61
Осылайша, бүгінгі күні мұғалім өз қызметін
жобалауды ғана емес, сонымен
қатар, әдіскердің жұмысын да, диагностика жасауды да, сарапшылық
жұмысты да білу керек. Өзінің тәжірибелік қызметінде ол оқушы тұлғасының,
сынып ұжымының дамуын, сабақ үдерісін басқарушылық міндеттерін жүзеге
асырады. Мұғалімнің басқарушылық міндеті оқушының дамуының мәнін, оны
қалыптастырудың көздері мен тетіктерін, даму үдерісін қабілеттілігін зерттеу.
Болашақ педагогтың жұмыс тәжірибесіне жүргізілген зерттеулер, яғни оның
басқарушылық құзыреттілікті қалыптастыру (атап айтқанда, оқушылардың оқу-
танымдық белсенділігін, олардың дамуы және т.б басқару) басқарушылық іс-
әрекетке болашақ педагогті арнайы дайындаудың маңыздылығын негіздеуге
мүмкіндік береді.
Сонымен айтылып өткендер негізінде болашақ педагогтың басқарушылық
құзыреттілігінің құрамын үш топқа топтастырамыз: тұлғалық сапалар,
педагогикалық және менеджерлік білім, білік, дағдылар (сурет 2, кесте 8).
Болашақ педагогтардың басқарушылық құзыреттілігінің құрылымындағы
тұлғалық тобында
ізгілік қасиеттерге қайырымдылық, адалдық, әділдік,
әдептілік намысқойлық;
эмпатияға аңғарымпаздық, жанашырлық, түсінушілік,
өзгенің күйіне түсушілік;
толеранттылыққа төзімділік, шыдамдылық, татулық,
құрметтеушілікті жатқызамыз (кесте 8).
Кесте 8 - Болашақ педагогтардың басқарушылық құзыреттілігінің құрылымы
Құз
ыре
ті
Құрамы
Мазмұны
Тұлға
лық
ізгілік
қайырымдылық,
адалдық,
әділдік,
әдептілік
намысқойлық және т.б.
эмпатия
аңғарымпаздық, жанашырлық, түсінушілік, өзгенің күйіне
түсушілік және т.б.
толеранттылық
төзімділік, шыдамдылық, татулық, құрметтеушілік және
т.б.
П
ед
аг
ог
ика
лы
қ
танымдық білімдер
пән
мазмұнын
жетік
білушілік,
ақпараттық,
рефлексиялық, ізденімпаздық және т.б.
зияткерлік
біліктер
аналитикалық,
бағалаушылық,
талдау,
сараптау,
салыстыру бағалау, қорытындылау және т.б.
коммуникативтік
дағдылар
диалогқа бейімділік, тіл табыса алушылық, қарым-
қатынас жасай білушілік, әлеуметтік қатысушылық және
т.б.
Ме
нед
ж
ерлі
к
көшбасшылық
қабілеттер
бастамашылдық, қырағылық, харизма, өзіне сенімділік,
сендіре білушілік, мақсатқа жетушілік, өзгеріс жасай
алушылық және т.б.
ұйымдастырушылық
біліктер
болжау, жоспарлау, ұйымшылдық, дербестік, өзін-өзі
бақылаушылық, орындаушылық, жауапкершілік, іскерлік,
белсенділік және т.б.
шеберлік дағдылар
жоғары кәсібилік, ділмар, әртістік
, тұлғанысырттан
бақылаушылық,креативтілік, жаңашылдық, шешімпаз
және т.б.
62
Аталған құрылымның
педагогикалық тобынатанымдық білімдер, зияткерлік
біліктер, коммуникативтік дағдылар жатады. Оларды ашып түсіндіретін
болсақ,
танымдық білімдерге пән мазмұнын жетік білушілік, ақпараттық,
рефлексиялық, ізденімпаздық және т.б. ендірсек,
зияткерлік біліктерге
аналитикалық, бағалаушылық, талдау, сараптау, салыстыру, бағалау,
қорытындылау және т.б.
жатқыздық, ал коммуникативтік дағдыларға
диалогқа бейімділік, тіл табыса алушылық, қарым-қатынас жасай білушілік,
әлеуметтік қатысушылық және т.б
.
деп көрсеттік.
Болашақ педагогтың басқарушылық құзыреттілігінің
менеджерлік тобын
көшбасшылық қабілеттерге, ұйымдастырушылық біліктерге, шеберлік
дағдыларға бөліп қарастырдық. Атап айтқанда,
көшбасшылық қабілеттерге
бастамашылдық, қырағылық, харизма, өзіне сенімділік, сендіре білушілік,
мақсатқа жетушілік, өзгеріс жасай алушылық және т.б. енгізілсе,
ұйымдастырушылық біліктерді болжау, жоспарлау, ұйымшылдық, дербестік,
өзін-өзі бақылаушылық, орындаушылық, жауапкершілік, іскерлік, белсенділік
және т.б. құрады, ал
шеберлік дағдылар жоғары кәсібилік, тілмар, әртістік
,
тұлғанысырттан бақылаушылық,креативтілік, жаңашылдық, шешімпаз және т.б.
Сонымен жоғарыда басқару стиліне, бағытына, функцияларына, рөліне
және басқару құзыреттерінің құрамына берілген талдаулар бізге педагог-
менеджер тұлғасының құрылымын жасауға (сурет 3) және болашақ педагогтың
басқарушылық құзыреттілігі ұғымына анықтама беруге ықпал етті.
Сурет 3 - Педагог-менеджер тұлғасының құрылымы
Қорыта айтқанда, біз
«педагог-менеджер» дегеніміз «демократиялық
стильдегі, ізгілікті бағыттағы; әдіскер, сарапшы, басқарушы,
орындаушы,
Тұлғалық, педагогикалық, менеджерлік
ПЕДАГ
О
Г
-МЕ
НЕД
Ж
ЕР
Демократиялық
Гумандық
Оқушының тұлғасын дамыту, сынып,
сабақ үдерісі
Ақпараттық-аналитикалық, мотивациялық-мақсаттылық,
жоспарлық-болжамдық, ұйымдастырушылық -
орындаушылық, реттеушілік-түзетушілік
Әдіскер, сарапшы, басқарушы, орындаушы,
эмоционалдық реттеуші, шешен, шебер және т.б.
Стилі
Бағыты
Нысаны
Функциясы
Ролі
Құзыреті
