Сабақтың типі: Жаңа білімді меңгерту сабағы Сабақтың мақсаты: Білімділігі

1. 
   Білімділігі: Болашақ бухгалтерлерге « Еңбек және оның төлемақысының есебі » тақырыбын жоғары деңгейде түсіне отырып, болашақта тәжірибе жүзінде дұрыс әрі әділ есептеп үйрене отырып, мамандығына деген қызығушылығын арттыру.
   
2. 
   Дамытушылығы: Еңбекақыны есептеп уйрену; 3350 шоты бойынша шаруашылық операцияларды үйрену; Еңбекақыдан ұсталынатын шегерімдерді шегеруді үйрену;
   

3. 
   Тәрбиелілігі: Қызметке орналасқан кезде әділ еңбек ету.
   

« Қаржылық есеп » авторы: С.Б. Баймуханова; « Салық кодексі » , « Еңбек кодексі »;

Оқушылармен амандасу

Аудитория тазалығын тексеру

Оқушылардың сабаққа қатысын тексеру

1. 
   Жауапты тұлғаларға кассадан ақша берілді, ( Дт 1251 – Кт 1010 )
   
2. 
   Еңбекақы кассадан төленді; ( Дт 3350 – Кт1010 )
   
3. 
   Кассадан кем шыққан ақша; ( Дт 7210 – Кт 1010)
   
4. 
   Сатып алушылармен тапсырыс берушілерден түскен ақша;( Дт1010 – Кт1210 )
   
5. 
   Еншілес кәсіпорындар дебиторлық берешегін кассаға төледі, ( Дт1010 – Кт1220)
   
6. 
   Қауымдастырылған ұйымдар дебиторлық берешегін кассаға төледі,
   

7. 
   Филиалдар дебиторлық берешегін кассаға төледі,( Дт1010 – Кт1240 )
   
8. 
   Жауапты тұлғалар жұмсамаған ақшасын кассаға қайтарды; (Дт1010 – Кт1251 )
   
9. 
   Кассадан артық шыққан ақша; ( Дт1010 – Кт 6280)
   
10. 
    Кәсіпорын кассасына ақша қаражаты түскенде және шыққан кезде толтырылаптын құжат: ( Кассалық кіріс ордері және кассалық шығыс ордері.)
    
11. 
    Кассалық кіріс және кассалық шығыс ордерін кімдер қол қояды: Дұрыс жауабы ( Кіріс ордерге Бухгалтер мен кассир, Шығыс касса ордеріне басшы,бухгалтер,кассир және ақшаны алған адам «алдым» деп қол қоюы тиіс )
    

1. 
   Кассадан есепшотқа ақша қаражаттары түсті, ( Дт1030 – Кт1010 )
   
2. 
   Есепшотқа аванс түсті, (Дт1030 – Кт3510, 4410 )
   
3. 
   Сатып алушылармен тапсырыс берушілерден есепшотқа түскен ақша;
   

4. 
   Еншілес кәсіпорындар дебиторлық берешегін есепшотқа төледі,
   

5. 
   Қауымдастырылған ұйымдар дебиторлық берешегін есепшотқа төледі,
   
6. 
   (Дт1030 – Кт1230, 2130);
   
7. 
   Филиалдар дебиторлық берешегін есепшотқа төледі,
   

8. 
   Кәсіпорын банктен несие алып, несиені есепшотқа кірістеді,
   

9. 
   Есепшоттан аванс аударылды,
   

10. 
    Есепшоттан кассаға келіп түскен ақша,
    
11. 
    (Дт1010 – Кт1030 );
    
12. 
    Жалпы және әкімшілік шығындарға төленген төлем,
    

13. 
    Қосылған құн салығын есепшоттан төленді
    

14. 
    Корпоративтік табыс салығы есепшоттан төленді;
    

15. 
    Жеке табыс салығы есепшоттан төленді,
    

16. 
    Акциздер есепшоттан төленді
    

17. 
    Көлік,Мулік,Жер салығы есепшоттан аударылыды,
    

18. 
    Зейнетақы есепшоттан аударылыды,
    

19. 
    Әлеуметтік сақтандыру төлемдері есепшоттан төленді
    

1. 
   Шетелдік валютаны ұлттық валютаға айырбастаған кездегі курстың өзгеруіне орай пайда болған айырмашылық, ( Курстық айырма )
   
2. 
   Мысалы кәсіпорынның валюталық шотында 10 000 доллар болды делік, доллардың курсы 149 теңге болған кезде есепке алынған кезде:
   

1. 
   Шаруашылық шығындарына, операция мұқтаждықтарына, іссапарларға есеп беруге қолма-қол ақша берілді:
   

2. 
   Іс-сапарға кетіп бара жатқан қызметкерге ( ұшаққа билет сатып алу үшін, іс-сапар орнына дейінгі және одан кері қарай тұрақты жұмыс орнына дейінгі жол жүру шығындары үшін; тұрғын үй-жайды жалдау шығындарына; ) кассадан ақша берілді -95 000 теңге;
   

3. 
   Іс-сапардан келген соң қызметкер аванстық есеп тапсырды – 100 000 теңге
   

4. 
   Қызметкердің іс-сапарда артық жұмсаған ақшасын кәсіпорын кассадан төледі;
   

5. 
   Есеп беретін тұлғаға кәсіпорын кассасынан кеңсе жихаздарын сатып әкелуге ақша берілді – 200 000 теңге;
   

6. 
   Есеп беретін тұлға кәсіпорынға кеңсе жиһазын сатып әкелді – 192 000 теңге
   

7. 
   Есеп беретін тұлға кәсіпорын кассасына артық қалған ақшаны қайтарды – 8000
   
8. 
   (Дұрыс жауабы: Дт 1010 – Кт 1251 – 8000 );
   

1. 
   Бір тұлға басқа тұлғаға құнды натуралды немесе ақшалай нысанмен қайтару талабымен және әдетте % төлеумен уақытша пайдалануға табыстаған кезде қалыптасатын экономикалық қатынастардың сомасы;
   

2. 
   Қысқа мерзімді несие кәсіпорынның есепшотына кірістелді;
   

3. 
   Алынған несие арқылы жеткізушілер мен мердігерлерге берешек өтелді:
   

4. 
   Кәсіпорын несиесін есепшот арқылы қарызын өтеді:
   

1. 
   Шаруашылық субьектілері, яғни кәсіпорындар бюджетпен қандай төлемдер бойынша есептеседі; Дұрыс жауабы: ( Салықтар бойынша )
   
2. 
   Қандай салық түрлерін білесіз: Дұрыс жауабы: ( 3110,3120,3130,3140,3150,3160,3170,3180,3190 )
   
3. 
   Корпоративтік табыс салығы есептелді:
   

4. 
   Корпоративтік табыс салығы аударылды:
   

1. 
   Кәсіпорын ғимараттарын сақтандырды
   

2. 
   Кәсіпорын көліктерін сақтандырды;
   

3. 
   Кәсіпорын ғимарттар мен көлік құралдарын сақтандыру бойынша міндеттемелерін төледі;
   

1. 
   ТМҚ –ға қандай еңбек заттары жатады. Дұрыс жауабы: ( 1310-1318 )
   
2. 
   ТМҚ бағалау әдістерін білесіз? . Дұрыс жауабы:(ФИФО, Орташа өлшенген құн )
   
3. 
   2005 жылдан бастап алынып тасталған ТМҚ қандай бағалау әдісін білесіз? Дұрыс жауабы:( ЛИФО )
   

1. 
   Материалдардың жұмсалуын бақылап, ауытқуларын анықтаудың үш түрлі тәсілі бар: Дұрыс жауабы:(құжаттама тәсілі, пішіп, өңдеу кезінде партия бойынша есеп жүргізу, инвентарлық тәсіл);
   

1. 
   Жеткізушілер мен мердігерлерден кеңсе материалдар келіп түсті;
   

2. 
   Кеңсе материалдарын қызметкрелерге пайдалануға берілді:
   

1. 
   Құндылықтардың өзіндік құнына қандай шығындар кіреді: Дұрыс жауабы: ( сатып алу бағасы, қажетті жерге тасымалдау, дайындау,өнімді өңдеу шығындары кіреді. )
   
2. 
   Өнімнің өзіндік құнына кіретін шығын түрлері: Дұрыс жауабы: ( Тікелей шығындар, жанама шығындар, қосымша шығындар)
   

1. 
   Қойманы түгендеген кезде артық шыққан материалдар:
   

2. 
   Қойманы түгендеген кезде кем шыққан материалдар: Дұрыс жауабы: ( Дт 7210 – Кт1310 );
   

1.Ұйымдастыру кезеңі.

2. Мұғалімнің кіріспе сөзі, студенттерді түгендеу, сабақтың жүру барысын түсіндіру.

3. Ой қозғау, сергіту. Өткен тақырыпты берілген 3-ұяшықтар арқылы сұрақ – жауап түрінде сұралады. « Ақша қаражаттар есебі », « Тауарлы материалдық қорлар есебі », « Негізгі құралдар есебі » тақырыптарынан қойылады. Сұрақтар осы жоғарыда аталған тараулар бойынша 3 ұяшық мультимедиялық тақта арқылы шығады.

Әрбір ұяшықтың астында балл тұрады. Балл таңдаса қиындығына байланысты сұрақтар шығады. Мысалы: 10 балл Еңбекақы кассадан төленді;

4.Қызығушылықты ояту. Сабақтың тақырыбын анықтау; Көрнекілік арқылы болжау. Түсіндіру және сұрау арқылы білімдерін тексеру

5.Жаңа сабақты түсіндіру.

Жұмыс беруші, еңбек және коллективтік келісім шартқа және заңға сәйкес, жұмыстың көлемі мен сапасын, қиындығын ескере отырып, жұмыскерге еңбекақы төлеуге міндетті. Жекелей еңбек пен коллективтік жұмыс нәтижесіне қарай ақы төлеу мүмкіндіктері де қарастырылады.

Жеке еңбек келісім шартында міндетті түрде еңбекақы төлеу шарттары қарастырылады.

Мемлекеттік мекемелер қызметкерлерінің, денсаулық сақтау жүйесінің, білім және ғылым, мәдениет, әлеуметтік қамсыздандыру салаларының және басқа да мемлекеттік бюджет бойынша қаржыландырылатын мекеме қызметкерлерінің еңбек ақысын төлеу, Қазақстан Республикасы Үкіметі бекіткен еңбек ақы төлеу туралы нормативтік, құқықтық актілер бойынша, сонымен қатар өкілетті органдар бекіткен еңбеккерлерге еңбек ақы төлеу туралы Нұсқамаға сәйкес жүргізіледі.
Әкімшілік мемлекеттік қызметкерлердің еңбек ақысын төлеу, Қазақстан Республикасы Президенті бекіткен бірыңғай жүйе бойынша атқарылады.

Аусымдық, үйде отырып еңбек ететін адамдардың еңбек ақысын төлеу тәртібі, жұмыс беруші мен жұмыскердің арасында жасалған жеке еңбек келісім шарты бойынша анықталады.

Еңбек ақы көлемін жұмыс беруші тағайындайды және оның мөлшері заңмен бекітілген ең төменгі жалақы мөлшерінен кем болмауға тиіс.

Еңбек ақыны есептеу, әр мекеменің өзі қабылдаған штаттық кестесінің негізінде, еңбек ақы төлеу жүйесі мен формасына сай, жұмыс уақытының табелін толтыру арқылы жүргізіледі. Сонымен қатар, өндірісте жұмыс істейтін жұмыскерлердің еңбек ақысын есептеу үшін нарядтар, еңбек өнімділігінің есеп карточкалары ж.т.б. толтырылады.

Есептелген еңбек ақыдан, бекітілген ставка бойынша жеке табыс салығы, сонымен қатар, зейнетақының жинақтау қорына аудару үшін 10% көлемі ұсталып қалынады.Еңбек ақының қорына байланысты әлеуметтік салық пен қамсыздандыру жарнасы есептеліп, оны ұйым төлейді. Еңбек ақы ұсталуға тиісті міндетті төлемдер ұсталып болғасын, төлем ведомосы бойынша еңбеккерлерге төленеді.

Төлем ведомосын төлеу уақытын көрсете отырып, мекеме басшысы бекітеді. Ведомосты жабар кезде, кассир немесе бухгалтер, әртүрлі себептермен төленбей қалған соманы көрсетіп және оларға «төленді» деген штамп басады.

Ведомос бойынша төленген еңбек ақының сомасы, кассалық шығыс ордеріндегі және кассалық кітаптағы сомаға сәйкес келуге тиіс.

Еңбек ақы төлеу жөнінде барлық құжаттарға мекеме басшысы қол қояды, сол арқылы ол әрбір жұмыскерге есептелген еңбек ақының дұрыстығын бақылап отыруына мүмкіндік алады.

Еңбек ақы бойынша есептеулер 3350 «Еңбек ақы бойынша қысқа мерзімді алажақтар қарызы» деп аталатын счеттар тобында жүргізіледі.

Еңбек ақы есептеу арқылы жұмыс көлемі мен сапасын, мекеме шығынына қосылатын қаржының дұрыс пайдалануын бақылауға болады. Әрбір есептелген еңбек ақының артында адам тағдыры тұрғанын ұмытпау керек, себебіол сол адамның күн көріс көзі болып табылады, ал мекеме үшін ол сома оның қаржылық нәтижесін тікелей әсер ететін белгілі.

Уақытына қарай төленген кезде, еңбеккердің ебек ақысы, бекітілген тарифтік ставка бойынша немесе нақты атқарған жұмыс уақытына орай белгіленген жалақы бойынша төленеді.

Өнім көлеміне қарай еңбек ақы төлеу кезінде, алдын ала тағайындалған өлшемге сәйкес, әрбір дайындалған өнімге немесе орындалған жұмыс бойынша жеке төленеді (өндірістік операцияларға сай, әр данаға, келесіне, көлеміне ж.т.б. орай)

Өнім көлеміне қарай еңбек ақы төлеу жүйесі бірнеше түрге бөлінеді:

өндірілген өнімге тікелей төлеу;

тікелей – сыйақы қоса төлеу;

тікелей – прогрессивтік;

өндірілген өнімге жанама түрде төлеу;

аккордтық.

Еңбек ақы жүйесі ұйымдастыру түрлеріне қарай, өз кезегінде жеке және коллективтік болып бөлінеді.

Өндірілген өнімге тікелей төлеу жүйесі бойынша, еңбек ақы әрбір өндірілген өнімнің бірлігіне, арнайы бекітілген баға бойынша жеке жеке төленеді.

Тікелей – сыйақы қосып төлеу жүйесі бойынша, тиісті көрсеткіштер мен шарттар орындалған жағдайда, қосымша сыйақы төлеу жолдары қарастырылған.

Тікелей – прогрессивтік еңбек ақы төлеу жүйесі қысқа мерзімге және өндіріске аса қажетті болған кезде, жеке учаскелер бойынша қолданылады. Ол жүйеге сәйкес, бстапқы ақы төлеу нормативтеріне (базалық) қоса, егер норманы артық орындайтын болса жоғарлатылған (прогрессивті) баға бойынша ақы төленетін болады.

Жанама түрде төлеу жүйесі әдетте, көмекші салалар бойынша еңбек ақы төлеу кезінде қолданылады (жөндеушілерге, реттеушілерге ж.т.б.) және олар өздерінің атқарған жұмыс көлеміне сай, алдын ала бекітілген бағалар бойынша, негізгі өндірілген өндіріс көлеміне байланысты жалақы алады.

Аккордтық жүйе бойынша еңбек ақының мөлшері, бекітілген нормаға және бағаға сай, жұмыс көлемін белгіленген уақытта толық орындап шыққан кезде қолданылады. Аккордтық түрдегі жалақы, орындалған жұмыс толық аяқталып, қбылданып алынғаннан кейін төленеді.

Уақытына қарай төлеу жүйесі, екі топқа бөлінеді, уақытына қарай еңбеу ақы есептеу және уақытына қоса сыйақы есептеу.

Уақытына қарай еңбек ақы төлеу жүйесі бойынша, еңбеккердің еңбек ақысы бекітілген тарифтік ставка бойынша немесе атқарылған жұмыс уақытына орай белгіленген жалақы түрінде төленеді.

Уақытына қарай еңбек ақы төлеу жүйесіне, жұмысты сапалық және көлемдік жағына қарай белгіленген шарттарды қосымша орындаған жағдайда, қосымша ақы төленетін болса, онда ол уақытына қоса сыйақы төлеу жүйесі деп аталады.

Ұйымдардағы еңбек ақы төлеу жүйесі мен олардың түрлері коллективтік шартпен немесе жұмыс берушінің шығарған актілеріне сай анықталады.

Мерзімді еңбекақы – еңбекақы төле жұмыспен өтелген уақыттағы тарифтік ставкалар немесе қызметақылар бойынша жүргізіледі. Мерзімді еңбекақы жай және мерзімді сыйақылар болып бөлінеді.

Мысалы: 1 . Абдолова Шынардың еңбекақысы – 75 000 теңге қыркүйек айында 2012 жылы 17 кун жұмыс жасады. Қыркүйек айында 21 жұмыс күні бар

1. 
   Әр жұмыс күніне төленетін 1 жұмыс күні ақшасын тауып алуымыз керек.
   
2. 
   1 жұмыс күні ақшасын , жасаған жұмыс күніне көбейтуіміз керек:
   

3572x17=60724

Келісімді еңбекақы жағдайында, қызметкерге еңбекақы әрбір орындалған немесе өндірілген өнім үшін алдын ала белгіленген мөлшерде есептеледі.

Мысалы: Кесімді ақы алатын жұмысшыға бірлігі 650 тенгеге бағаланатын 90 бөлшекті әзірлеу тапсырылды.

Шешімі: 90x650=58500
Еңбеақы төлеудің комиссиялық, яғни сыйақылық жүйесі

Кесімді сыйақылық төлемде кесімді жалақы сомасынан басқа, белгілі бір сандық және сапалық көрсеткіштерге қол жеткізгені үшін сыйақы есептейді.

ҚР-ның « Еңбек туралы » заңының 48,73-баптарына сәйкес сағат 22-ден сағат таңғы 6-ға дейінгі уақыт түнгі уақыт болып табылады. Аяғы ауыр ( жүкті ) әйелдер түнгі уақыттағы жұмысқа тек олардың келісімімен ғана жіберіледі. Түнгі уақыттағы жұмысқа он сегіз жастан кіші тұлғалар және медициналық анықтамасында түнгі уақытта жұмыс істеуге тыйым салынған кейбір тұлғалар жіберілмейді. Түнгі уақытта әр сағат 1,5 мөлшерден кем төленбеуі керек.

1-2 қаңтар Жаңа жыл

7 қаңтар Рождество

8 наурыз Халықаралық әйелдер күні

22 наурыз Наурыз мейрамы

1 мамыр ҚР ынтымақ күні

9 мамыр Жеңіс күні

6 шілде Астана күні

30 тамыз ҚР Конституция күні

16-17 желтоқсан ҚР Тәуелсіздік күні

Уақытша еңбекке жарамсыздық бойынша жәрдемақыны есептеу және төлеу тәртібі ҚР-сы Үкіметінің 11.06.1999 ж №731 « жұмыс берушінің қаражат есебінен әлеуметтік қамтамасыз ету бойынша жәрдемақыны тағайындау және төлеу тәртібі туралы » қаулысымен бекітілген.

Уақытша еңбекке жарамсыздық бойынша жәрдемақы қызметкердің Орташа еңбекақысы шамасында төленеді. Оның көлемі МРП – ның 15 еселенген мөлшерінен аспауы тиіс.

МРП- 01.01.2012 ж – 1618 теңге құраса,

Уақытша еңбекке жарамсыздық бойынша жәрдемақымөлшері: - 24270 теңгеден аспауы керек.

6. Жаңа сабақты тест сұрақтары бойынша бекіту