Лабораторлыќ жўмыс №9

Қазақстан Республикасы облыстарының бидай өнімін өндіру рентабельдігінің заңдылықтарын, оны қалыптастыратын фактор-лар арқылы 2003 жылғы мәліметтер бойынша көптік регрессиялық теңдеумен өрнектеу технологиясын қарастырайық. Алғашқы мәліметтерді MS Excel–де енгіземіз (5.1-суретті қараңыз).

1. Мәліметтерді талдау арқылы Корреляция құралын қолданып, корреляция коэффициенттерінің матрицасын есептейміз. Ол үшін:

– бас менюдан Сервис  Анализ данных  Корреляция таңдаймыз.

– жұптық корреляция коэффициенттерін есептеу нәтижесі 5.3-суретте келтірілген.

Жұптық корреляция коэффициенттерінің матрицасын талдап, өте жоғары мәнді, яғни r_xixj  0,80 болса, онда осы факторлардың арасында тығыз коллинеарлық байланыс болуы себепті оның әрі қарай біреуін нәтижелік белгімен (У) тығыз байланыстағысын қалдырамыз да, ал екіншісін есептен алып тастаймыз. Сонымен, ; алып тастаймыз х₁, қалдырамыз х₃, ; алып тастаймыз х₄, қалдырамыз х₅, ; алып тастаймыз х₇, қалдырамыз х₈. Кейінгі есептеуде х₂, х₃, х₅, х₆ және х₈ қалады.

2. Стьюденттің t–критериі бойынша жұптық корреляция коэффициенттерінің мәнділігін тексереміз:

; мұнда  = 0,05, t_s = 2,2,

Егер t_р < t_s, онда оған сәйкес факторды алып тастаймыз.

Мастер функциядағы ABS және КОРЕНЬ функцияларын пайдаланып D30, E30, G30, H30 және J30 ұяшықтарда жұптық корреляция коэффициенттері есептелінеді (5.4-сурет).

Нәтижесінде х₃, х₅ және х₆ айнымалылар қалады.

3. Қалған айнымалыларды пайдаланып көптік регрессия теңдеуін құрамыз. Ол үшін оларды басқа параққа ауыстырамыз (5.5-сурет).

5.3-сурет. Жұптық корреляция коэффициенттерінің матрицасы

Әрі қарай регрессия теңдеуін тұрғызу бір факторлы регрессия теңдеуін құруға ұқсайды, тек компьютерге барлық факторлардың мәндері енгізіледі (5.6-суретті қараңыз).

5.5 -сурет. Қалған факторлардың мәндері

Е35:Е38 аймақтағы ұяшықтарда t-критериін тексереміз. Егер =0,05, t_s = 2,3 болғанда, мынадай шарт орындалса: t < t_s , онда оған сәйкес факторды есептен алып тастаймыз. Ең ақырында есепте тек х₅ және х₆ қалады.

5. Қалған факторлармен регрессия теңдеуін тұрғызамыз және ақырғы нәтижені аламыз (5.7-суретті қараңыз).

5.6 –сурет. Көпмүшелі регрессия теңдеуін құру