11.09.2018.
№102 (5609)
9
almaty-akshamу.kz
almaty-aksham@mail.ru
НЕ БАЙЋАДЫЃЫЗ?
Ћазiр ћаламыздаѕы кез-келген емдеу мекемесiне бара
ћалсаѓыз, заманауи келбеттi аѓѕару ћиын емес. Бџрынѕыдай
пластик терезенiѓ аржаѕына љѓiлiп, наућастама
кiтапшаѓызды iздетпейсiз. Дќрiгердiѓ кабинетiнiѓ алдында
џзаћ-сонар кезекке тџрмайсыз. Ћазiр љйде отырып-аћ
"зiѓiзге ћажеттi маман дќрiгерге алдын-ала жазылып,
кезегiѓiздi де алдын-ала белгiлей аласыз.
Тлћџжатыѓызды крсетiп немесе емделетiн емхана-
ѓыздаѕы зiѓiзге тиесiлi учаскеѓiздi айтсаѓыз болды, сiздiѓ
сырћатыѓыз жнiндегi толыћ мќлiметтер, тiптi зертханалыћ
талдауларыѓыз ћоса тiркелген аћпарат жќне ћай дќрiгерге,
ћай кабинетке баратыныѓызды компьютердiѓ ћџлаѕында
ойнайтын тiркеушi ћыздар айтып бередi. Кезек кљтiп
жљйкеѓiз жџћармайды. Тек алдын-ала белгiленген уаћытта
келсеѓiз болѕаны. Сандыћ технологияныѓ бџл жетiстiк-
терiн Алатау ауданына ћарасты емдеу мекемелерiнiѓ ћай-
ћайсысына барсаѓыз да байћауѕа болады. Сандыћ техно-
логиялардыѓ жетiстiктерiн тџрѕындар игiлiгiне пайда-
лануда белсендiлiк танытып отырѕан емдеу мекемелерiнiѓ
бiрi – жаѓалыћћа жандары жаћын осы аудандаѕы №29
емхана деуге болады. Емхана џжымы бiрыѓѕай аћпараттыћ
жљйеге кшудi белсендi тљрде жљзеге асырып, бљгiнде
дќрiгер мен емделушiнiѓ бiр-бiрiмен тыѕыз байланыста
болуын, зiне ћажеттi кезде дќрiгерлерден аћыл-кеѓес
алуѕа жќне басћа да ћосымша аћпарттар алуѕа денсаулыћ
саћтау ћызметiнiѓ жџмысын жеѓiлдетуге мљмкiндiк беретiн
«Даму мед» ћосымшасын жљктеудi ћолдарына алды. Ал
жуырда емхананыѓ зертхана блiмi электронды кезек
жљйесiне кшiрiлдi. Бџл жљйе емделушiлерге ѕана емес,
зертхана ћызметкерлерiне де кп жеѓiлдiктер берiп отыр.
Еѓ бастысы, емделушiлер «кезексiз кiру» деген аурудан
арылды дейдi емхана басшылары. №29 емхананыѓ алдаѕы
басты маћсаты – ћаѕазсыз емхана» жљйесiне кшу. Ол кљн
де алыс емес.
Шындыћ. Таныс жаѕдай.
Кљнделiктi кз алдымыздан
тетiн картина. Кейде «осылар
бiздi кќмпит љшiн кљте ме екен?»
деген ой да келедi. Кљндiз љйде
болмаѕасын, жандарынан та-
былмаѕасын кешке љйге ћџр ћол
кiруге де џяласыз. Кейде асыѕып
жљрiп, дљкенге соћпай келсеѓiз,
алдыѓыздан жљгiрiп шыћћанда
беретiн нќрсе таппай, сасып
ћалатын кездер де болады. Он-
дайда смкеѓiздi ары-берi аћ-
тарып, «ћазiр далаѕа шыћћанда
алып берем» деп ћџтыласыз.
Десе де, з балаѓыздыѓ
зiѓiзден бiр нќрсе сџрап, бiр
нќрсе дќметкенi ешнќрсе емес
екен. Сiздiѓ балаѓыздыѓ сiзден
зге бiреудiѓ алдынан «не
ќкелдiѓ?» деп жљгiрiп шыѕып,
ќлгi кiсiнiѓ ћолында ешнќрсе
болмай, сасып ћалѕанын кр-
генде џялѕаныѓнан айтарѕа сз
таппай «бала ѕой, љйге бiреу
келсе сйтедi. Ќйтпесе, жаѓа
ѕана жеген сол кќмпиттi» деуден
зге амалыѓыз болмайды.
Негiзiнен кпшiлiк балалы
љйге ћџр ћол бармайды. «Љйiнде
балалары бар ѕой, бiрнќрсе
алайыћ, ћолымызѕа ћарайды
ѕой» деп, мiндеттi тљрде тќттi
бiрнќрсе алып жатады. Балалар
да соѕан љйренген бе, сырттан
келгендердiѓ ћолына ћарайды.
Ќлде оларды сондайѕа љйреткен
зiмiз бе? Кљнде жџмыстан
келген кезде сырттан ешнќрсе
сатып ала келмесек, олар оѕан да
љйренер ме едi? Бiраћ бала де-
генде бауыр етi елжiреп
тџратын ата-ана жќудiреген
кздердi крген кезде ондай
ћаттылыћћа, ћаталдыћћа бара
алмай ћалатыны таѕы бар.
Ћонаћтыѓ ћолына ћарау
бџрыннан бар секiлдi. Бала
кезiмiзде љйге бiреу ћыдырып
келсе, «бiзге не ќкелдi екен?»
деген оймен смкесiнен кз
алмаушы едiк ћой. Кiшкентай
iнiм ћонаћ зi љндемесе, сќл
кљтiп, содан кейiн оныѓ смкесiн
аћтаруѕа кiрiсетiн. Ќкем мен
шешемнiѓ iнiмнiѓ сол ћылыѕына
талай рет џялѕандары бар. Ал
ћонаћтар болса, «бала ѕой» деп,
здерi ћџр ћол келгендерiне
iштей ћысылып ћалатын.
Балалы љйге ћџр ћол бар-
мауды љйiнде балалары жоћ
немесе балалары есейiп кеткен-
дер ескере бермеуi мљмкiн.
Бiраћ балалы љйдiѓ адамдары
ондайды бiледi. /йткенi,
здерiнiѓ басынан кљнделiктi
тiп жатыр. Баласыныѓ
ћуанѕанын ћай ата-ана жек
крсiн. Бiреу бiрнќрсе ќкелiп
берiп, соѕан балаћайлар мќз-
мейрам болса, ќке-шешенiѓ де
кѓiлi тоћ болып ћалады.
Ондайда «балалар жаман
љйренiп ћалады» деген ой кiрiп
те шыћпауы мљмкiн. Ал ћонаћ
ћџр ћол келiп, бала бiрнќрсе
дќметiп ћалѕанын кргенде
оныѓ шынымен жаман ќдет
екенiн мойындауѕа тура келедi.
Себебi, зiѓiз бiр жаѕынан,
келген ћонаћ бiр жаѕынан
ыѓѕайсыз жаѕдайда ћаласыз.
Ќжем туыстарыныѓ љйiне
баратын кезде немесе кршiнiѓ
љйi шайѕа шаћырып, соѕан
жиналѕан уаћытта «ћара ћызы
шыѕады ѕой ћазiр, сары баласы
бар ѕой, бџйра басы алдымнан
шыѕады» деп жинаѕан ћџртынан
уыстап камзолыныѓ ћалтасына
салып алып жататын. Ол кезде
ћџрт кќмпиттiѓ орнына жљретiн
кез болѕан ба, ќйтеуiр балалар
соны талап алатын.
Сондыћтан балаћайлардыѓ
сырттан келгендердiѓ ћолына
ћарауы бљгiн пайда болѕан
дљние емес, бџрыннан келе
жатћан ќдет деуге келетiндей.
Ол бiр жаѕынан, бiздiѓ ћазаћтыѓ
згенiѓ баласына да з баласы
секiлдi ћџрметпен ћарайтын-
дыѕын крсетсе, екiншi жаѕы-
нан, жџрттыѓ љйiне жџтамай,
оларѕа да дќм ауызтигiзiп жљ-
ретiнiн крсететiндей. Ћолында
береке, аяѕында ћџт бар екенiн
бiлдiретiндей.
Тек балалар емес, љлкен-
дердiѓ зi бiр жерден келсеѓiз,
бiрнќрсе дќметiп отырады. Ћо-
наћћа барсаѓыз, сарћыт ќкеле-
тiнiѓдi бiледi. Асћа аспен жауап
ћататын бiздiѓ ћазекеѓдер ћонаћ
болып ћайтып бара жатсаѓыз
«љйiѓде балаларыѓ бар ѕой» деп
дастарханнан мiндеттi тљрде
анау-мынау салып бередi. «Ба-
ласы бар» деп сiз ћџр барма-
саѓыз, олар да сiздi ћайтарда
сарћытсыз љйiнен шыѕармайды.
Соны бiлетiн болу керек, бала
да, љлкен де ћонаћћа кеткеннiѓ
жолына мойнын созады. Сол
бауырсаћ, кќмпит љйде болса да,
бiреудiкi тќттi крiне ме, ћалта
ћолдарына тиiсiмен ашып, жеп,
бќрi мќре-сќре болады.
Алыс-берiстi, барыс-келiстi
бiлетiн дархан кѓiлiмiз бен
барымызды ћойып жаятын кеѓ
дастарханымыз ортаймасын,
ќрине. Дегенмен, сiз ћалай
ойлайсыз, сарћыт тасу, ћонаћ
ћолына ћарау дџрыс па, бџрыс
па?
Нџржамал БАЙСАЋАЛ
Ана мен бала "лiмiн азайту жќне жљктiлiктiѓ, босанудыѓ
жќне босанудан кейiнгi асћынулардыѓ алдын алу
маћсатында Алматы ћалалыћ денсаулыћ саћтау басћармасы
шетелдiк ќрiптестерiнiѓ тќжiрибесiне сљйенудi ж"н к"рiп,
ол љшiн денсаулыћ саћтау саласын дамыту баѕыты бойынша
Алматы ћаласыныѓ серiктесi болып табылатын Вильнюс
университетiнiѓ профессорлары Линас Рова мен Аустра
Урбутинидi шаћырѕан.
Ћалалыћ Денсаулыћ саћтау басћармасыныѓ ќдiстемелiк
орталыѕы мен Перинатология жќне балалар хирургия
орталыѕыныѓ џйымдастыруымен Бостандыћ ауданына
ћарасты №17 емханада ткiзiлген бџл шеберлiк сабаѕына
ћаламыздаѕы перзентханалардыѓ акушер-гинекологтары
мен жалпы тќжiрибедегi дќрiгерлер ћатысты. Литвалыћ
акушер-гинеколгтар мен дќрiгерлер ћауiпсiз босану, шџѕыл
кмек, неонатология, емхана деѓгейiнде жљктi ќйелдердiѓ
денсаулыѕы мен жатырдаѕы џрыћтыѓ дамуын баћылау,
зертханалыћ талдаулардыѓ маѓыздылыѕы туралы зара ой
блiсiп, жџмыс бабында iс-тќжiрибе алмасаты. Екi аптаѕа
жоспарланѕан бџл шеберлiк класында ћауiп тобындаѕы
жљктi ќйелдердiѓ жљктiлiк кезеѓдерi баћылауѕа алынып,
онда жљктiлiк жќне босану кезiндегi ћауiптi жаѕдайлардыѓ
белгiлерi талћыланып, аћыл-кеѓес берiлдi. Литвадан келген
мамандар ћаламыздаѕы перзентханалар мен перина-
тологиялыћ орталыћтарда, емханалардаѕы ќйелдер кеѓесi
блiмшелерiнде болып, алматылыћ ќрiптестерiнiѓ
тќжiрибесiмен блiсiп, шеберлiктерiн шыѓдауѕа жќрдем-
дестi. Бџл ќрiптестiк байланыс мiрге денi сау џрпаћ
ќкелуге ыћпал етуге мљмкiндiк бермек. №17 емхана мен
ћалалыћ Перинатология жќне балалар хирургиясы
орталыѕында ткен алѕашћы шеберлiк сыныптардыѓ
зiнде-аћ литвалыћ акушер-гинекологтар алматылыћ
ќрiптестерiнiѓ кќсiптiк шеберлiктерi мен бiлiктiлiктерiн те
жоѕары баѕалады.
ЛИТВАЛЫЋТАР
ТЌЖIРИБЕСI
САНДЫЋ ТЕХНОЛОГИЯ
ЖЕТIСТIКТЕРI
Айкерiм РАЙЫСЋЫЗЫ
Кешкi саѕат 19.00-ден &те ата-анасыныѓ жџмыстан келетiнiн
бiлетiн балалардыѓ аѓдыѕаны сыртћы есiк болады. Ћоѓырау
ћаѕылса, љйдегi 3 бала да есiк алдынан табылады. Кiшкентайлары
ћџлап-сљрiнiп жетедi. Сондаѕысы ќке-шешесiнiѓ дљкеннен ќкелетiн
тќттiлерiн алу. Бала ѕой, оларѕа дќл ћазiргi ћызыћ та, керек нќрсе
де сол тќттiлер. Кенет, айтћанымыз айдай келiп, ћоѓырау
соѕылып, араѕа бiрер минут салып ќке-шешелерi жџмыстан келдi.
Есiк алдына сап тљзеген љшеуi бiрiнен кейiн бiрi ата-анасын
ћџшаћтап, ћолдарындаѕы анау-мынауды алып жатыр. Ќкесi мен
шешесi аяћ киiмiн шешем дегенше љш бала да кiреберiстен жоћ
болды. Олар бџл уаћытта тќттiлердi ашып, жеп љлгерiп жатыр едi.
Ќжем туыстарыныѓ
љйiне баратын кезде
немесе к&ршiнiѓ љйi
шайѕа шаћырып,
соѕан жиналѕан
уаћытта «ћара ћызы
шыѕады ѕой ћазiр,
сары баласы бар ѕой,
бџйра басы
алдымнан шыѕады»
деп жинаѕан
ћџртынан уыстап
камзолыныѓ
ћалтасына салып
алып жататын. Ол
кезде ћџрт кќмпиттiѓ
орнына жљретiн кез
болѕан ба, ќйтеуiр
балалар соны талап
алатын.
САРЋЫТ ТАСУ, ЋОНАЋ ЋОЛЫНА ЋАРАУ
ДЏРЫС ПА, БЏРЫС ПА?
