Нұсқаулық 3. Мектеп оқушыларын сапалы тағаммен қамтамасыз ету
Мектептер оқушылар үшін қол жетімді барлық жерлерде тек салауатты тамақтану талаптарына жауап беретін өнімдер мен сусындарды таба алатындығына кепілдік ету арқылы салауатты емдәмдік дағдыларды үлгі етуге және нығайтуға ықпал етуі тиіс.
Ауруларды бақылау және алдын алу бойынша Орталықтың сайтынан бейімделіп алынған көрініс (АҚШ) https://www.cdc.gov/healthyschools/vhs/index.html
Мектеп асханасын сапалы тамақты дайындау үшін қажетті құрал-жабдықпен қамтамасыз ету. Асхананың заманауи құрал-жабдықпен жабдықталуын жетілдіру үшін мектеп тағамы балалар үшін ұнамдылығына, тамақ әзірлеудің ең салауатты әдістерімен және тағам өнімдерінен дайындалған тамақты ұсынуына кепілдік беретіндей қолдау ұсынылуы тиіс.
Мысалы, қуырудың орнына тандырда пісіруді қолдануда балалар тұтынатын артық калориялардың, зиянды қаныққан майлардың мөлшері едәуір азаяды.
Ескірген асхана жабдығы, толыққұнды емес құралдар, шектелген азық- түлік бюджеті мектептегі тамақтандыру қызметкерлеріне оқушыларды салауатты және қоректі тағаммен қамтамасыз етуде едәуір шектеулер жасайды (US Government Accountability Office et al, 2003; Sallis et al, 2003; US Department of Agriculture et al, 2008; Wagner et al, 2007).
Салауатты тағамды әзірлеу және сатып алу әдістерін қолдану. Салауатты тағамды дайындау оқушыларды қоректі және ұнамды тағаммен қамтамасыз етуде маңызды роль атқарады, оған алмастыру әдістері (бір құрамбөлікті басқасына алмастыру), қысқарту әдістері (құрамбөліктер мөлшерін азайту), ет пен құс етін дайындауда майдың мөлшерін азайту, көкөністерді дайындау техникасы жатады. Құрамбөліктерді алмастыруда немесе қысқартуда мектептер тағамды дайындау бойынша регламенттерге талаптарды өзгертуді есепке алу мақсатымен рецептіні стандарттауы тиіс. Стандартталған рецептілер өнімнің дұрыс дайындалуына, өндірім көлемінің қамтамасыз етілуіне және пайдалы қоректік заттектердің болуына кепілдік береді. Мектептер оқушыларға жарамдылығына кепілдік беру үшін майдың, тұздың және қанттың мөлшері төмен стандартталған рецептіні іздеуі және қолданып көруі қажет.
Алмастыру әдістеріне жататындар (US Department of Agriculture et al, 2010; O’Toole et al, 2007; US Department of Agriculture et al, 2007):
еттің орнына пісірілген құрғақ, консервіленген үрме бұршақты, соя бұршағын, немесе басқа ет толтырғыштарын пайдалану.
сиыр етінен жасалған тартылған еттің әдеттегі түрінің орнына майсыз түрін қолдану.
Әдеттегі майонездің немесе қаймақтың орнына салаттарға қосу үшін майсыз/ майы төмен мөлшердегі йогуртты, майонезді немесе қаймақты пайдалану.
Әдеттегі консервіленген көкөністердің орнына тұздың мөлшері төмен мұздатылған немесе консервіленген көкөністерді пайдалану.
Шәрбатта консервіленген жемістердің орнына шырында мұздатылған немесе консервіленген жемістерді пайдалану.
Тұздың орнына татымдықтарды пайдалану.
Әдеттегі сырдың орнына ішінара майсыз / майдың мөлшері төмен сырды пайдалану.
Табиғи сүттің орнына майсыз / майдың мөлшері төмен, соялық немесе майсыз құрғақ сүтті пайдалану.
Тоң майдың, сары майдың немесе маргариннің орнына өсімдік майын пайдалану.
Қаныққан майлардың және транс-майлардың мөлшері төмен стандартталған рецептілерді пайдалану.
Тұздың мөлшері төмен стандартталған рецептілерді пайдалану.
Қанттың мөлшері төмен стандартталған рецептілерді пайдалану.
Пісірілген еттен майын алып тастау.
Құс етінің қабығын алып тастау немесе қабығынсыз құс етін пайдалану.
Жылы сорпаның, көженің, бұқтырманың немесе тұздықтың майын алып тастау.
Салқындатылған құс еті немесе сорпасынан қатты майды алып тастау.
Еттің майын алып тастау немесе майсыз етті пайдалану.
Картопты табада қуырудың орнына суда пісіру, езбе дайындау, тандырда пісіру.
Көкөністерді сары майды, маргаринді, сырды немесе сары майлы тұздықты қоспай дайындау.
Брокколи, сәбіз немесе көк бұршақ секілді көкөністерді буда пісіру, қуыруды, грильді немесе тандырда пісіруді қолданумен.
Тағам өнімдері мен сусындар ұнамды және әдемі түрде берілуі тиіс. Оқушылардың талғамын анықтау үшін тағамдық сынамалар қолданылуы тиіс (O’Neil et al, 2002; Story et al, 2002; Zive et al, 2002). Оқушылар үшін ұнамды тағам өнімдерін сатып алуда және ас мәзірін құруда олардың түрі, құрылымы немесе қоюлығы (ауыздағы сезілуі), дәмі және оңтайлы берілу температурасы маңызды (National Food Service Management Institute et al, 2009). Тамақпен бірге түрлі айқын түсті жемістер мен көкөністерді беру олардың тағамдық құндылығын және ұнамдылығын арттырады. Оқушылар бір үлеске немесе шағын пластик бөтелкеде немесе шыны бөтелкеде болатын ұнамды қаптамада, салқын түрде берілетін сүтті көбірек ішеді (Gorski-Berry et al, 1999).
Достарыңызбен бөлісу: |
