Газет 988 жылдыѓ шiлдесiнен бастап шыѕады №102 (5609), 11 ћыркљйек, сейсенбi, 2018 жыл

11.09.2018.

№102 (5609)

5

almaty-akshamу.kz

almaty-aksham@mail.ru

БАЙЫПТАМА

одан сайын ушыѕа тљсуiне ыћпал етiп отыр.

Бџл кез-келген ћоѕамдаѕы саяси тџраћсыз-

дыћћа, тiптi, СПИД, ћџрт ауруы секiлдi ћа-

терлi дерттердiѓ асћынуына ќкелiп соћпаћ.

Жапониядаѕы «Љлкен сегiздiк» ауа-

райыныѓ кљрт жылынуы, энергетикалыћ

ћауiпсiздiкпен бiрге азыћ-тљлiк жќне отын

кџныныѓ тым ћымбаттауын талћыѕа

салѕан болатын. Ал Малайзияда жинал-

ѕандар мџнай шикiзатыныѓ ћымбаттауы

дамушы елдердiѓ экономикасына аса ауыр

соѕатынын, ал азыћ-тљлiк тапшылыѕы

дамушы елдердегi саяси тџраћсыздыћћа

ќкеп соѕатынын айтып, дабыл ћаѕуда.

Жалпы, азыћ-тљлiк баѕасыныѓ )суiнен

кiрiс деѓгейi т)мен адамдар жапа шегетiнi

белгiлi. Халыћаралыћ ћаржы ћорыныѓ

)кiлдерi љстiмiздегi жылдыѓ сќуiр айында

таратћан дерегiнде соѓѕы љш жылда ќлемдiк

нарыћтаѕы азыћ-тљлiк баѕасы 60 пайызѕа

к)терiлдi десе, Дљниежљзiлiк банк 83

пайызѕа артћанын алѕа тартады. БЏЏ

Балалар ћорыныѓ (ЮНИСЕФ) мамандары

дайындаѕан баяндамада аштыћтан ќлемде

143 млн. бала (5 жасћа дейiн) жапа шегiп

отырѕаны айтылѕан. Олардыѓ 4/5 б)лiгi

Оѓтљстiк Азияда. Индонезиядаѕы балабаћ-

ша жасындаѕы 21 бљлдiршiн аштыћтан к)з

жџмса, ашаршылыћтан ес-тљссiз ћалѕан

116 сќби ауруханаѕа жеткiзiлген. Сел

жљрiп, ћџрѕаћшылыћ орын алѕан бџл елде

85 балаѕа «тоя тамаћ iшпеген» деген

диагноз ћойылѕан.

Жыл басынан берi ќлемнiѓ к)птеген

елдерiнде (Сенегал, Камерун, Гаити,

Мавритания, Египет, Йемен, Мозамбик,

Индонезия, т.б.) наразылыћ шерулерi )ттi.

Халыћтыѓ ќлеуметтiк ќдiлетсiздiктерге

ћатысты Ќндiжанда (Eзбекстан) жасаѕан

шеруi ћанды ћырѕынѕа џласћан. Халыћ-

аралыћ сарапшылардыѓ басым б)лiгi мџн-

дай толћу Жер шарыныѓ тљкпiр-тљкпiрiнде

кеѓiнен етек жаятынын ескертуде. Тамаћ

тапшылыѕыныѓ туындауына бiрнеше

мќселе себеп болѕан. Мысалы, АЋШ Кон-

гресiнiѓ зерттеу ћызметiнiѓ мќлiмдеуiнше,

бiрiншiден, к)лiктерге жанар май ретiнде

ћолданатын спирттiѓ жаппай дайындалуы,

екiншiден, ќлемнiѓ к)птеген елдерiнде

егiннiѓ бiтiк шыћпауы, љшiншiден, АЋШ-

тыѓ џлттыћ валютасы – доллардыѓ

ћџнсыздануынан болып отыр деседi.

2007 жылы Ћазаћстан, АЋШ, ЕО,

Аргентина, Австралия, Ћытай, Украина,

Бразилия, Алжир, Мексика, Оѓтљстiк

Корея, Марокко, Нигерия, Египет пен

Пќкiстан ќлем бойынша еѓ iрi бидай

экспорттаушы елдер ћатарында болатын.

Бiраћ љстiмiздегi жылдыѓ басында

экспортер мемлекеттер ћатары кќдiмгiдей

сиреп ћалды. Оѕан бiрћатар елдегi саяси

тџраћсыздыћ, куаѓшылыћ, егiннiѓ бiтiк

шыћпауы, топансу ћаптау мен љсiк шалу

себеп болѕан. Азыћ-тљлiк саясатыныѓ

институты 2008 жылы Жер шарыныѓ 37

мемлекетi аштыћтан жапа шегiп, сырттан

келетiн к)мекке зќру боп ћалѕанын мќлiм-

дедi. Посткеѓестiк елдер арасында Тќжiк-

стан мен Молдованыѓ халi мљшкiл.

Сонымен, былтырѕы ипотекалыћ даѕдарыс

пен ћаржылыћ даѕдарыстыѓ соѓын ала

бере, ѕаламдыћ кљн тќртiбiне «Азыћ-тљлiк

ћауiпсiздiгi» мќселесi шыћты. Ћазiргi таѓда

халыћаралыћ нарыћта дќндi даћылды iшiп-

жемге емес, биоотынѕа пайдалану кесiрiнен

азыћ-тљлiк тапшылыѕы пайда болѕаны

мќлiм. Малайзиядаѕы бас ћосуѕа Тљркия,

Индонезия, Иран, Египет, Пќкiстан,

Нигерия, Малайзия мен Бангладеш сияћты

халћыныѓ басым б)лiгiн мџсылмандар

ћџрайтын елдердiѓ жетекшiлерiнiѓ ћатысуы

бџл елдердегi ашаршылыћтыѓ алдын алуѕа

ыћпал еткенi мќлiм болып отыр. Жер шары

тџрѕындарыныѓ 14 пайызын (1 млрд.)

ћџрайтын бџл мемлекеттер халыћаралыћ

нарыћћа баѕытталатын азыћ-тљлiк пен

жанар-жаѕар май к)лемiн арттыру жќне

биоотынѕа арналѕан дќндi-даћылды себетiн

жерлердiѓ к)лемiн азайтып, есесiне, азыћ-

тљлiкке ћажеттi астыћты к)бiрек себу

туралы мќселе к)теруi аса ћџптарлыћ шара.

Дќл осы мќселенi Дљниежљзiлiк банктiѓ

жетекшiсi Роберт Зелик жапондар елiндегi

басћосуда ћозѕаѕан к)рiнедi.

БЏЏ Бљкiлќлемдiк азыћ-тљлiк баѕдар-

ламасыныѓ )кiлдерi жер шарындаѕы

тапћан табысыныѓ 80 пайызын iшiп-жемге

жџмсайтын 100 млн.-ѕа жуыћ адамныѓ )те

ћатты зиян шегетiнiн ескертедi.

Аштыћћа ћатты џрынбайтын елдердiѓ

ћатарында Ћазаћстан, АЋШ, Канада,

Австралия, Аргентина, Ливия, Тљркия мен

Еуропалыћ Одаћћа мљше елдердiѓ бiр-

ћатары енiп отыр. Бџл мемлекеттерде адам-

дардыѓ 2,5 пайызы ѕана ашћџрсаћ ћалады

екен. Ал Сауд Арабиясы, Египет, Литва,

Уругвайда – 2,5-4 пайыз, Ресей, Украина,

Ћытай, Бразилия, Иран, Мексикада – 5-

19 пайыз, Љндiстан, Судан, Таиланд,

Намибия, Тќжiкстанда – 20-34 пайыз.

Моѓѕолия, Ауѕанстан мен Африка елде-

рiнiѓ бiрћатарында жаѕдай кљрделi: 35

пайыздан жоѕары. Токиодаѕы Љлкен сегiз-

дiктiѓ кездесуiнен соѓ, Еуропалыћ Одаћ

дамушы елдердiѓ азыћ-тљлiк даѕдарысынан

ћџтылу љшiн 1 млрд. еуро к)лемiнде

ћаржылай к)мек бердi.

Бљгiнде азыћ-тљлiк тапшылыѕы ќлем

бойынша басты сын-ћатерлердiѓ ал-

ѕашћы љштiгiне енгiзiлiп отыр.

ЕЛIМIЗДIЃ

АУЫЛШАРУАШЫЛЫЋ

САЛАСЫ —

ЭКОНОМИКАМЫЗДЫЃ

ДРАЙВЕРI

Азыћ-тљлiк ћауiпсiздiгi дегенiмiз –

халыћтыѓ тџтынудаѕы физиологиялыћ

нормаларын жќне демографиялыћ )суiн

ћанаѕаттандыру љшiн жеткiлiктi к)лемде,

сапалы жќне ћауiпсiз азыћ-тљлiк тауарла-

рына физикалыћ жќне экономикалыћ

ћолжетiмдiлiгiн ћамтамасыз ету деген с)з.

Елiмiзде азыћ-тљлiк ћауiпсiздiгi мќселе-

сiмен айналысуда кемшiлiк жоћ сияћты,

бiраћ бар мќселе сол азыћ-тљлiктi пайда-

лану нормасында болып тџр. Ол бiздiѓ елде

физиологиялыћ нормадан т)мен деѓгейде.

Бџл к)рсеткiш ЕАЭО мљшелерi – Ресей

мен Беларусь мемлекеттерi бекiткен

нормалардан ќлдећайда алшаћ.

Жалпы, азыћ-тљлiк ћауiпсiздiгiне

Орталыћ Азия )ѓiрiндегi мемлекеттер )те

сергек ћарап отыр. Аймаћ елдерiнде азыћ-

тљлiк ћауiпсiздiгi мќселесiндегi тљйткiлдер

тљрлi сипатћа ие. Олар: теѓiзге шыѕатын

жолдыѓ жоћтыѕы, ћоѕамдыћ институт-

тардыѓ ќлсiздiгi, климаттыћ жаѕдайдыѓ

ћатаѓдыѕы, су к)здерiне ћатысты тљйткiл-

дердiѓ оѓды шешiлмеуi болып отыр. Бџл

жерде астыћты сырттан алатын Ћырѕыз-

стан, Тќжiкстан, Тљркiменстан, Eзбекстан

секiлдi елдердегi жаѕдай халыћаралыћ

ћоѕамдастыћтыѓ басты назарында тџр.

Ћорыта айтћанда, жањандыћ азыћ-

тљлiк ћауiпсiздiгiн ћамтамасыз етуде

Ћазаћстанѕа артылар жауапкершiлiк зор.

Ћазiргi таѓда халыћаралыћ ћоѕамдастыћ

адамзат алдындаѕы осынау жауапкершi-

лiктi дџрыс сезiнiп отырѕан елiмiздiѓ

мљмкiндiктерiн жоѕары баѕалап, љлкен љмiт

артуда. Ал Ћазаћстан ауыл шаруашылыѕы

саласын экономикамыздыѓ драйверi

ретiнде танып, )з ќлеуетiн арттыра тљсуде.

Ћазаћстан ќлем елдерiне џн экспорт-

тауда да алдыѓѕы ћатарда тџр. Бiздiѓ

џнымызды негiзiнен Eзбекстан, Тљркiмен-

стан, Тќжiкстан жќне Ауѕанстанѕа им-

порттайды. Бљгiнде елiмiз сапалы бидайын

ќлемнiѓ 35 елiне жеткiзiп отыр.

Жалпы, ауыл шаруашылыѕыныѓ )суi

мен азыћ-тљлiк ћауiпсiздiгiн ћамтамасыз

ету деѓгейiнiѓ ќдiл т)решiсi азыћ-тљлiк

тауарларыныѓ баѕасы мен импорт к)лемi

болып табылады. Бидай экспортынан

ќлемде жетекшi орын алатын Ћазаћстанда

нан мен нан )нiмдерiнiѓ ћымбаттауы саяси

да, нарыћтыћ жаѕынан ћараѕанда да

тљсiнiксiз.

Жер бетiн мекендеп отырѕан

халыћтыѓ саны 2050 жылѕа

таман 10 миллиардћа жететiн

болса, ол ћатерлi баѕыт

алатыны ћазiрдiѓ зiнде

крiнiп отыр. йткенi,

бљгiнде 7 миллиардћа жуыћ

тџрѕынныѓ 1 миллиардтан

астамы тоя тамаћ iшпейдi

екен. Осыѕан сай алдаѕы 30

жылдыѓ iшiнде нiм ндiру

клемiн кемiнде 1,5 есеге

дейiн арттыру мiндетi тџр.

Адамныѓ жаћсы ћасиеттерiнiѓ асылы –

жомарттыћ пен кеѓпейiлдiлiк. Жомарт болу –

)зiѓде барды зќру адаммен шын жљректен

б)лiсу. Осыѕан орай Алатау ауданындаѕы

№171 жалпы бiлiм беретiн мектепте 1 тамыз

бен 30 ћыркљйек аралыѕында жалпы

республикалыћ «Мектепке жол» акциясы

џйымдастырылып )ткiзiлуде. «Менiѓ таѓ-

дауым – балаларѕа к)мек к)рсету!»

џранымен бiздiѓ мектепте де бџл дќстљр

љзiлмей, жылдан-жылѕа )з жалѕасын тауып

келе жатыр. Ћайырымдылыћ шарасы

аясында биыл да тџрмыс жаѕдайы т)мен,

к)пбалалы отбасыларыныѓ балаларына

жалпы к)мек к)рсетудi ћолѕа алып отыр.

Атап айтар болсаћ, мектебiмiздiѓ ћайы-

рымдылыћ кеѓесiнiѓ т)раѕасы Вугар Алис-

керов бiр оћушыны толыћтай киiндiрдi.

Сонымен ћатар, «Ќйгерiм» ыћшамауда-

ныныѓ тџрѕыны, ћайырымдылыћ кеѓесiнiѓ

мљшесi, жеке кќсiпкер Динара Жайнаћова

тоѕыз оћушыны спорттыћ киiммен, оћу

ћџралдарымен ћамтамасыз еттi.

Ћайырымдылыћ жасау – ќр адамныѓ

парызы десек, жас џрпаћты iзгiлiкке

тќрбиелеу, ата-аналармен џстаздардыѓ ѕана

емес, бљкiл ћоѕамныѓ мiндетi. «Жылуы жоћ

љйден без, ћайырымы жоћ биден без» деген-

дей, адамгершiлiктi биiк џстап, кiсiлiктi ту

етiп, к)кiрегi ћаяулы, жаны жаралы жан-

ныѓ жасын сљртiп, жылы лебiзiмiздi бiл-

дiрiп, ћолдан келген жќрдемiмiздi к)рсе-

тейiк. Ћайырымдылыћ жасау – адамзаттыћ

борышымыз екенiн џмытпайыћ!

А.МЏРАТ,

Алатау ауданы №171 мектептiѓ

ќлеуметтiк педагогi.

ЖАС ЏРПАЋТЫ

IЗГIЛIККЕ

БАСТАЙТЫН ШАРА

Ћазiр ел бойынша «Мектепке жол»

республикалыћ акциясы жљрiп жатћаны

белгiлi. Соѕан орай бiздiѓ Алатау ауданын-

даѕы №169 мектеп-лицейде де осы бiр

ћайырымдылыћ шарасын ткiзу акцияныѓ

басталѕан кезiнен бастап белсендi џйымдас-

тырылып келедi.

Биыл «Мектепке жол» ћайырымдылыћ

шарасы жер-жерде «Менiѓ таѓдауым –

балаларѕа к)мек к)рсету!» џраны аясында

џйымдастырылып жатћаны аян. Соѕан

орай балалардыѓ жљзiн мџѓ шалмауын

ћалайтын Алатау ауданыныѓ азаматта-

рында тыным жоћ. Биыл да балаларѕа

жаћсылыћ жасап, шарапатын к)рсем

дейтiн азаматтардыѓ ћатары жылдаѕыдан

к)бейе бастаѕан. Ондай жанашырларды

мектеп директоры Гљлжан Бекенова ћџшаћ

жая ћарсы алып, ћайырымдылыћ

шарасына ћатысушыларѕа жылы с)здерiн

айтып, алѕысын жаудырып жљр.

Биылѕы жылы мектепте оћитын тџрмыс

жаѕдайы т)мен, жетiмдер мен к)пбалалы

отбасылардан шыћћан жќне ата-ананыѓ

ћамћорлыѕынсыз ћалѕан балаларѕа ћолдан

келген к)мегiн џсынуѕа џмтылѕан љлкен-

дердiѓ ћатары азайѕан емес. Атап айт-

ћанда, аталѕан №169 мектептiѓ ќкiмшiлiгi

бас болып, 4 оћушыѕа мектеп киiмiн сый-

ласа, «Нџр Отан» партиясыныѓ аудандыћ

филиалы 1 џл балаѕа, 2 ћызѕа – мектеп

формасы мен ћажеттi оћу ћџралдарымен,

«Арман» сауда орталыѕы – бiр оћушыѕа

мектеп киiмiн, Крылов атындаѕы балалар

кiтапханасы – 3 оћушыѕа оћу ћџралдарын

сыйлап, ћолдау бiлдiрдi.

Сондай-аћ, бџл ћайырымдылыћ шара-

сынан мектеп мџѕалiмдерi мен жекелеген ата-

аналар да сырт ћалѕан жоћ. Бџл ретте

мектебiмiздiѓ математика, орыс тiлi жќне

аѕылшын тiлдерi бiрлестiктерi бiр-бiр балаѕа

мектеп ћџралдарымен, киiм-кешекпен жќне

с)мкелермен к)мек жасаса, Динара Ысћа-

ћова, Жџлдыз Б)генбаева, Пернебай

Абдуллаев, Дариѕа Тоћтарћызы, Шынарай

Тобаева, Ѕали Дулатова, Раушан Ћасенова

секiлдi ата-аналар мен «Тџрѕынбекова» жеке

кќсiпкерлiк )з ћайырымдылыћтарын бiлдiрдi.

Ќрине, мектептегi ќлеуметтiк жаѕдайы

т)мен отбасылар балаларына к)мектесемiн

деген азаматтар ќлi де шыѕып жатыр.

Eйткенi, олар балалардыѓ жљзiнен ћуаныш

пен кљлкiнi к)рсе, жљректерi жай табатын

жанашыр азаматтар!

Лќйлiм БАЙЅАЗИЕВА,

ћазаћ тiлi мен ќдебиетi пќнiнiѓ мџѕалiмi.

БАЛА ЖЉЗIНЕН

ЋУАНЫШ КEРУ –

ШЫН БАЋЫТ!

АЛМАТЫДА МИГРАЦИЯЛЫЋ

ХЋО АШЫЛДЫ

«Азаматтарѕа арналѕан љкi-

мет» мемлекеттiк корпорациясы

ЋР IIМ-мен бiрлесiп, Алматы

ћаласында миграциялыћ халыћћа

ћызмет крсету орталыѕын

(МХЋО) ашты.

Айта кету керек, шетелдiк

жџмысшылары к)п оѓтљстiк

астанада биылѕы жылдыѓ басы-

нан берi миграция баѕыты

бойынша 50 мыѓнан аса ћызмет

к)рсетiлген. Ендi еѓбек миг-

ранттары мемлекеттiк ћызметтердi

халыћћа ћызмет к)рсету орталыћ-

тарыныѓ стандартына сай «бiр

терезе» ћаѕидаты бойынша ала

алады.

Бџл елiмiздегi к)шi-ћон ћыз-

меттерiн к)рсететiн љшiншi

орталыћ. Алѕашћысы осы жыл-

дыѓ басында Астанада, екiншiсi

шiлде айында Шымкентте ашыл-

ѕан болатын.

Бџрын шетелдiктер жџмыс

iстеуге рџћсат алу љшiн ћажеттi

ћџжаттарын рќсiмдеп, бiрнеше

кљн жљретiн. ЖСН алып, салыћ

мќселесiн шешiп, медициналыћ

тексерiстен, дактилоскопиядан

)тiп, саћтандыру аныћтамасына

ћол жеткiзу љшiн бiрнеше

мекеменi аралауѕа мќжбљр едi.

Ендi шетелдiктер ћџжаттарды бiр

жерде, бiр саѕаттыѓ iшiнде

рќсiмдеу мљмкiндiгiне ие болды.

«МХЋО-да шетелдiк азамат-

тар мемлекеттiк ћызметтердi бел-

гiленген уаћыт iшiнде регламентке

сай бизнес љрдiс жќне элек-

трондыћ кезек арћылы арнайы

жабдыћталѕан жџмыс орында-

рында ала алады. Бџл мигранттар

љшiн ѕана емес, жџмыс берушi

љшiн де )те ћолайлы. Жаѓа

МХЋО жџмыс барысын жеѓiл-

детiп ћана ћоймай, сыбайлас

жемћорлыћ ќрекеттерiнiѓ алдын

алуѕа жол ашады», – дейдi «Аза-

маттарѕа арналѕан љкiмет» мем-

лекеттiк корпорациясыныѓ Алма-

ты ћаласы бойынша филиалыныѓ

директоры Ѕалым Ћарћынбаев.

Жаѓа фронт-офис Алматы

ћаласындаѕы «Алѕабас-1» ыћ-

шамауданы, «Атлетикалыћ ћала-

шыћ», 5/22 љй мекен-жайында,

к)лемi 576 шаршы метрдi ћџрай-

тын заманауи ѕимараттыѓ екiншi

ћабатында орналасћан. Орта-

лыћта мемлекеттiк корпорация-

ныѓ 31 маманы таѓѕы саѕат 09.00-

ден кешкi саѕат 18.30-ѕа дейiн,

тљскi љзiлiссiз, кљнiне шамамен

1,5 мыѓдай азаматћа ћызмет

к)рсетедi.

Жаѓыл ЌПЕТОВА,

«Азаматтарѕа

арналѕан љкiмет»

мемлекеттiк корпорациясы»

КЕАЋ

Алматы ћаласы бойынша

филиалыныѓ

PR-менеджерi.