Газет 988 жылдыѓ шiлдесiнен бастап шыѕады №102 (5609), 11 ћыркљйек, сейсенбi, 2018 жыл

11.09.2018.

№102 (5609)

11

almaty-akshamу.kz

almaty-aksham@mail.ru

Балнџр АХМЕТ

«Кез-келген дамыѕан елдiѓ жоѕары экономикалыћ

жетiстiгiмен ћатар халыћтыѓ рухани дљниесiнiѓ

асћаћ, бiлiм-бiлiгiнiѓ, ой-санасыныѓ заман талабына

сай, бќсекеге ћабiлеттi болуы љшiн тарихи-мќдени,

ѕылыми жќне зге де џлттыћ ћџндылыћтарды

жаѓѕыртып отыру ћажеттiгiн Ћазаћстан

Республикасыныѓ Тџѓѕыш Президентi Нџрсџлтан

Ќбiшџлы Назарбаев  «Болашаћћа баѕдар: рухани

жаѓѕыру» атты маћаласында ерекше атап

крсеткен болатын. Осыѕан байланысты елiмiзде

џлттыћ рухани ћџндылыћтарымызды саћтау мен

жаѓѕырту бойынша iс-шаралар ћарћынды

атћарылуда. Мџндай iзгi iстiѓ бiрi ќрi бiрегейi

ретiнде жыл сайын 22 ћыркљйекте ткiзiлiп келген

«Ћазаћстан халћы тiлдерi кљнi» мерекесi Ћазаћстан

Республикасы Љкiметiнiѓ 2017 жылѕы 31 ћазандаѕы

№689 Ћаулысымен айтулы мемлекет ћайраткерi,

ћазаћ тiл бiлiмiнiѓ негiзiн ћалыптастырушы џлы

ѕалым, саѓлаћ кркемсз шеберi, џлаѕатты педагог-

џстаз Ахмет Байтџрсынџлыныѓ туѕан кљнi – 5

ћыркљйекке ауыстырылуын маћтанышпен айтуѕа

болады. <йткенi, таѕылымды тџлѕаларымыздыѓ

сiѓiрген еѓбегiн баѕалау мен атћарѕан ћызметiн

ћалыѓ кпшiлiкке насихаттаудыѓ бiр жолы атаулы

кљндердi олардыѓ есiмдерiмен байланыстыру болып

табылады», – деген Ћазаћстан Республикасыныѓ

Бiлiм жќне ѕылым министрi Ерлан Саѕадиев

жолдаѕан Ћџттыћтау хатында.

«Тiлдер мерекесiнiѓ елiмiздiѓ тарихында алѕаш

рет бџл кљнге белгiленуi Елбасы бастамашы болѕан

«Рухани жаѓѕыру» мен Љкiметiмiз џстанѕан

сарабдал саясаттыѓ крiнiсi ретiнде аса крнектi

ћоѕам ћайраткерi, ћазаћ тiл бiлiмiнiѓ негiзiн

ћалаѕан бiртуар ѕалым, џстаз ќрi публицист Ахмет

Байтџрсынџлыныѓ тџлѕасына таѕзым ету деп

есептеймiн. Ахмет Байтџрсынџлы сынды таутџлѕа

ћайраткердiѓ атындаѕы Тiл бiлiмi институты ћазiргi

кезде ћоѕамымызда зектi болып отырѕан ћазаћ

ќлiпбиiн латын графикасына кшiрудi кезеѓ-

кезеѓмен iске асыру iс-шаралары бойынша

кешендi баѕдарлама орындауда», – делiнген

Мќдениет жќне спорт министрi Арыстанбек

Мџхамедиџлыныѓ Ћџттыћтау хатында.

Басћосу барысында ћазаћ тiл бiлiмiнiѓ негiзiн

ћалаѕан ѕџлама ѕалым, џлт џстазы – Ахмет

Байтџрсынџлыныѓ ѕылыми тџжырымдары туралы

ћысћаша деректi фильм крсетiлiп, Ќбдуќли

Ћайдар, Рќбиѕа Сыздыћ пен Шора Сарыбаевтыѓ

«Тiл-ѕџмыр» атты љш кiтабыныѓ тџсаукесерi

болды. Сондай-аћ, тiлшi-ѕалымдар, ћоѕам

ћайраткерлерi, ћоѕамдыћ жќне гуманитарлыћ

баѕыттаѕы ѕылыми-зерттеу институттарыныѓ

ћызметкерлерi мен жас ѕалымдар конферен-

цияныѓ таћырыбы тѓiрегiнде тљрлi баяндамалар

жасады.

 – Ћазаћтыѓ жазу тарихы мен ќдебиеттануын

ѕылыми тџрѕыда ћайта ћалыптастыруда џлт ксемi

Ахмет Байтџрсынов есiмi ерекше ћџрметпен

аталады. Ресей миссионерлерiнiѓ тарапынан

ћазаћтыѓ дiнiне, тiлiне, ќдебиетiне, жалпы рухани

саласына љлкен ћауiп тнген заманда А.Байтџр-

сынов халыћтыѓ бџрынѕы ћолданысындаѕы араб

жазуын џлттыћ дыбыстыћ жљйеге негiздеп, ћайта

џсынѕан едi. Ќлiпби ћай кезде де ћазаћ халћы љшiн

маѓызды мќселе ретiндегi тџѕырынан тљскен емес.

ХХ ѕасыр басындаѕы Ахмет Байтџрсынов, Ќлихан

Бкейхан, Нќзiр Трећџлов сынды Алаш

зиялыларынан кейiн, араѕа бiр ѕасыр салып,

џлттыћ емле мќселесiн Ћазаћстан Президентi

Нџрсџлтан Назарбаев ктерiп отыр. Ћазiр ќлемдегi

тљркiтектес халыћтардыѓ 60 пайызѕа жуыѕы латын

ќлiпбиiн пайдаланады деген деректер бар, – дедi

М.Ќуезов атындаѕы Ќдебиет жќне нер

институтыныѓ директоры Уќлихан Ћалижан.

Мќмбет ЋОЙГЕЛДI,

тарих ѕылымыныѓ докторы, профессор,

ЋР ЏЅА академигi:

Ахаѓды џлы

саясаткер санаймын

– Ћазаћстан халћы тiлдерi кљнi мерекесiн

Ахмет Байтџрсынџлыныѓ туѕан кљнiмен

џштастырып атап тудiѓ жас џрпаћћа беретiн

тќрбиелiк таѕылымы тереѓ деп ойлаймын.

Жиында ѕалымдар мен ћоѕам ћайраткерлерi «Ахаѓ

руханият ксемi» деп атап ттi. Ол – рас. ;з басым

ѕџлама ѕалым Ахаѓды Џлы саясаткер санаймын.

Мен Алаш ћозѕалысымен айналысып жљрiп, соѕан

толыћ кзiм жеттi. Мен бiр ѕана тарихи деректi

айтып тейiн. 1920 жылы Ахаѓ В.Лениннiѓ атына

3-4 хат жазѕан. Ахмет Байтџрсынџлы Ленинге

жазѕан бiр хатында былай дейдi: «Сiздiѓ

Ћазаћстанѕа жiберген басшыѓыз Станислав

Станиславович  Пестковский Ћазаћстанѕа келiп,

бiраћ не iстейтiнiн бiлмейдi. ;йткенi, оныѓ

ћолында ешћандай баѕдарлама жоћ. Бџл ћазаћ

ћоѕамын бiлмейдi, хабары жоћ. Бџл бiздi ћалай

басћарады? Яѕни сiз жiберген адамныѓ ћолында

баѕдарлама болмаса, ондай баѕдарлама љкiметте де

жоћ. Халыћтардыѓ теѓдiгi туралы декларациядан

басћа љкiметте ешћандай баѕдарлама жоћ. Бџдан

шыѕатын бiр-аћ жол бар. Ћазаћта ат тбелiндей

зиялы азаматтар бар. Олар ћазаћ халћыныѓ

болашаѕы љшiн кљресiп келе жатыр. Сiз соларѕа

сенiѓiз, ат тiзгiнiн соларѕа берiѓiз. Олар ешћашан

халћын сатпайды», – деп Ахмет Байтџрсынџлы

зiнiѓ хатында жанайћайын жеткiзген едi.

;кiнiшке орай, Ленин Байтџрсынџлына жауап

бермеген. Ахмет Байтџрсынџлыныѓ жолдаѕан

хатына байланысты болуы керек, 1921 жылы

Станислав  Станиславович  Пестковский

Ћазаћстаннан кеттi. Љкiмет Ахаѓныѓ џсынысын

ћабылдамаѕанын баршамыз тарихтан жаћсы

бiлемiз. Коммунистiк партияныѓ, кеѓес љкiметiнiѓ

еѓ љлкен ћателiгi осы болатын. Менiѓ тљсiнiгiм

бойынша, кеѓес љкiметiнiѓ, коммунистiк

партияныѓ Ћазаћстанда орнатћан билiгi заѓды

билiк емес, легитимдi билiк емес. Бiз –

гуманитарлы ѕалымдар Ахаѓныѓ џстанѕан

парасатты пiкiрiн дќлелдеуiмiз керек. Кеѓестiк

жљйе ћате жљйе ќрi ћиянатшыл жљйе

болѕандыѕын айтћанымыз абзал. Бџл – Ахмет

Байтџрсынџлы мен Ќлихан Бкейханнан бiзге

ћалѕан аманат. Алаш ћозѕалысы, Алаш идеясы,

Алаш баѕдарламасы – бiзге ћалѕан аманат.

Арыстарымыздыѓ асыл аманатын орындау –

парыз. Ахаѓныѓ «Бесiк жыры» деген леѓi бар.

«Ќлди, ќлди» деген сздермен аяћталатын бџл

леѓнiѓ мазмџнынан аћићаттыѓ астары

аћтарылады. Жырда «кеѓестiк идеология,

коммунистiк партия сенi бесiкке салѕан бала

тќрiздi «ќлдилеп» отыр, сенi алдап отыр, ќлдиге

сенбе» дейдi. Осы уаћытћа дейiн коммунистiк

идеологияны, кеѓестiк жљйенi маћтайтын,

ћорѕайтын адамдар кп. Ќсiресе, ѕалымдардыѓ

арасында да ондай адамдар бар. Ќрине, ол жљйенi

бiз тљгел жоћћа шыѕармаймыз. Бiраћ ол жљйенiѓ

ћиянатын айтуымыз керек.

ЏЛТ

ЏСТАЗЫН

џлыћтап отыруымыз  керек

Ѕылым ордасыныѓ Ћысћы ба-

ѕында Ахмет Байтџрсынџлы

атындаѕы Тiл бiлiмi институты

мен Халыћаралыћ «Ћазаћ тiлi»

ћоѕамыныѓ џйымдастыруымен

«Ћазаћ џлттыћ жазуы: емле,

терминтану жќне ономастика»

атты республикалыћ ѕылыми-

тќжiрибелiк конференция +ттi.

Басћосу Ћазаћстан халћы тiлдерi

кљнi мерекесiне жќне Ахмет

Байтџрсынџлыныѓ туѕан кљнiне

орай џйымдастырылды. Респуб-

ликалыћ ѕылыми-тќжiрибелiк

конференция џлтымыздыѓ бас-

ты рухани ћџндылыѕы – ћазаћ

тiлiн, латын графикасына негiз-

делген жаѓа ћазаћ жазуын

реформалау жолындаѕы маман-

дардыѓ џстанымдарын наси-

хаттап, ћазаћ тiл бiлiмiнiѓ негiзiн

ћалаѕан ѕџлама ѕалым, џлт

џстазы – Ахмет Байтџрсын-

џлыныѓ ѕылыми тџжырымдарын

ћазiргi тiлдiк реформамен

џштастыра талдау маћсатын

к+здедi. Конференцияѕа елiмiзге

танымал тiлшi-ѕалымдар, ћоѕам

ћайраткерлерi, ћоѕамдыћ жќне

гуманитарлыћ баѕыттаѕы ѕы-

лыми-зерттеу институттарыныѓ

ћызметкерлерi, жас ѕалымдар

жќне БАЋ +кiлдерi ћатысты.

Ћазаћстан Республикасыныѓ

Бiлiм жќне ѕылым министрi

Ерлан Саѕадиев пен Ћазаћстан

Республикасыныѓ Мќдениет

жќне спорт министрi Арыстанбек

Мџхамедиџлы конференция

ћатысушыларына Ћазаћстан

халћы тiлдерi кљнi мерекесiне

орай Ћџттыћтау хат жолдады.

Р.S. Халћымыздыѓ ѕылыми-рухани даму тарихында Ахаѓдардыѓ (А.Байтџрсынџлы,

А.Жџбанов, А.Сейдiмбек) еѓбегi џшан-теѓiз. Бџлардыѓ ћай-ћайсысы да ћандай

ћџрметке болсын лайыћ. Соныѓ iшiнде бљгiн с+з етiп отырѕан џлт џстазы деѓгейiне

к+терiлген Ахмет Байтџрсынџлын тек туѕан кљнiнде ѕана емес, ћай кезде де џлыћтап

отыруымыз керек.

11.09.2018.

№102 (5609)

12

almaty-akshamу.kz

almaty-aksham@mail.ru

Газет «Алматы аћшамыныѓ» компьютер орталыѕында терiлiп,

беттелдi. Суреттердiѓ сапасына редакция жауапты.

Жарнама мќтiнiне жарнама берушi жауап бередi.

Автордыѓ маћалалары редакция к#зћарасын бiлдiрмейдi.

Газет Ћазаћстан Республикасыныѓ Мќдениет жќне аћпарат ми-

нистрлiгiнде тiркелiп, тiркеу туралы №13246-Г куќлiгi 24.12.2012 жылы

берiлген.

Газет «Дќуiр» ЖШС РПБК-де басылды. 050044,  Алматы ћаласы,

Ћалдаяћов к#шесi, 17.  Тел:273-12-04, 273-12-54. Офсеттiк басылым,

к#лемi 2 баспа табаћ.

ДИРЕКТОР – БАС РЕДАКТОР

Ћали СЌРСЕНБАЙ

Мекен-жайымыз:   Индекс: 050022.

Шевченко кшесi, 106 А.

«Алматы аћшамы» газетi ЖШС.  Ћџрылтайшысы – «Алматы ћаласы Iшкi саясат басћармасы» МКМ

Бас редактордыѓ бiрiншi орынбасары – Ќнуарбек ЌУЕЛБЕК

Бас редактордыѓ орынбасары – Т$рехан ДАНИЯР

Бас редактордыѓ орынбасары-жауапты  хатшы – Баћыт ОЙСА

Ћабылдау блмесi – 292-66-50.Факс  – 292-66-48.

E-mail: almaty-aksham@mail.ru

Газет сейсенбi, бейсенбi,

сенбi кљндерi шыѕады.

НМIРДIЃ АПТАЛЫЋ ТАРАЛЫМЫ – 32100

Кезекшi редактор –

Ќсел ДАЅЖАН

Аламан

айтыс тедi

15-16 ћыркљйекте, саѕат 15.00-

де «Алатау» дќстљрлi нер

театрында Ћала кљнi мерекесi ая-

сында «Алатауым – алтын џям»

атты республикалыћ аћындар

айтысы тедi.

Алматы ћаласы ќкiмдiгiнiѓ

ћолдауымен тетiн жыр жќрмеѓкесi

Алатау ауданыныѓ 10 жылдыѕы мен

«Алматы аћшамы» газетiнiѓ 30

жылдыѕына арналады. Аламан

айтысћа Бекарыс Шойбеков,

Аспанбек Шџѕатаев, Жансая

Мусина, Еркебџлан Ћайназаров,

Ќсем Ереже, Рљстем Ћайыртай,

Мџхтар Ниязов, Ћалижан Бiлдќшев,

Тлеген Жаманов, Шџѕайып

Сезiмхан, Бiржан Байтуов, Ћазiрет

Бердiхан, Ћанат Мырзахан, Ершат

Ћайболдин, Ержан Ќмiров, Рауан

Ћайдаров, Саягљл Бiрлесбек, Абай

Жолмаѕанбетов, Арѕынбек Ћалжан

тќрiздi топ жарѕан жиырма аћын

ћатысып, «Таскредит» ћаржы

компаниясыныѓ (президентi Дулат

Тастекеев) жќне «Ай-Cер» компа-

ниясыныѓ (Айкерiм жќне Айкљнiм

Мќнiзорова) жљлделерiн сарапћа

салады. Сондай-аћ, «Алматы

аћшамы» газетiнiѓ жќне «Зейнолла

Сќнiк атындаѕы мќдениет ћорыныѓ»

арнайы жљлделерi бар. Бас жљлде –

Автоклiк.

Айтысты Ћазаћстанныѓ еѓбек

сiѓiрген ћайраткерi, Айтыс аћын-

дары мен жыршы-термешiлердiѓ

Халыћарлыћ одаѕыныѓ басћарма

траѕасы Жљрсiн Ерман жљргiзедi.

Билеттер «Алатау» театрыныѓ,

Республика сарайыныѓ, Студенттер

сарайыныѓ кассаларында сатылады.

Џлттыћ нердiѓ тойына асыѕы-

ѓыздар!

Нџрлан СЉЙIН

Ћазаћстан боксыныѓ бесiгi саналатын

ћасиеттi Таразда 1994 жылы 29 тамызда

Фахритдин жќне Севара Шариповалардыѓ

отбасында дљниеге келген Фируза 10-11

жасынан бокс ћолѕабын киiп, рингке

шыѕыпты. Фирузаныѓ бокс аламандарына

араласуы Ћазаћстанда ћыздар боксыныѓ

ћарћынды дамуына сќйкес келедi.

Жеке бапкерлерi Ерiк Алѕабек, атаћты

Феликс Цойлардыѓ дайындауымен Ћа-

заћстан чемпионатына шыѕып, алѕашћы

жеѓiстердiѓ тќттi дќмiн де татты. Фируза

Шарипова 1-жартылай жеѓiл салмаћта (64

келiге дейiн) #нер к#рсетiп, 2012 жылы

Ћазаћстан чемпионы атанды.

– 2012 жылы Азия чемпионатында ћола

жљлде,

– 2012 жылы Ќлем чемпионатында 1/8

финалѕа жеттi.

– 2013 жылы Ћазаћстан чемпионы

– 2014, 2015, 2016 жылдарда Ћазаћстан

чемпионатыныѓ жљлдегерi атанды.

Ќуесћой бокста шеберлiгiн ќбден

СПОРТ

шыѓдаѕан Фируза 2016 жылдан кќсiпћой

боксћа ауысып, осы жылы 21 мамырда ал-

ѕашћы кездесуiн #ткiздi. Кќсiпћой бокс-

таѕы алѕашћы кездесуiн ќлем чемпионы

Софья Очигавамен #ткiзiп, џпай санымен

жеѓiлген болатын.

Бџдан кейiн кќсiпћой рингке 8 кездесу

#ткiзген Фируза бiрде-бiрiнде жеѓiлген

жоћ. Ќлем чемпионы атаѕы љшiн WIBA

жќне WBU тџжырымдамалары бойынша

2017 жылы 26 тамызда Болгария боксшысы

Милена Колевамен кездестi. Ќлем

чемпионы атаѕы љшiн болѕан 10 раундтыћ

жекпе-жекте т#решiлер бiрауыздан жеѓiстi

Фирузаѕа бердi. Ал 2017 жылдыѓ 30 жел-

тоћсанында бельгиялыћ Джемилла

Гонтарюкпен кездесiп, 2-жартылай

салмаћта IBO тџжырымдамасы бойынша

Ќлем чемпионы атанды. Ћазаћстанда,

Алматыныѓ «Almaty Arena» кешенiнде

#ткен бџл жекпе-жекке билет таба алмай,

сыртта жљргендер к#п болды. Осылайша

тараздыћ бокс ханшайымы #з Отанында

Ќлем чемпионы атанѕан едi.

Фируза Шарипова ќлем чемпионы

атаћтарын ћорѕауѕа Ресейдiѓ Санкт-

Петербор ћаласына аттанѕан болатын.

Фируза мџнда кќсiпћой бокста 7 кездесу

#ткiзiп, жеѓiлiс к#рмеген ресейлiк Юлия

Куценкомен 10 раундтыћ кездесу #ткiздi.

Рингте шеберлiк к#рсеткен ћос ћыз,

жанкљйерлерге ќдемi бокс сыйлады, 10

раундты толыћ #ткiздi.

Кќсiпћой бокстаѕы беделдi љш т#ре-

шiнiѓ бiрауыздан ћабылдаѕан шешiмiмен,

Ћазаћстан боксшысы Фируза Шарипова

жеѓiске жетiп, чемпиондыћ атаѕын ћорѕап

ћалды. Бiр ћуантатыны, Фируза жекпе-

жекке дайындалѕан бейне-ролигiнде жеѓсе,

жеѓiсiн атаћты мќнерлеп сырѕанаушы,

марћџм Денис Тенге арнайтынын айтыпты.

«Болар елдiѓ баласы...» деген осы.

P.S. Фирузаныѓ келесi ћарсы-

ласы WBC тџжырымдамасы бойын-

ша Ќлем чемпионы, Финляндия

боксшысы Ева Вальстром.

Ева Вальстром – 1980 жылы

туѕан, бокста жљргенiне 17 жылдан

асћан, бiрнеше дљркiн Еуропа

чемпионы, кќсiпћой бокстан Ќлем

(WBC) чемпионы.

КЕРЕК ДЕРЕК

* Фируза

Шарипова – кќсiпћой

бокстан Ќлем

чемпионы (IBO, WIBA,

WBU, WBC, Silver).

* 1994 жылы 29

тамызда Тараз

ћаласында дљниеге

келген.

* Ата-анасы:

Фахритдин Шарипов,

Севара Шарипова.

* 2005 жылдан

бокспен айналысады,

кќсiпћой бокста 2016

жылдан.

* Алѕашћы

жаттыћтырушылары

Ерiк Алѕабек, Феликс

Цой.

* Бокстан

Ћазаћстан чемпионы,

Азия чемпионатыныѓ

жљлдегерi.

ТАРАЗДАН

ШЫЋЋАН

БОКС БИКЕСI

Ќлем чемпионы Фируза Шарипова Ресейде !з атаѕын ћорѕап

ћалды

Тараз ѓiрiнiѓ тумасы,

кќсiпћой бокстан жеѓiл

салмаћта ќлем

чемпионы Фируза

Шарипова Ресейдiѓ

Санкт-Петербор

ћаласында кезектi

жекпе-жегiн ткiздi.

Ќлем чемпионы атаѕын

ћорѕауда ресейлiк Юлия

Куценкоѕа ћарсы 10

раундтыћ ойынѕа

шыћћан Фируза ћыз

трешiлердiѓ бiрыѓѕай

шешiмiмен жеѓiмпаз

атанды.

«Спорттыћ Алматы» баѕдарламасы аясында кљздiѓ екiншi велошеруi ттi.

Ќр тљрлi жастаѕы 600-ден астам ћала тџрѕындары мен ћонаћтары ќл-Фараби

даѓѕылы бойымен 8 шаћырымды жљрiп !ттi. Олар велошерудi «Нџрлы Тау» БО-нан

бастап Тџѓѕыш Президент саябаѕында  аяћтады.

Мќреде ћатысушылардыѓ арасында сыйлыћтар жќне велосипедтер ойнатылды.

Соныѓ екеуiн Almaty Bike – Алматыда велосипедтердi жалѕа берумен айналысатын

компанияныѓ  ћызметкерлерi џтып алды. 

– Мен велосипед џтћаныма !те ћуаныштымын. Шыны керек, !зiм кљтпедiм. Бљгiн

ќрiптестерiммен алѕашћы рет келген едiм, бќрi џнады. Ендi осы велосипедпен

ћатысып тџратын боламын, – дедi велосипед иегерлерiнiѓ бiрi Азимжан

Кабирахунов.

Айта кету керек, бљгiн Almaty Bike ћолданушыларына арнайы наућан жљргiзiлдi.

Олар саѕат 9.00-ден бастап 12.00-ге дейiн велосипедтердi тегiн ћолданды.

Бџл велошеру «Спорттыћ Алматы» ћалалыћ баѕдарламасыныѓ ћолдауымен 2018

жылы жоспарланѕан 21 велошерудiѓ он алтыншысы.

«АЋШАМ-АЋПАРАТ».

АЛМАТЫДА  КЉЗГI ВЕЛОШЕРУ [ТТI

Almaty Bike ћызметкерлерi велосипед џтып алды