Әож 378. 091. 3: 37 Қолжазба құқығында

65
 
 
басшылыққа  алдық.  Соның  ішінде,  адами  басымдықтар  қағидаттарын, 
ізгілендіру  тұжырымдамасын,  оған  сәйкес  модельдің  орталық  бейнесі  –  адам 
тұлғасының  дамуын,  өзін-өзі  дамыту  қағидаларын  негізге  аламыз.  Модельді 
жасауда динамикалық тұрғыдан икемді болуы ескеріледі, ол – өзгерістер енгізу, 
қайта құрылымдау, күрделендіру немесе жеңілдету, сондай-ақ зерттеліп жатқан 
құбылыстың  белгілі  бір  аспектілерін  нақты  бөлу  кезінде  көрінетін  модельдің 
мәнерлілігі  мен  айқындық  принципін  сипаттайтын  көріну  принципі, 
зерттеушінің жеке нанымынан зерттеудің дербестігінде көрінетін объективтілік 
принципінен көрінеді. 
Осы  әзірленген  болашақ  педагогтың    басқарушылық  құзыреттілігін 
қалыптастырудың  моделі  педагогикалық  жүйелердің  сипатына  тән  тұтастық, 
ашықтық, құрылымдық, қоршаған ортаның өзара байланысымен сипатталатын 
динамикалық педагогикалық жүйе деп саналады. 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 

66
 
 
 
 
 
 
 
Мақсаты: болашақ педагогтардың басқарушылық құзыреттілігін  қалыптастыру 
Әдіснамалық  тұғырлары:  жүйелілік,  құзырлылық,  тұлғалық  бағдарлық,  іс-
әрекеттік,  аксиологиялық  
Принциптері:субъективтілік, өзін-өзі жүзеге асыруға бағыттылық, «келешекті 
саналы ұғынушылық», стратегиялық бағдарлылық, білім беру субъектілерімен 
өзара әрекеттестік  
 
Мазмұны:  Базалық пәндерге қосымшалар, бейіндік пәнге қосымшалар, 
педагог-менеджер үйірмесі  бағдарламасы
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
Педагогикалық  шарттары:  білім  беру  субъектілерінің  өзара  әрекеттесуін 
формалармен,  құралдармен  қамтамасыздандыру;  оқытушы  мен  студенттің  тиімді 
педагогикалық  қарым-қатынасын  орнату;  педагогикалық  практика  үдерісінде 
оқытушы-студент-мұғалім, оқу-кәсіби қоғамдастығын құру   
 
 
Тәжірибелік - эксперимент
 
 
Анықтау 
 
Қалыптастыру 
 
Қорытындылау 
 
Кезеңдері: рефлексиялық, танымдық,  жобалаушылық
 
 
 
 
Әдістері 
Интербелсенділік, 
жобалаушылық (болжау, 
модельдеу, жобалау, 
бағалау), тренингтік, 
имитациялық (имитация, 
тәжірибе алмасу, топтық  
рефлексиялар, проблеманы 
топтық шешу) және т.б. әдіс-
тәсілдер
 
Формалары 
Дәріс-конференция, 
семинар-тренинг,  
дебат-дискуссия, 
имитациялық 
сахналастыру, 
педагогикалық 
практика
 
Құралдары 
Дәстүрлі  оқу құралдары, 
ақпараттық 
коммуникациялық 
технологиялар, 
электронды құралдар 
 
 
Деңгей-
лері 
 
Жоғары 
Орта 
Төмен 
 
Нәтижесінде: болашақпедагогтың  басқарушылық құзыреттілігі  
нәтижелі деңгейде  қалыптасады
 
Ма
қса
тт
ы
қ 
Техн
олог
ия
лық
 
Өлше
м
дік
 
Ұ
йым
да
сты
руш
ылы
қ 
- 
Басқарушылық құзыреттілігіне ие, бәсекеге қабілетті  педагогтарды даярлауға 
қоғамның сұранысы 
- 
Мұғалім мәртебесін көтерудің мемлекеттік деңгейде қолға алынуы 
- 
Мұғалімнің қоғамда лайықты орын иелену, өзін-өзі жүзеге асыру
 қажеттілігі
 
Компоненттері:  Мотивациялық-құндылықты,  когнитивтік,  іс-
әрекеттік, бағалаушылық-нәтижелік 
Өлшемдері:  Басқарушылыққа  оң  қарым-қатынас,  басқарушылық 
құзыреттілігі саласынан білімі, басқарушылық  құзыреттілігін таныта 
алуы,  басқарушылық  іс-әрекеттерін  жете  түсінуі  мен  өздігінен 
бағалауы 
Сурет 4 - Болашақ педагогтардың басқарушылық құзыреттілігін 
қалыптастырудың моделі 
 

67
 
 
Модельді  жасау  барысында  гуманитарлық  білім  беру  технологиясының 
нысандарында  басқарушылық  құзыреттілікті  қалыптастыру  басқарушылық 
қызметке  дайындықтың  мақсаттық,  білім  беру,  іс-әрекеттік  және  тәжірибеден 
тұратын  үш  саласын  қалыптастыруға  бағытталған.  Олардың  әрқайсысы 
педагогикалық  жоғары  оқу  орны  студенттері  үшін  тиісті  құндылықтарды 
қалыптастыруды  ұсынады.  Біз  ұсынған  болашақ  мұғалімнің  басқару 
құзыреттілігін  қалыптастыру  моделі  келесі  мақсаттық,  технологиялық, 
өлшемдік және ұйымдастырушылық бөліктерді қамтиды: (сурет 4). 
Мақсаттық  құрамдас  бөлікті  бөлу  қажеттілігі  мұғалімнің  қызметіндегі 
саналы  мақсат  әдістерді,  әрекеттерді  басқару  құралы  ретінде  таңдауды, 
әрекеттердің  нәтижелерін  болжанған  нәтижемен  салыстыра  отырып  
анықтайтындығына  байланысты.  Бұл  блокқа  жүйеге  кіретін  барлық  басқа 
компоненттер бағындырылады. 
Технологиялық  –  болашақ  педагогтардың  басқару  құзыреттілігін 
қалыптастырудың  мазмұны  мен  әдістерін,  формалары  мен  құралдарын 
көрсетеді.  Мазмұндық  блок  қажетті  білімді,  білік  пен  дағдыларды  қамтиды, 
мақсатқа  жетуге  мүмкіндік  береді.  Мақсаттық  жұмыстың  табыстылығы  мен 
тиімділігі  (нәтижелілігі)  бастапқы  ұстанымдардан  яғни  негіз  ретінде 
қабылданған принциптерден талап етіледі.  
Өлшемдік  –  болашақ  педагогтардың  басқарушылық  құзыреттілігінің 
қалыптасуын, оның динамикасын айқындауға арналған өлшемдер, көрсеткіштер 
мен  деңгейлерді  қамтиды.  Зерттеу  барысында  болашақ  педагогтардың 
басқарушылық  құзыреттілігінің  осы  аталған  өлшемдік  белгілерін  айқындап 
алуға талпындық. 
Ол  үшін  біз  болашақ  педагогтардың  басқарушылық  құзыреттілігінің  
қалыптасуының құрамын  төрт компонентке сәйкес анықтадық: мотивациялық-
құндылықты, когнитивтік, іс-әрекеттік және бағалаушылық-нәтижелік (кесте 8). 
Мотивациялық-құндылықты  –  гуманды  басқарушылық  құндылықтарға 
сәйкес  іс-әрекеттің  тұрақты  мотивтерін  қалыптастыруды  қарастырады 
(басқарушы  рөлін  психологиялық  күйі  тұрғысынан  қабылдау;  білім  беру 
субъектілерімен өзара әрекеттесуге ұмтылушылық; сынып ұжымын, оқушының 
жеке-тұлғасын дамытуды, оқу-тәрбие үдерісін басқаруға өзінің тілегінің болуы 
және т.б.) 
Когнитивтік  –  студенттердің  басқарушылық  құзыреттіліктерін  танытуға 
қажетті  әлеуметтік-саяси,  экономикалық  және  психологиялық-педагогикалық 
білімдерін  қалыптастыруды  көздейді.  Осы  компонент  кәсіби  педагогикалық 
міндеттермен  қатар  және  менеджерлік  саладағы  міндеттерді  шешу  барысында 
кәсіби  және  арнайы  меңгерген  білімдерін  пайдалана  алу  іскерліктерін 
кіріктіретін  әдіснамалық, теориялық және технологиялық білімдердің бірлігін 
құрайды. Сондай-ақ, аталған қалыптастыру бойынша осы құрам педагогикалық 
жоғары оқу орны студенттерінің басқарушылық құзыреттілігін қалыптастыруға 
мүмкіндік беретін ақпараттық білім беру ортасын құруға мүмкіндік береді.