Шалғын Айнұр Жәнабылқызы
«БАТЫС СӨЙЛЕНІСТЕРІНДЕГІ КІРМЕ СӨЗДЕРДІҢ ҚАЗАҚ ТІЛІНДЕ БЕЙІМДЕЛУ ЕРЕКШЕЛІКТЕРІ МЕН ИЗОГЛОСТАРЫ»
КІРІСПЕ
Зерттеу тақырыбының өзектілігі. Қай тіл болмасын, оның сөздік құрамында басқа тілдерден енген кірме сөздер кездеседі. Белгілі бір тілдегі барлық сөздердің жиынтығы не болмаса сол тілдің лексикасы – сөздік құрамға әр түрлі тарихи факторлар арқылы өз ықпалын тигізбей қоймайды. Қазақ диалектологтарының зерттеулерінде кірме сөздер жайлы монографиялық еңбектер мен қыруар мақалалар баспа бетінде жарық көрді. Ә.Нұрмағамбетов, С.Омарбеков, Ж. Болатов, О. Нақысбеков т.б. диалектолог-ғалымдардың еңбектерінде осы мәселеге жеке бөлімдер арналған.Қазақ диалектологиясының және әдеби тілдің біраз мәселесін анықтау үшін кірме элементтердің қабаттарын ашу қажет. Батыс сөйленістеріне енген түркі , орыс, монғол, араб-иран тілдерін тарихи жағынан алып қарағанда, тікелей әдеби тілге әсер етпей, халық тілі, сөйленістер арқылы әсер еткен. Бұл зерттеулердің ертеден келе жатқан сөздік қор мен тайпа тілдерінің қалдықтарынан пайда болған сөздік қабаттарды ажыратып алу үшін маңызы бар. Екіншіден, аталған тілдердің ауыс-түйіс, қостілділік мәселелерімен тығыз байланысты. Үшіншіден, кірме элементтерді зерттеу көптеген сөздердің этимологиясын анықтауға септігін тигізеді. Төртіншіден, қазақ сөйленістерін топтастыруда, аралас говорлардың сипатын анықтауға да әсерін тигізеді.
Зерттеу деңгейі. Қазақ тіл білімінің жас саласы делініп келген диалектология өткен ғасырдың екінші жартысынан бастап зерттеле бастады. Ғалымдарымыз алғаш рет Қазақстан облыстарының кейбір аудандарынан жергілікті қазақтар тіліндегі ерекшеліктерді тірнектеп жинаудан бастап, жинақталған тілдік деректерге талдау жасап, ғылыми тұрғыдан зерттеу жұмысымен айналысты.Осының нәтижесінде Қазақстандағы және одан тысқары, туысқан республикаларда тұратын қазақтардың тіл ерекшеліктерін анықтап берерліктей бірнеше монографиялық еңбектер жарық көрді. Зерттеу нысаны. Қазіргі қолданыста жүрген батыс сөйленістеріндегі кірме сөздердің зерттелу тарихы мен лексикалық ерекшеліктерін анықтау. Зерттеу пәні. Өзге тілден енген кірме сөздердің қазақ тіліне ену себептері мен олардың қолдану аясындағы мән-мағыналарын ашу.
Достарыңызбен бөлісу: |