Ылғалды ыстық ауамен стерильдеу тәсілдері

Ылғалды ыстық ауамен стерильдеу тәсілдері.  Қайнату арқылы  шприц, ине, пинцет, скальпель,

т.б. инструменттер мен кейбір резеңке және шыныдан жасалған заттарды арнайы стерилизаторларға салып,

стерильдейді. Стерилизатордың екі қабатталған дәкесі бар торшасының бетіне саймандарды салып, қажетті

мөлшерде 2%-дық натрий гидрокарбонаты қосылған су құйып, 20-30 минут қайнатады.

Ыстық ағымды бумен стерильдеуді  Кох аппаратында 100

0

 С температурада 30-40 минут жүргізеді.

Оның қақпағының үстінде тесіктері бар (термометрге және будың шығуына арналған) цилиндр тәрізді, бір

қабаттан   тұратын   темір   ыдыс.   Ыдыстың   ішінде   тесіктері   бар,   стерильденетін   заттарды   қоюға   арналған

қойғыштары болады. Стерильдену уақытын су қайнағаннан бастап есептейді. Стерильдеу жұмыстарын үш

күн жүргізеді. Себебі, біріншісінде микроорганизмдердің вегетативті формалары ғана өледі. Бациллалардың

споралары  стерильдеу  аралықтарында  вегетативті  формаға   айналып,  үшінші  күні  толық   жойылады.  Бұл

тәсілмен қоректік орталарды, т.б. материалдарды стерильдейді.

Тиндализация  –   100

0

  С-тан   төменгі   температурада   дробты   стерильдеу.   Мұндай   жұмысты   су

моншаларында жүргізеді. Стерильдеу уақыты қолданылған температураларға байланысты болады. 70-80

0 

С –

3 күн, 60-65

0  

С  – 5 күн, 56-58

0  

С  – 7 күн. Бірінші  күні  материалды  2 сағат,  қалған  күндері  1 сағаттан

стерильдейді.

Автоклавтау – қақпағы тығыз жабылған арнай қондырғыларда (автоклавта) температурасы жоғары

бу   қысымымен   стерильдеу   (13-сурет).   Автоклавта   100

0  

С-тан   жоғары   температураға   төзімді   қоректік

орталарды, физиологиялық ерітінділерді, қағазға оралған шыны ыдыстарды, метал бикске салынған таңғыш

материалдарды,   халаттарды,   қолданылған   бактерия   өсінділері   мен   ыдыстарды   1,5   атмосфера   1   сағат

стерильдейді.

Таза   материалдарды   0,5   атмосферада   30-40   минут   залалсыздандырады.   Автоклавтағы   будың

қысымы көтерілгенде температурасы да көтеріледі.

0,0505х10

5

 ПА (0,5 атм) –температурада 110-112

0

 С

1,01х10

5

 ПА (1 атм) –температурада 120-121

0

 С

1,515х10

5

 ПА (1,5 атм) –температурада 124-126

0

 С

2,02х10

5

 ПА (2 атм) –температурада 132-133

0

 С

Пастерлеу  тағамдардың   қоректік   (сүт,   ет,   балық,   жеміс   консервілері)   заттарының   құндылығын

сақтап қалу мақсатында қолданылады. Пастерлеу кезінде өнімдерді 30 минут 80

0

 С-қа дейінгі температураға

қыздырып, сосын тез арада 4-8

0

 С-қа суытады. Өндіріс орындарында суытқыш жүйесі бар пастеризаторлар

болады.

Сүзу арқылы стерильдеу сұйық материалды бактериологиялық сүзгілерден өткізу арқылы жүзеге

асырылады. Бұл тәсілмен қыздыруға болмайтын сұйық қоректік орталарды, қан сарысуларын, антибиотикті

ерітінділерді залалсыздандырады. Сүзгілер қатты – керамикалық, асбесті және мембраналы болады.

Ультракүлгін сәулелермен стерильдеу  зертханалардың және тағам өнімдерін ұзақ   сақтау үшін

залалсыздандыруға негізделген.

Ультрадыбысты  су,   сүт,   тері   өнімдері   мен   басқа   да   заттарды   стерильдеуге   қолданады.

Ультрадыбыстардың   әсерінен   пайда   болған   кавитациялық   көпіршіктер   бактериялардың   цитоплазмасына

еніп, жасушаның ішкі құрылымын талқандайды.

Химиялық   заттармен   стерильдеу  қоректік   орталарды,   вакциналарды,   сонымен   қатар   емдік   –

профилактикалық   қан   сарысуларын   химиялық   заттармен   консервілеу   үшін   қолданылады.   Қоректік

орталарды хлороформ, толуол, кейде эфирмен консервілейді (консерванттардан тазарту үшін ортаны 56

0

 С-

қа дейін қыздырады). Вакциналар мен емдік қан сарысуларды 0,25-0,5% фенол, 0,05% формалин немесе

мертиолатпен консервілейді. Агглютинирлеуші қан сарысуларын бор қышқылы, толуол немесе глицеринмен

консервілейді. 

Химиялық   заттарды   зертхананы   дезинфекциялау   үшін   қолданады   (1-3%-ды   хлорамин,   3-5%-ды

фенол, 70%-ды спирт, т.б.).

Әдебиеттер:

1 Бұлашев А.Қ., Сұраншиев Ж.А., Жұмабаев Х.Ж. Жалпы микробиология пәнінен ветеринариялық

медицина   факультетінде   оқитын   студенттердің   зертханалық   тәжірибе   сабақтарына   арналған   әдістемелік

нұсқауы.   Астана,   2005ж.   27-33   беттер.   2   Асонов   Н.Р.   Практикум   по   микробиологии   //   Москва,

«Агропромиздат».   1988.   С.   46-57.   3   Костенко   Т.С.,   Скаршевская   Е.И.,   Гительсон   С.С.   Практикум   по

ветеринарной микробиологии и иммунологии // Москва,  «Агропромиздат». 1989. С. 60-66.

Бақылау сұрақтары: 1 Қоректік орталардың түрлері мен олардың компоненттері. 2 Қоректік орта

компоненттерін алу жолдары. 3 Китта – Тароцци ортасын қандай микроорганизмдерді өсіруде қолданады? 4

«Стерилизация» және «дезинфекция» туралы түсінік. 5 Стерильдеу тәсілдері 6 Ыстық бумен, қыздырылған

құрғақ ауамен және дробты стерильдеудің маңызы. 7 Пастерлеу әдісі. 8 Бактериологиялық сүзгілермен сүзу

техникасы, сүзу нәтижелерін тексеру.

Тоғызыншы  зертханалық – тәжірибе сабағы

ҚОРЕКТІК ОРТАЛАРДА МИКРООРГАНИЗМДЕРДІ ӨСІРУ ТӘСІЛДЕРІ МЕН

ТЕХНИКАСЫ

Сабақтың мақсаты.    Микроорганизмдерді қоректік орталарға себу және қайта себу тәсілдермен

танысу.   Микроорганизмдерді   шыны   түтіктердегі   ЕПС   мен     ЕПА-на   себу.   Микроб   өсінділерін   Петри

шынысындағы   ЕПА-на себу. Микроорганизмдерді өсіруге арналған аппараттың, термостаттың құрылысы

мен жұмыс істеу тәртібімен танысу.

Жабдықтар   мен   материалдар.  Шыны   түтіктердегі   апатогенді   микробтар   өсінділері,

физиологиялық ерітіндідегі микробтардың суспензиясы. ЕПС мен ЕПА бар шыны түтіктер. Стерильденген,

қағазға оралған Петри шынылары. Балқытылған ЕПА бар  шыны түтіктер. Микробиологиялық ілмектер мен

инелер.   Стерильді   пастер   пипеткалары,   шпательдер,   шыныға   жазатын   қарындаштар.   Спирт   шамдары.

Кестелер. 

Микроорганизмдерді   қоректік   орталарға   себу   мен   қайта   себу   тәсілдері.  Қоректік   орталар

микробтарды өсіру үшін қолданылады. Патологиялық материалдарды немесе микроб өсінділерін қоректік

орталарға   микробиологиялық   ілиектер   мен   инелердің   немесе   пастер   пипеткаларының   көмегімен   себеді.

Қолданар алдында пипеткалар бу стерилизаторларында стерильденеді. Олардың жіңішке ұшы дәнекерленген

болуы керек. Пипетканың екінші ұшында мақтаның кішкене кесегі болады. Ол материалды ауызбен сорып

алу   кезінде   зерттеушінің   ауыз   қуысына   микробтардың   өтуіне   кедергі   болады.   Пипеткаларды   арнайы

сауыттарға салып немесе оралған түрінде стерильдейді де, сол күйінде сақтайды. Қағазды пипеткалардың

дәнекерленген жағынан ашады.

Себу техникасы. 14-суретте көрсетілгендей ілмекті немесе пипетканы оң қолда, ал шыны түтікті сол

қолда ұстайды. Тығынды оң қолдың шынашағымен ұстап, себетін материалды ілмек немесе пипетканың

көмегімен   шыны   түтіктен   шығарады.   Ілмекті   стерильді   қоректік   орта   құйылған   шыны   түтіктің   ішіне

енгізеді.   Қиғаш   қатырылған   тығыз   қоректік   ортаға   материалды   ирек   қозғалыспен     таратады.   Бір   шыны

түтіктен екінші шыны түтікке себер кезінде ілмекті қайта қыздырып алғаннан кейін шыны түтіктің ішінде

суытады,  сонан  соң  микроб  өсіндісінен  үлгіні  алып,  ілмекті  сыртқа  шығарады.  Ілмектегі  микробтардың

массасын   жалынның   әсерінен   сақтау   қажет.   Егер   ілмек   вольфрам   сымынан   немесе   басқа   баяу   суитын

материалдардан жасалса, онда ең әуелі  ілмекті стерильді қоректік ортаға тигізіп, сонан соң ғана микроб

дақылын алу керек. Ілмектегі қоректік ортаның жұқа қабаты, тек оны суытып қана қоймайды, сонымен қатар

микробтар клеткаларының зақымдалуының да алдын алады. 

Шыны   түтіктердегі   тік   қатырылған   ЕПА-ға   шаншу   арқылы   микробтарды   себу   үшін

микробиологиялық   ине   қолданылады.   Ол   қоректік   ортаға   ешқандай   кедергісіз   өтуге   тиісті.

Микроорганизмдер қоректік ортада иненің шаншу жолында өседі. Микробтарды ЕПС-на себу үшін ілмекті

шыны   түтіктің   түбіне   дейін   түсіреді   де,   ирек   қозғалыспен   ілмекті   сыртқа   алып   шығады.   Пастер

пипеткасымен   сұйық   материалды   немесе   сұйық   ортада   өсірілген   микроорганизмдерді   алуға   болады.

Материалды   алар   алдында   пипетканы   жалынның   үстінен   өткізіп,   оның   дәнекерленген   ұшын   стерильді

пинцетпен сындырғаннан кейін материалды  алып, оны қоректік ортаға  себеді.  Шыны түтікті жалынның

үстінде жауып, пипетканы дезинфекциялық ерітіндіге  салады. Шыны түтіктерге, Петри шыныларына себу

жасалған күнді, мекеме атын немесе микроб өсіндісінің атын жазып, оларды термостатқа орналастырады

(патогенді  микробтардың  көбі 37

0

  С-та өседі).  Таза дақылды бөліп алу үшін  микроптардың  қоспасынан

немесе  басқа материалдардан  ерітінділері дайындайды. Ол үшін натрий хлоридінің 0,85%-дық ерітіндісі

қолданылады.   Дайындалған   ерітінділердің   үлгісін   тығыз   қоректік   орталарға   себеді.   Ілмектің   немесе

пипетканың көмегімен  Петри  шынысындағы  қоректік ортаға  материалдың  бір тамшысын  тамызып, оны

шпательмен   таратады.   Жекеленген   микробтардың   колонияларын   алу   үшін   материалдың   тамшысын   бір

шпательдің көмегімен бірнеше Петри шынысындағы қоректік орталардың бетіне таратады. Осылай кейінгі

шыныларда   жекеленген   микробтардың   мекендерін   бөліп   алуға   болады.   Шпательді   шыны   таяшалардан

жасайды. Олардың бір ұшы үш бұрышты болып келеді. Петри шыны аяғының қақпағы себу кезінде жалын

бағытында   ашылады.   Себуді   аяқтағаннан   соң   шпатель   күйдіріліп,   штативке   қойылады.   Петри   шынысы

термостатқа   аударылып   қойылады.   Аударылып   қойылған   шыныларда   микробтардың   колониялары   бір-

бірімен   қосылмай   өседі.   Студенттер   шыны   түтіктердегі   және   Петри   шыныларындағы   ЕПС   мен   ЕПА-ға

микробтардың қос-қоспасынан себінді жасайды. 

Шыны   түтіктердегі   ЕПА  су  моншасында   балқытылып,  Петри  шыныларына  құйылады.  Қоректік

ортаны жалын үстінде құйып, баяу қозғалыспен шыны ішінде біркелкі таратады.

Бір студент бір Петри шынысындағы қоректік ортаны үш бөлікке бөліп (І, ІІ, ІІІ), осы бөліктерге

микробтарды себеді. Ол үшін бірінші бөлікке пипеткамен микроб суспензиясының бір тамшысын тамызады,

сонан   соң   тамшыны   шпательмен   осы   бөлікке   таратып,   шпательді   екінші   және   үшінші   бөліктерге

ауыстырады.   Келесі   бір   студент   екі   Петри   шыныдағы   қоректік   ортаға   себінді   жасайды.   Микробтар

суспензиясы   бірінші   шыныда   таратылғаннан   соң   екіншісіне   ауыстырылады.   Барлық   Петри   шынылары

термостатқа аударылып қойылады. Осылай жекелеген микроб колонияларын алуға, демек, таза дақылдарды

бөлуге мүмкіндік бар.