Қазақтың ұлттық ойындары"
Еліміздің тәуелсіздігін нығайту үшін бүгінгі бала бақшадағы балаларға үлгілі, өнегелі
тәрбие беру -
қазіргі міндеттердің бірі. Балаларда жалпы адамзаттық құндылықтар мен адамның айналадағы
дүниемен жеке тұлғалық қатынасын қалыптастыру мақсатында халқымыздың мәдени рухани
мұрасының, салт-дәстүрінің озық үлгілерін оның бойына дарыту арқылы жүзеге асыруға болады.
Осымен байланысты бағдарлама халқымызға тән әдептілік, қонақжайлық,
мейірімділік,
инабаттылық ,өжеттілікт .б. сияқты қасиеттер, табиғатқа деген қарым-қатынасындағы біздің
халыққа тән ерекшеліктер. Ұлттық ойындарды сабақта қолдану балалардың ой-өрісін
жетілдірумен бірге, өз халқының асыл мұраларын бойына сіңіріп, кейінгі ұрпаққа
жеткізе білу
қажет. Ұлттық ойындарды ұйымдастырылған оқу іс-әрекетінде және тәрбие үрдісінде
пайдаланудың өзектілігі тарихи даму барысындағы әлеуметтік мәні бар ақпаратта (білім, білік) т.б.
жиналып, ұрпақтан ұрпаққа беріліп отырады.
Халық педагогикасы өскелең ұрпақтың еңбек пен өмір сүру бейнесінің негізі болып, оларды
келешектегі қызметіне дайындайды. Ұлттық ойындар -халықтық педагогикасында дене тәрбиесін
дамытуға өте ертеден бастау алған. Халықтық педагогиканың ең бір көне тиімді құралдарының
біріне ұлттық ойын жатады. Ұлттық ойын арқылы бала қоршаған ортаны өз бетінше зерделейді.
Сөйтіп, өзінің өмірден байқағандарын іске асырып, қоршаған адамдардың іс-әрекетіне еліктейді.
Соның нәтижесінде өзі көрген жағдайларды отбасылық тұрмыс пен қызмет түрлерін жаңғыртады.
Мәселен, қазақтың ұлттық ойындары: «Бәйге», «Көкпар», «Алтын сақа», «Хан талапай», «Қыз
қуу», «Тоғызқұмалақ» т.б. балалардың еңбекке деген қарым-қатынасы мен қабілеттерін
арттырады Ұлттық ойын дегеніміз – адамның ақыл-ойын дамытатын, қызықтыра
отырып ойдан-
ойға жетелейтін, тынысы кең, алысқа меңзейтін, қиял мен қанат бітіретін ғажайып нәрсе. Ұлттық
ойындарды оқу және тәрббүгінгі балаларға үлгілі, өнегелі тәрбие беру - қазіргі міндеттердің бірі.
Балада жалпы адамзаттық құндылықтар мен адамның айналадағы дүниемен жеке тұлғалық
қатынасын (этикалық, эстетикалық, адамгершілік тұрғысынан) тәрбиелеу мақсатын халқымыздың
мәдени рухани мұрасының, салт-дәстүрінің озық үлгілерін оның бойына дарыту арқылы жүзеге
асыруға болады. Осымен байланысты бағдарлама халқымызға
тән әдептілік, қонақжайлық,
мейірімділік, т.б. сияқты қасиеттер, табиғатқа деген қарым-қатынасындағы біздің халыққа тән
ерекшеліктер. Жас ұрпақ өз халқының мәдениетімен, асыл мұраларымен ұлттық әдебиеттер
арқылы танысып келеді. «Ұлттық ойынды - тәрбие құралы» -деп таныған.
Ойынды сабақта
қолдану балалардың ой-өрісін жетілдірумен бірге, өз халқының асыл мұраларын бойына сіңіріп,
кейінгі ұрпаққа жеткізе білу құралы. Бірақ оны жүргізуге арналған нақты әдістемелік құралдар
жоқтың қасы. Халық педагогикасының адам, отбасы, өскелең балаларды тәрбиелеу туралы
арман-мақсаттарын, орныққан пікірлерін, ұсыныстарын қамтып көрсететін педагогикалық
идеялар мен салт-дәстүрлері өткен мен қазіргінің арасындағы байланысты көрсетеді. Ол тарихи
даму барысындағы әлеуметтік мәні бар ақпаратта (білім, білік) т.б. жиналып, ұрпақтан ұрпаққа
беріліп отырады. Ең алдымен, ұлттық тәрбие өскелең ұрпақтың еңбек пен өмір сүру бейнесінің
негізі болып, оларды келешектегі қызметіне дайындайды. Біздің ұлттық тәрбиеде еңбек тәрбиесі
өте ертеден бастау алады. Ертеден келе жатқан еңбек тәрбиесінің әдіс-тәсілдер құралы, сөз жоқ,
еңбек болып табылады. Еңбек адамның қалыптасуы мен тәрбиеленуінде бір ұрпақтан екінші
ұрпаққа өмірлік тәжірибе береді және халықтың даму барысында шешуші роль атқарады. Еңбек
ету кезінде адамның дене, ақыл-ой, эстетикалық дамуы мен еңбек тәрбиесі қатар жүреді. Ұлттық
тәрбиенің ең бір көне тиімді құралдарының біріне ұлттық ойын жатады. Ұлттық ойын
арқылы бала
қоршаған ортаны өз бетінше зерделейді. Сөйтіп, өзінің өмірден байқағандарын іске асырып,
қоршаған адамдардың іс-әрекетіне еліктейді. Соның нәтижесінде өзі көрген жағдайларды
отбасылық тұрмыс пен қызмет түрлерін жаңғыртады. Мәселен, қазақтың ұлттық ойындары:
«Бәйге», «Көкпар», «Алтын сақа», «Хан талапай», «Қыз қуу», «Тоғызқұмалақ» т.б. балалардың
еңбекке деген қарым-қатынасы мен қабілеттерін арттырады. Ұлттық ойын дегеніміз – адамның
ақыл-ойын дамытатын, қызықтыра отырып ойдан-ойға жетелейтін, тынысы кең, алысқа
меңзейтін, қиял мен қанат бітіретін ғажайып нәрсе. Ұлттық ойын түрлері қозғалмалы ойындарын
зерттеп, қолданысқа түсірген. балабақшаның әр тобында жас ерекшелігіне қарай өткізетін қарым-
қатынас ойындарын ұйымдастыру және оны өткізу әдістері, т.б. мәселелер қарастырылған.
Мысалы, қозғалып ойнау барысында алғашқы күннен бастап балаларды өзін-өзі тежеуге үйрету,
сонымен қатар барлық баланың қабылдау қабілеті бірдей емес екендігі, яғни белсенділер мен
жайбасар әлсіз балалар арасындағы
тепе-теңдікті сақтау қасиеті, оларды әр түрлі ойынға тарту
арқылы шыңдау, ұмтылдыру, бірнеше рет бір ойынды ойнату барысындағы баланың
физиологиялық өзгерісімен қатар психологиялық тұрғыдан сенімділігінің артуы ұлттық ойынның
құндылығын жоғарылатады. Сонымен түйіндеп айтарымыз, қазақтың ұлттық ойындарының басқа
халықтардың ұлттық ойындарынан айырмашылығы - оның шығу, пайда болу тегінің ерекшелігіне
байланысты белгілі бір тәрбиелік мақсат бірлігін көздейтінінде.
Тақырыбы: « Қазақтың ұлттық ойындары.»
Мақсаты:
Балаларға қуаныш әкелу. Ұлттық,тұрмыс, салт - дәстүрі туралы әсерлерін толықтыру.Ептілікті,
шапшаңдықты, төзімділікті дамыту. Ұжым мақсат әрекетіне бағышу, дағдысын, назар ықыласын
дамыту. Бір-біріне деген құрмен, жеңуге деген ұмтылысты дамыту.
Ой-өрісін, жадың дамытып,
әрекет үйлесінін жетілдіру.
Сабақ барысы:Алдаркөсе балаларды жайлауға шақырып, онда жігіттер жарысын өткізіп, ойындар
ойнауға шақырады."Киіз үй" қимыл-қозғалы ойыны, 6-7 жастағы мектепалды тобының
балалары.Балалар төрт командаға
бөлінеді де, ойыншығы бар орындықтар айналасында шеңбер
құрады, орындықта орамал ілулі тұр. Орындық айнакысында музыка ырғағымен айналады да,
өлең айтады:"Күннің көзі жарқырайды, көктем елі шақырады". Басқа музыка шырқалады, балалар
шашылып, әртүрлі би қимылдарын орындайды. Осы кезде ойыншықтар орнын ауыстырады.
