Кіріспе зерттеу тақырыбының өзектілігі

Мәлек (Гур., Маңғ.) – балықтың ішінен шығатын уылдырық тәрізді зат (уылдырық емес). Пықит

жүктеу 2,58 Mb. бет 26/61 Дата 12.04.2023 өлшемі 2,58 Mb. #42126 түрі Құрамы

Навигация по данной странице:

• Жаула
• Шоқыр 1.

Мәлек (Гур., Маңғ.) – балықтың ішінен шығатын уылдырық тәрізді зат (уылдырық емес). Пықит (Гур., Маңғ.) – балық тоңазытатын үй. Ішіндегі шұңқырына қыстыгүні мұз толтырып қояды да, жазға қарай балықты сонда сақтайды.Гурьев, Астрахань жағында биқұт болып айтылады. Арал маңы тұрғындары мұндай тоңазытқыш үйді мұз кепе деп атайды. Ығысы (Гур., Маң.) – мұздың жазғытұрымға салым теңіз бетінде қалқып жүруі (сең емес). Бұл сөз Гурьев, Астрахан төңірегінде де айтылады. Тор бие, өткен қыс ығысқа ұшырағанымызда, екі құлаш жарықтан шанасымени қарғып шықты. Жаула (Гур., Маң.) – тынық (теңіздің толқынсыз күйі). Бүгін теңіз жаула. Бұл сөз говорда жаулару (тыну) делінетінетістік түбірінде де кездеседі. Шәуіш (Гур.: Тең.,Маң., Маңғ., Шев.) – жұқа мұз, су жағасында жаңа ғана іліккен мұз, жаңа ғана қатқан, қата бастаған мұз. Каспий жағалауының басқа жерлерінде тұрушы қазақтардың тілінде де қолданылады. Күз түсіп өзенге шәуіш жүре бастағаннан бері бұл үнге құлағымыз үйреніп қалған. Шоқыр 1.(Маң.: Маңғ., Шевч.; Түрікм.: Бекд., Красн., Небид., Ашх., Тедж., Байр., Көнеүр.; Орал., Жән.; Қарақ.) – қайла. Етік шоқыр сияқты құралдармен қамтамасыз етілмей отыр... 2. шот, шапашот. Жуан ағашты шоқырмен үңгіп шауып, астау жасап аламыз.«Қайла»мағынасын беріп отырған «шоқыр» сөзінің алғашқы түбірі ықшам түрде болғанын Алтай, Монғолияда тұратын түркі халықтары тілінен білеміз. Сойот тілінде suga - топор, секира; якутша: сука – топор секира. Монғол тобындағы тілдерде - монғолша – суке, буряттарда – суха, қалмақ тілінде – сук болып дыбысталып, түркі тілдеріндегі мағынаны береді. Ал маньчжур тілінде бұл мағыналы сөз - сухэ. Тұлғасы жағынан батыс диалектісіндегі сөзбен сәйкес келетін сөздің бірі - якутша: чохорон – не большой топор, топорик. Біздегі «шоқырдың» «қайла» деп ұғынылуы мағына алмасуының нәтижесі. «Шоқыр» сөзінің екінші мағынасы (балықтың бір түрі) түркі, монғол тілдерінде бар. Якуттарда: чоңкур – таймень, морская форель, қалмақтарша: цоохр – севрюга. Балық атауы ұқсату нәтижесінде, мағына ауысуынан пайда болуы мүмкін . жүктеу 2,58 Mb. Достарыңызбен бөлісу:

©g.engime.org 2024
әкімшілігінің қараңыз