Картографияның мәні Картография (гр chartes – папирус қағазы + grapho – жазамын, сызамын) – географиялық карта, оны құрастырудың, басып шығарудың және қолданудың әдістері мен процестері (тәсілдері) жөніндегі ғылыми пән. Картография

жүктеу 131,69 Kb. бет 7/62 Дата 25.10.2023 өлшемі 131,69 Kb. #44016

Навигация по данной странице:

• Жердің пішіні мен мөлшері. Ф.Н.Красовский эллипсоиды

Конустық проекциялар. Конустық проекцияларда картографиялық торларды құру үшін нормальді конустарды пайдаланады – жанама немесе қиылысатын. Барлық нормальді конустық проекциялардың сыртқы түрі осындай болады: меридиандар – түзу сызықты, бір центрден сызылады, жазықтықта конустың төбесі ретінде сызылады, параллельдер – концентрлік шеңберлердің доғасы центрмен меридиандардың таралу нүктесінде. Торларда, жанама конустарда құрылған, бір нольдік бұрмалану сызығы, алыстаған сайын бұрмалану көбейеді (сурет 6). Бұларда изоколдар шеңберлердің доғасы пішіндес болады, параллельдермен сәйкес келеді. Торлар, қиылысқан конустарда салынған (сурет 6Б), дәл сондай түрлі болады, бірақ бұрмаланулары әр түрлі орналасады, нольдік бұрмалану сызығы оларда екеу. Олардың арасында жеке масштаб параллель бойында бас масштабтан аз болады, ал тор бөлігінің сыртында – бас масштабтан үлкен. Бас масштабтар барлық нормальді конустық торларда меридиандар мен параллельдермен сәйкес келеді. Жердің пішіні мен мөлшері. Ф.Н.Красовский эллипсоиды Жердің пішіні мен көлемін зерттеу жер бетін картада дұрыс кескіндеуге мүмкіндік туғызады және ол ғылым мен техниканың көптеген міндеттерін шешу (жасанды серіктерді және ғарыш кемелерін ұшыру, теңізде жүзу, авиация, радиобайланыс және т.б.) үшін қажет. Жердің физикалык бетінің жалпы ауданы 510 млн км2-қа тең. және геометрия жағынан алғанда пішіні күрделі. Орасан кеңістікті (жер бетінің 71%-ін) мұхиттар мен теңіз шұңқырлары альш жатыр, олардың тереңдігі 11 000 м-ге дейін жетеді. Дүниежүзілік мұхиттың орташа терендігі – 3800 м-ге жуық. Құрлықта тау жоталары, шатқалдар, жазықтар, өзен алқаптары және жыра-сайлар бар. Кейбір таулардың, мәселен, Эверестің (Джомолунгма) биіктігі 9 000 м-ге жуық. Құрлықтың теңіз деңгейінен орташа биіктігі 875 м-ге тең. Сонымен, құрлықтың көлемі дүниежүзілік мұхитқа карағанда аз ауданды алып жатқандықтан, сондай-ақ кұрлықтың мұхит тереңіндегі қыраттармен салыстырғанда онша биік болмайтындықтан, мұхит деңгейін жердің фигурасы ретінде кабылдауымыз қажет. Жердің фигурасына мейлінше жақын келетін эллипсоидты жер эллипсоиды деп атайды. Жер эллипсоидының мөлшерін анықтау үшін жер бетінің барлық жерінде геодезиялық өлшеулер жүргізілуі тиіс. Әзірше мұндай өлшеулер толық жүргізілмегендіктен, жер эллипсоидының дәл параметрлерін анықтауға мүмкіндік болмай отыр. Осы орайда кейбір елдерде геодезиялық өлшеулерді өңдеу барысында геодезиялық жұмыстардың нәтижелері бойынша шығарылған өз эллипсоидтары колданылады; олар сол елдің немесе бірнеше елдің территориясын толық, не ішінара қамтиды. Осындай эллипсоид референц-эллипсоид деп аталады. Референц-эллипсоид дегеніміз нақты бір елде геодезиялық өлшеулерді өңдеу үшін қолданылатын, жер денесінде белгілі түрде бағдарланған, нақты көлемі анықталған эллипсоид.Қазіргі кезде Красовскийдің референц эллипсоиды тек Ресейде ғана емес,бүкіл ТМД ж/е Батыс Еуропаның бірнеше елдерінде қолданылады.Бұрынғы Кеңестер Одағы,Батыс Еуропа мен АҚШ тың грвиметриялық және астрономиялық өлшеулері нәтижесінде алынған жер эллипсоидының көлемі,басқа елдердегі анықтамаларға қарағанда,қолданылған материалдардың аумағы жағынан да, оларды өңдеудің дәлдігі жағынан да әлдеқайда нақты. Жер пішінінің көлемі өте жоғары дәлдікті қажет ететін геодезиялық тірек торларын құруда толық ескеріледі.Ал жер бетінің шағын учаскелерінде геодезиялық жұмыстармен қатар,көптеген инженерлік есептерді шығаруда эллипсоид сығылушылығының мардымсыз болғандығынан,жердің пішіні үшін шарды қолдануға болады. жүктеу 131,69 Kb. Достарыңызбен бөлісу:

©g.engime.org 2024
әкімшілігінің қараңыз