1. Қазақстанда көптілді білім беруді енгізудің ұлттық тәжірибесі | 23
ҮШ ТІЛДЕ БІЛІМ БЕРУДІ ҰЙЫМДАСТЫРУ
·
ОРГАНИЗАЦИЯ ОБУЧЕНИЯ НА ТРЕХ ЯЗЫКАХ
·
TEACHING IN THREE LANGUAGES
6-сурет. ҚарМУ-дегі үш тілде оқыту моделі
ҚарМУ-дегі тілдік оқытудың ерекшеліктері
• Таңдау компоненттері есебінен ағылшын тілінің жүктемесін арттыру (24 кре-
дит)
• Ағылшын тілін үздіксіз оқу (1-6 семестрлер): ағылшын тілін тілдік пән ретінде
оқудан оқыту тіліне өту
• 2 семестрден бастап пәндерді ағылшын тілінде оқытуға көшу
• Студенттерді көптілді топтарға мақсатты қабылдау
Зерттелген ЖОО-лар мен ҚарМУ-ға ортақ
тілдік оқыту сипаттамалары
• “50:20:30” моделі: 50% - Т1, 20%-Т2 және 30% - Т3
• Базалық пән мен жалпыға ортақ міндетті пән Т1-де оқытылады
• “Мемлекеттік тілде іс-қағаздарын жүргізу” пәні арқылы мемлекеттік тіл оқы-
тылады
• Пәндерді оқыту тілін анықтауда жүйеліліктің болмауы
6
6
5
3
2
2
0
0
0
3
3
5
3
8
9
0
1-сем.
2-сем.
3-сем.
4-сем.
5-сем.
6-сем.
7-сем.
8-сем.
Оқу жүктемесі (кредит саны)
Ағылшын тілі пән ретінде
Ағылшын тілі оқыту тілі ретінде
24 | 1. Қазақстанда көптілді білім беруді енгізудің ұлттық тәжірибесі
ҮШ ТІЛДЕ БІЛІМ БЕРУДІ ҰЙЫМДАСТЫРУ
·
ОРГАНИЗАЦИЯ ОБУЧЕНИЯ НА ТРЕХ ЯЗЫКАХ
·
TEACHING IN THREE LANGUAGES
7-сурет. ЖОО-лардағы үш тілде оқыту моделі (орташа көрсеткіштер)
Биология, химия, физика мен информатиканы ағылшын тілінде оқы-
туға арналған кадрларды даярлайтын ЖОО-лардағы тілдік оқыту-
дың жалпы ерекшеліктері
• Ағылшын тілінің жүктемесі 12 кредит, соның ішінде ҮОЖ-ге сәйкес 8 кредит
БП МК, 4 кредит ТК есебінен
• 1-7 семестрлерде ағылшын тілі жүйесіз оқытылады
• 1 семестрден бастап пәндерді ағылшынша оқыту
• Студенттерді көптілді топтарға мақсатты қабылдаудың болмауы
• “50:20:30” моделі: 50% - Т1, 20%-Т2 және 30% - Т3
• Базалық пән мен жалпыға ортақ міндетті пән Т1-де оқытылады
• “Мемлекеттік тілде іс-қағаздарын жүргізу” пәні арқылы мемлекеттік тіл оқы-
тылады
• Пәндерді оқыту тілін анықтауда жүйеліліктің болмауы
3
3
2,5
0,33
1
1,33
1
0
2,33
5,67
2,33
6,33
5,67
4
4
0
1-сем.
2-сем.
3-сем.
4-сем.
5-сем.
6-сем.
7-сем.
8-сем.
Оқу жүктемесі (кредит саны)
Ағылшын тілі пән ретінде
Ағылшын тілі оқыту тілі ретінде
2. Көптілді білім берудің халықаралық тәжірибесі | 25
ҮШ ТІЛДЕ БІЛІМ БЕРУДІ ҰЙЫМДАСТЫРУ
·
ОРГАНИЗАЦИЯ ОБУЧЕНИЯ НА ТРЕХ ЯЗЫКАХ
·
TEACHING IN THREE LANGUAGES
2.
Көптілді білім берудің халықаралық тәжірибесі
2.1. Көптілді білім беру модельдері
Халықаралық тәжірибеде көптілді білім беру модельдерінің негіз-
гі екі тобы бар: әлсіз (weak) және мықты (strong)
Әлсіз модельдер оқушылардың бір ғана тілді қолдануына әкеледі.
Ал мықты модельдер оқушылардың бірнеше тілді еркін меңгеруіне
әкеледі
2.1.1. Әлсіз топқа үш модель жатады [57]
(1) Дәстүрлі модель – бір оқыту тілі пайдаланылып, шетел тілі
пән ретінде аптасына 2-3 сағат оқытылады. Нәтижесінде, оқушылар
бір тілді болып қала береді. Бұндай модель әсіресе шетел тілін күн-
делікті қарым-қатынаста қолдануға мүмкіндігі жоқ өңірлерде (ел-
дерде) тиімсіз. Ол кеңес үкіметінен кейінгі мемлекеттерде, соның
ішінде Қазақстанда да кең таралған
(2) Өтпелі модель. Ұлттық азшылықтар мен иммигранттарды қо-
ғамда ассимиляциялауға арналған. Оқушылар оқуды ана тілінде
бастайды да, бірте-бірте екінші тілге (Т2) көшеді. Бұл жағдайда Т2 -
елдің мемлекеттік тілі. 7-сыныптан оқушылар тек Т2-де ғана білім
алады. Бұл модельдің басты шарты – екі тілді (Т1+Т2) мұғалімдердің
болуы. Нәтижесінде, оқушылар ана тілін ұмытып, екінші тілде сөй-
лейтін бір тілді болады. Мұндай модель АҚШ-та испан иммигрант-
тары үшін қолданады
8-сурет. Өтпелі модель
80
70
60
50
40
30
20
20
30
40
50
60
70
80
100
Б/б
1-сын.
2-сын.
3-сын.
4-сын.
5-сын.
6-сын.
7-сын.
әр ті
л
ге
бөлінеті
н
уақыт,
%
Т1
Т2
26 | 2. Көптілді білім берудің халықаралық тәжірибесі
ҮШ ТІЛДЕ БІЛІМ БЕРУДІ ҰЙЫМДАСТЫРУ
·
ОРГАНИЗАЦИЯ ОБУЧЕНИЯ НА ТРЕХ ЯЗЫКАХ
·
TEACHING IN THREE LANGUAGES
(3) Тілдік ортаға мәжбүрлеп енгізу де («sink or swim» тәсілі) ұлт-
тық азшылықтар мен иммигранттарға арналады. Алдыңғы мо-
дельмен салыстырғанда, бұнда оқушылар 1-сыныптан Т2-де білім
алады. Мұғалімдер оқушылардың ана тілін рецептивті деңгейде
ғана (тыңдалым және оқылым) біледі. Оқушылар ана тілін үйде ға-
на қолданады. Бірте-бірте оқушылар үйде де Т2-ні қолдануға кө-
шіп, ана тілін ұмытады да, тек бір тілді (Т2) ғана еркін меңгереді.
Мұндай модель бұрын КСРО мен АҚШ-та қолданылды. Қазір бұл
модель сирек қолданылады, өйткені иммигранттар мен ұлттық аз-
шылықтардың құқығын бұзады және оқушылардың ынтасына кері
әсер етеді
2.1.2. Мықты модельдер тобына да 3 модель жатады [57]
(1) Тілдік ортаға енгізу моделі екі тілдің функционалдық сауат-
тылығын қалыптастыру мақсатында мектеп оқушыларына арнап
әзірленді. Оқушылардың бірінші тілі (Т1) – бұл жағдайда елдің
ресми тілі. Екінші тілдің (Т2) елдегі мәртебесі, абыройы мен эконо-
микалық маңызы жоғары. Оқушыларға екі тілді қандай жағдайда
пайдалану түсінікті болу үшін бірінші және екінші тілдерді әртүрлі
мұғалімдер оқытады. Екінші тілден сабақ беретін мұғалім осы тілді
ана тілі деңгейінде немесе еркін (С1-С2) меңгеруі тиіс. Т2-де оқыту
барысында мұғалімдер тек Т2-ні ғана қолданады және аударманы
қолданбайды. Осындай оқытудың нәтижесінде, оқушылар екі тілді
де еркін меңгереді. Мұндай модель әлемнің көптеген елдерінде
(Канада, АҚШ, Жапония, Италия, Испания және т.б.) пайдаланы-
лады
Тілдік ортаға енгізудің үш түрі бар: ерте, аралық, кешірек
(1.1) Тілдік ортаға ерте енгізу бағдарламасы балабақшада, бала-
лар бес жасқа толғанда басталады. 1-2 сыныптарда оқушылар то-
лықтай Т2-де білім алады. 3-сыныпта Т1 пән ретінде енгізіледі, ал 4-
сыныпта басқа пәндер Т1-де оқытыла бастайды. 5-сыныпқа қарай
екі тілде оқытылатын пәндердің саны теңеседі (50%/50%). Кейбір
мектептерде Т1-де оқыту 5 және 6 сыныптарда 20%-дан 60-70%-ға
дейінгі аралықта болады
7-сыныптан оқушылар Т2-де оқытылатын пәндерді өздері таң-
дай алады
Достарыңызбен бөлісу: | 
