сезіліп тұрар болса.
Қыз қуатын жігітке ат беремін,
Жанам деген жүрекке от беремін.
Мен әйтеуір бар жиған-тергенімді
Бір тамаша той қылып өткеремін.
Біздің үйді сол күні бетке ал қауым,
Нысанаға ап қуаныш тоқталмауын.
Мен бұл тойдан тілеймін жылап тұрып,
Қазанымда бір асым ет қалмауын,
Мен сөйтіп бар шаңнан бір сілкінемін,
Мен сөйтіп рақаттанып бір күлемін.
Кім білсін талай күнгі арманым еді,
Мәңгілік тарқамауы да мүмкін оның.
3-тапсырма. Мәтіндердің тілдік ерекшеліктеріне талдау жаса.
Сөз деңгейі
Сөздердің лексикалық
мағынасы
Сөйлем деңгейі
Жай және құрмалас
сөйлем
Мәтін деңгейі
Абзацтардың байланысы,
автор қолданған шақ пен
жақ түрлері
Мәтіннен кейінгі жұмыс кезеңі
4-тапсырма. Мәтін мен өлеңдегі ойды негізге ала отырып, мектеп газетіне «Өлеңнің
өмірге келуі жайлы сыр ...» тақырыбында мақала жаз. Мақалада етістіктің шартты
райларын қолдан.
Білгенге маржан!
5.1 Кәсіп – бақыттың шырағы. Еңбек – ырыстың бұлағы
Б.Әділов «Еңбексіз өмір – сүреңсіз» мысал әңгімесі
Оқу мақсаттары
8.1.3.1 - оқу - еңбек тақырыптарына байланысты күрделі сөздер мен
тұрақты тіркестердің мағынасын түсіну
Бағалау критерийі
Дескриптор
Мәтіндер түрін
анықтайды, тілдік
ерекшелігін салыстырады,
талдау жасайды.
Мақала мазмұнында
шартты райды қолданады.
сұрақтарға жауап береді;
мәтіндердің тақырыбы мен негізгі ойын анықтайды;
мәтіндерді сөз деңгейінде талдайды;
мәтіндерді сөйлем деңгейінде талдайды;
мәтін мен өлең мазмұнын мәтін деңгейінде
талдайды;
жазба жұмысының стиль ерекшелігін сақтайды;
мақалада шартты рай етістігін орынды қолданады.
Шартты рай етістіктің негізгі және туынды түбіріне, етіс және болымсыз
етістік тұлғаларына -са, - се жұрнағы жалғану арқылы жасалады. Мысалы,
көр
се
, оқы
са
.
1. Шартты рай етістіктің жедел өткен шақ тұлғасы сияқты жіктеледі.
Жекеше Көпше
І Айт +
са
+ м Айт +
са
+ қ
ІІ Айт +
са
+ ң Айт +
са
+ ң+дар
Айт +
са
+ ңыз Айт +
са
+ ңыз+дар
ІІІ Айт +
са
Айт +
са
2. Шартты рай тұлғасындағы етістік бағыныңқы сөйлемнің баяндауышы
қызметін атқарып, мезгілдік мағынаны және да, де, та, те шылауымен тіркесіп
келіп, қарсылық мәнді білдіреді.
3. Шартты райлы етістік І, ІІ жақ жалғауында тұрып, оған – шы, - ші жұрнағы
жалғанса, ол кейде өкіну, налу мағынасын білдіреді.
Достарыңызбен бөлісу: |
