Газет 988 жылдыѓ шiлдесiнен бастап шыѕады №102 (5609), 11 ћыркљйек, сейсенбi, 2018 жыл

11.09.2018.

№102 (5609)

4

almaty-akshamу.kz

almaty-aksham@mail.ru

БАЙЫПТАМА

АШ БОЛМАЙМЫЗ,

ДЕГЕНМЕН...

Елiмiз ќлем елдерiне џн экспорттауда алдыѓѕы орында тџр

Ћазiргi таѓда азыћ-тљлiк

ћауiпсiздiгiн ћамтамасыз ету

бљкiл ќлем елдерi љшiн те

љлкен проблемаѕа айналды.

Тамаћ нiмдерi баѕаларыныѓ

љстi-љстiне ћымбаттай тљсуi

ћоѕамды ќбiгерге тљсiрiп отыр.

Оѕан Бiрiккен Џлттар Џйымы

айрыћша назар аударып, орын

алѕан жаѕдайѕа алаѓдаушылыћ

бiлдiруде.

Ќлемде орын алып отырѕан

ћауiптi сипатћа Ћазаћстан

алаѓдамай отырѕан жоћ. Азыћ-

тљлiк баѕаларыныѓ жаппай

ћымбаттауыныѓ бiздiѓ елiмiзге

де белгiлi бiр салћынын тигi-

зетiн сыѓайы бар. Мџндайда

басты байлыѕымыз – нанды

ысырап етпеу аса маѓызды

болмаћ.

Ермек ЖЏМАХМЕТЏЛЫ

Халыћты сапалы азыћ-тљлiкпен ћамта-

масыз ету iсi ћазiргi таѓда кљн тќртiбiнде

тџрѕан басты мќселелердiѓ бiрi. Ендi осыѕан

сай деректердi сйлетсек: Соѓѕы жылдары

жањанда тџрѕындар саны жыл сайын 80

миллионѕа џлѕайып отыр. Бљгiнде жер

шарында 7,5 млрд.-ћа жуыћ адам мiр

сљрiп жатћанын ескерсек, 2050 жылы бљкiл

ќлемдегi тџрѕындар саны 10 млрд.-тан асып

кетуi мљмкiн. Бџл з кезегiнде дљние

жљзiнде азыћ-тљлiкке деген сџраныстыѓ екi

есеге арта тљсетiнiн бiлдiредi. Ал бџл

тiршiлiк иесiнiѓ кбеюiмен салыстырѕанда,

азыћ-тљлiк ндiру крсеткiшiнiѓ екi есеге

тмендiгiн крсетедi. ЮНЕСКО џйымы

2020 жылѕа ћарай тамаћ нiмдерiне деген

сџраныс 85 пайызѕа седi деп болжап отыр.

Мџндай болжам болашаћта ќлемдiк

аућымдаѕы саясатта азыћ-тљлiк нiмдерiн

молынан экспорттаушы мемлекеттердiѓ

ыћпалы кљшейетiнiн крсетедi.

ХХI ЅАСЫРДЫЃ ОН

ЖАЊАНДЫЋ СЫН-ЋАТЕРI

Бљгiнгi таѓда 18 миллионнан астам

тџрѕыны бар, 2050 жылѕа ћарай халћыныѓ

саны шамамен 25 миллионнан асып ћалу

мљмкiндiгi бар Ћазаћстан келешекте азыћ-

тљлiк нiмдерiн экспорттаушы негiзгi

елдердiѓ ћатарынан крiне ала ма? Мџндай

жаѕдайда оѕан бiздiѓ дайындыѕымыз ћалай?

Бљгiнде ќлемде 30 мемлекет азыћ-тљлiк

зќрулiгiн ћатты сезiнуде. Ѕалам бойынша

созылмалы аштыћ дертiне џшырап отыр-

ѕандардыѓ саны 1 млн. адамѕа жуыћ-

тайтын крiнедi. Мџндай кезде ќлемдегi

саяси-экономикалыћ, ќлеуметтiк жаѕдай

аса зардабын тигiзуi мљмкiн.

Ћазiр азыћ-тљлiк ћауiпсiздiгi мќселесi

ќлем бойынша алдыѓѕы орынѕа шыћты.

Барша адамзатты ерекше толѕандыратын

тљйiндi проблемаѕа айналды. Сондыћтан

Ћазаћстан Президентi XXI ѕасырдыѓ он

жањандыћ сын-ћатерiне азыћ-тљлiк

ћауiпсiздiгiн ћойып отыр.

Жер бетiн мекендеп отырѕан халыћтыѓ

саны 2050 жылѕа таман 10 миллиардћа

жететiн болса, ол ћатерлi баѕыт алатыны ћа-

зiрдiѓ зiнде крiнiп отыр. Dйткенi, бљгiнде

7 миллиардћа жуыћ тџрѕынныѓ 1 мил-

лиардтан астамы тоя тамаћ iшпейдi екен.

Осыѕан сай алдаѕы 30 жылдыѓ iшiнде нiм

ндiру клемiн кемiнде 1,5 есеге дейiн

арттыру мiндетi тџр. Бџл тџрѕыдан алѕанда,

Елбасымыз атап крсеткендей, Ћазаћ-

станныѓ мол мљмкiндiктерi бар. Жерiмiз

кеѓ, асты-љстi ћазба байлыћтарѕа толы. Еѓ

бастысы, климаттыћ орналасуымыз ауыл

шаруашылыѕы љшiн аса ћолайлы. Соѓѕы

жылдары бљкiл дљние жљзi бойынша азыћ-

тљлiк баѕаларыныѓ суi ћарћын алып

барады.

Жаѕдайдыѓ осындай кљрделiлiгiне

байланысты љстiмiздегi жылдыѓ 5 маусы-

мында Италияныѓ астанасы Рим ћала-

сында БЏЏ-ныѓ саммитi ттi. Оѕан

ќлемнiѓ алпыс елiнiѓ мемлекет жќне љкiмет

басшылары, ауыл, орман жќне балыћ

шаруашылыѕы министрлерi ћатысты. Кљн

тќртiбiнде азыћ-тљлiк баѕаларыныѓ суi,

климаттыћ згерулерге ћатысты мќселелер

ћаралды. Саммит ћарсаѓында БЏЏ-ныѓ

Азыћ-тљлiк жќне ауыл шаруашылыѕы

џйымы аштыћ ћаупi тнiп тџрѕан 22 елдiѓ

тiзiмiн жариялады. Бџл тiзiмде ахуал тым

шиеленiсiп тџрѕан елдер ћатарында

Эритрея, Нигер, Либерия, Гаити, Тќжiкстан

жќне Комор аралдарындаѕы мемлекеттер

бар. Осыныѓ алдында Жапонияда дамыѕан

елдердiѓ «Љлкен сегiздiгi» бас ћосса,

Малайзияда мџсылман елдерi осыны зара

талћылады. Малайзиядаѕы жљздесуде

президенттер нарыћтаѕы азыћ-тљлiк пен

отын баѕасыныѓ ћымбаттауы туралы мќселе

ктердi. Азыћ-тљлiк ћауiпсiздiгi немесе

ашаршылыћ ћаупi жайлы сз ћозѕаѕан

басћосуда аштыћтыѓ аућымы мен оныѓ

салћыны неге таразы басына тартылды?

АЗЫЋ-ТЉЛIК

ЋАУПIНIЃ САЛДАРЫ

ЋАНДАЙ?

Жалпы, азыћ-тљлiк ћауiпсiздiгiн

ныѕайту џлттыћ ћауiпсiздiктi ћамтамасыз

етудiѓ, экономиканы табысты дамытудыѓ

негiзгi шарттарыныѓ бiрi. Елiмiздi орныћты

дамыту, џлттыћ тџтастыѕымызды саћтау

љшiн азыћ-тљлiк ћауiпсiздiгiнiѓ мќселелерi

«Ћазаћстан Республикасыныѓ џлттыћ

ћауiпсiздiгi туралы» Заѓда бекiтiлген. Оѕан

алаѓдамауѕа да болар едi. Бiраћ халыћ

саныныѓ суi олардыѓ кљнделiктi тамаћ

табуы кљрделi лабиринтке айналып барады.

ТМД мемлекеттерiнiѓ басшылары егер

экологиялыћ проблемалар, экономикалыћ

проблемалар сияћты шешiмiн таппаса

ѓiрдегi экономикалыћ судiѓ тоћтап

ћалуы мљмкiн екенi айтылуда.

Азыћ-тљлiк даѕдарысыныѓ Ћазаћстан,

Аргентина, Малайзия мен Венесуэлаѕа игi

ыћпал ететiнiн, яѕни ашаршылыћ ћаупiнiѓ

аталѕан елдерге пайда ќкелетiнiн клденеѓ

тартуда. Жалпы, мџнай мен газ баѕасыныѓ

шарыћтауы тамаћ неркќсiбiндегi даѕда-

рысћа себеп болатыны белгiлi. Алайда,

мамандардыѓ кпшiлiгi экономикалыћ

тџрѕыда дамыѕан елдер тамаћ пен жанар-

жаѕар май баѕасын тмендетуге ќлемдiк

нарыћћа саясат арћылы ыћпал етуге ћабi-

летсiз деген ойѕа ћалып отыр. Таяу Шыѕыс

пен Ћытай сияћты дамушы елдердiѓ

экономикасы ерекше ћарћынмен дамып

келе жатканын ескерсек, жанар-жаѕар

майды, отын мен жарыћты тџтыну кле-

мiнiѓ оѓайлыћпен тмендемейтiнiн оѓай

аѓѕарамыз. Ќлемдiк нарыћтаѕы мџнай

баѕасыныѓ тым шарыћтап кетуi биоотын

ндiру арћылы энергоћор тапшылыѕынан

ћџтылудыѓ мљмкiн еместiгiн дќлелдедi.

Бiраћ биоотын ндiрушiлер некен-саяћ. Ал

бџл жер жљзiндегi ашаршылыћтыѓ кеѓiнен

ћанат жаюына, азыћ-тљлiк проблемасыныѓ

БЉГIНГI СТУДЕНТ – ЕРТЕЃГI

БIЛIКТI МАМАН

«Алматытелеком» DТД ћатысушысы «Сынаћ мерзiмiнде жљрген

студент мiрiнiѓ бiр кљнi» байћауыныѓ жеѓiмпазы болды

«Ћазаћтелеком» АЋ-да PROTelecom

баѕдарламасы аясында «Сынаћ мерзiмiнде

жљрген студент 4мiрiнiѓ бiр кљнi» атты

байћау 4ттi. Байћау жеѓiмпаздарыныѓ бiрi

«Алматытелеком» <ТД-да сынаћ мерзiмiнде

жљрген студент Алдияр Тџрысбек болды.

PROTelecom баѕдарламасы бойынша

сынаћ мерзiмiнен тудiѓ басты маћсаты –

жетекшi жоѕары оћу орындарыныѓ сту-

денттерi мен магистранттарын компанияда

сынаћ мерзiмiнен туге тарту болып

табылады. Бљгiнгi кљнде «Алматытелеком»

DТД-да тќжiрибелi тќлiмгерлердiѓ басшы-

лыѕымен 10 студент сынаћ мерзiмiнен туде.

Байћаудыѓ шарттары бойынша

ћатысушылар «Сынаћ мерзiмiнде жљрген

студент мiрiнiѓ бiр кљнi» атты таћырыпта

ћысћаметражды бейне-ролик тљсiрiп,

здерiнiѓ еѓ жарћын сќттерiн баяндап бер-

ген болатын. Ћорытынды бойынша бай-

ћауѕа  3  ћатысушыныѓ жџмыстары љздiк

деп таѓдалды, соныѓ бiрi – Алдияр

Тџрысбектiѓ жџмысы.

Алдиярдыѓ тќлiмгерi HelpDesk техни-

калыћ ћолдау цехыныѓ бастыѕы Татьяна

Максименко: «Бџл байћауда менiѓ

студентiм з бiлiмiн, даѕдысын, ћабiлетi мен

жаѓашылдыѕын крсетiп, жеѓiмпаз атан-

ды», – деп атап ттi.

Бiздiѓ ћатысушымызды жеѓiсiмен

ћџттыћтап, сќттiлiк тiлеймiз!

Айжан САЙДАЋЫН,

«Ћазаћтелеком» АЋ

Ћоѕаммен байланыс ж4нiндегi маман.

БАЛА АТА-АНАСЫНА

ЋАРАП DСЕДI

Рая ЕСКЕНДIР

Жаѓа оћу жылы басталысымен елiмiздiѓ

барлыћ 4ѓiрлерiнде дќстљрге айналѕан «ХХI

ѕасырдаѕы ћазаћстандыћ ата-ана: 4з балаѓа

љлгi бол!» деп аталатын республикалыћ ата-

аналар конференциясы бастау алды.

Алатау ауданындаѕы «Dжет» ыћшамау-

данындаѕы №156 мектепте ткен ата-

аналар конференциясына Астана ћаласы-

ныѓ отбасылыћ бiлiм беру институтыныѓ

кiлi Алма Ќмiрханова, ћалалыћ Бiлiм

басћармасыныѓ «Рухани-адамгершiлiк

тќрбие жќне зiн-зi тану» блiмiнiѓ

басшысы Нџргљл Таѓ, Алатау аудандыћ

«Џстаз» кќсiподаѕы џйымыныѓ траѕасы

Ћайрат Мџхамедиев, Алатау аудандыћ

«Нџр Отан» халыћтыћ демократиялыћ

партия џйымыныѓ кiлi Есенбай Ћордай,

Алатау аудандыћ бiлiм блiмiнiѓ бас

маманы Азамат Байтасов, мектептiѓ Ћам-

ћоршылар кеѓесiнiѓ трайымы Данагљл

Ћџдасова жќне мектеп ата-аналары

ћатысты.

Конференцияѕа биылѕы мектепке

келген 1-сынып оћушыларыныѓ ата-

аналары зор жауапкершiлiкпен ћатысты.

Осы ретте мектеп психологтары Индира

Жанѕџрбаева мен Жџлдыз Сейдахметова

бiрiншi сынып ата-аналарына психология-

педагогикалыћ кмек крсеттi. Шынды-

ѕында балаѓыз 1-сыныпћа барса, отбасы-

ѓызда кќдiмгiдей згерiс болатыны белгiлi.

Тiптi, баласы таѓертеѓ тсегiнен тџрмай,

азан-ћазан болып жататын отбасылар да

бар. Мџныѓ барлыѕын сабырѕа жеѓдiрiп,

баламен бiрге ерте жатып, таѓертеѓ бiрге

тџруѕа дайындалу керек. Dкiнiшке орай,

баланы емес кейде ата-ананыѓ зiн тќрбие-

леу жетiспей жатады. Тљнiмен телефонѕа

љѓiлген талай ата-ананыѓ зi жџмыстан

кешiгiп жатады. Сондыћтан ата-аналарѕа

арналѕан мџндай конференциялардыѓ

кмегi те зор.

Мектеп директоры Гљлнар Мќметова

ЋР Бiлiм жќне ѕылым министрлiгi, Бала-

лардыѓ ћџћыћтарын ћорѕау комитетiнiѓ

траѕасы Нџрбек Орынбековтiѓ ата-

аналарѕа арналѕан Љндеу хатын оћып

бердi. Конференция барысында бљгiнгi

кљннiѓ басты мќселесiне айналып отырѕан

интернеттен балаларды ћалай ћорѕау

ћажеттiгi, интернеттегi жаѕымсыз аћпарат-

тарѕа тосћауыл, мектептегi дiни аѕымдар-

дыѓ алдын алу, дiни атрибут киюге тыйым

салу, баланыѓ ортаѕа љйренуi, сабаћћа

ћабiлетiн арттыру, баланыѓ сенiмдiлiгiн

арттырып, зiн-зi баѕалауын арттыру

сияћты зектi мќселлер сз болды. Бала

ћџћыѕын ћорѕау комитетiнiѓ тапсырысы

бойынша жасалѕан бейне-роликтер крсе-

тiлдi. Жалпы, конференция те тартымды

ттi. Ата-аналар здерiне ћажеттi кеѓестер

тыѓдап, таным-тљсiнiктерiн кеѓейтiп

ћайтты.

Бала тќрбиесiне бќрiмiз жауаптымыз.

Сондыћтан келген ћонаћтар да сз сйлеп,

бџл мќселеге бей-жай ћарамайтындыћта-

рын бiлдiрдi. Конференцияѕа ћатысушылар

сауалнама толтырып, здерiнiѓ ой-пiкiр-

лерiн аныћ бiлдiрдi.