Әож 378. 091. 3: 37 Қолжазба құқығында

155
 
 
- өз пәнін жетік меңгеру, теориялық білімді өмірлік тәжірибемен ұштастыра 
білу. 
- баяндаудың  айқындығы,  баланың  позициясында  тұру  мүмкіндігі,  оқыту 
әдістемесін білу. 
- мейірімділік және тілектестік, екіжақты педагогикалық қарым-қатынас. 
- энтузиазм,  өз  пәніне  қызығушылық,  үйретуге  деген  құлшыныс  және 
қызығушылық. 
Мұғалім  өз  іс-әрекетінің  табыстылығын  келесі  өлшемдерге  сүйене 
отырып анықтауға болады: 
- сабақты  жақсы  өткізді:  сабақта  оқушының  өзін-өзі  құрметтеуі  артып, 
өздерін құзыретті сезінді; 
- сабақты  нашар  өткізді:  оқушы  сабақтан  өзін-өзі  кемсітіп,  басылып 
немесе  көңілсіз  кетеді,  ол  өзі  үшін    сабақтың  пайдалы  нәтижесін 
көрмейді.Оқушылардың өз қабілеттері туралы түсінігі мотивацияны қамтамасыз 
етеді, мұғалім қызметінің жетістігінің өлшемі оның оқушыларға қатысты басты 
міндеттерді орындауы болып табылады. 
Оқушыларға қатысты басты міндеттер: 
- 
табысқа деген сенімді дамыту 
- 
қателерді қалыпты және қажетті құбылыс деп санау 
- 
өткен жетістіктерге назар аудару 
- 
оқу үдерісін сезіндіру  
- 
әр адамның жетістіктерін мойындау және көру 
- 
балаларды өз қызметін басқаруға үйрету 
 Оқушылардың  өзін-өзі  басқару  дағдыларын  дамыту.  Әртүрлі 
кезеңдерде тұлғаның өзін-өзі басқаруына мыналар жатады: 
- өзіндік  қызметті    ұйымдастыру,  мақсатқа  жету  барысында  өзін-өзі 
ұйымдастыра білу 
- өзінің  жеке  ерекшеліктерін  білу,  өзінің  жеке  ерекшеліктерін  түзету 
бойынша шешім қабылдау және жүзеге асыру. 
- өз қызметін басқару бойынша барлық функцияларды жүзеге асыра білу: 
мақсаттар  қою  және  жоспарлау,  өз  қызметін  ұйымдастыру,  нәтижелерді 
бағалау және түзету. 
Табысқа жету жағдайын құру. 
Оқушы  үшін  табысқа  жету  жағдайын  жасау  –  өздігінен  орындалған  іс-
әрекет нәтижесі мен үдерісті қанағаттандырудың субъективті тәжірибесі. 
Технологиялық  көмектің  бұл  түрінде  ауызша  және  вербалды  емес 
құралдармен жасалатын қуаныш пен мақұлдаудың психологиялық жағдайында 
жүзеге асырылатын бірқатар операциялар қамтамасыз етіледі: 
- 
көңіл көтеретін сөздер мен жұмсақ интонациялар 
- 
сөйлеу әуені 
- 
қарым-қатынастың дұрыстығы 
- 
ашық қимыл және мейірімді мимика 

156
 
 
Алынған нәтижені жан-жақты көргеніне байланысты өзінің эмоционалдық 
сезімін:  «сенің  жұмысыңда  маған  ерекше  ұнағаны...»,  «әсіресе  саған  сәтті 
болды…» деген сөздермен білдіруге болады. 
Оқушы тұлғасының дамуын басқару мынадай элементтерді қамтиды: 
 - тұлғаның дамуын жобалау, қажетті тәрбиелік әсерлерді жоспарлау; 
 -  тәрбиелік  әсерлерді  ұйымдастыру  (оқу  іс-әрекетінде,  оқудан  тыс  іс-
әрекетте және өздік іс-әрекетінде); 
 -  ағымдағы  ақпарат  жинау  негізінде  тәрбиелік  ықпал ету  барысын  реттеу 
және түзету; 
 -  қорытынды  есеп  және  соңғы  тәрбие  нәтижелерінің  даму  жобасына 
сәйкестігін бақылау және т.б. 
Оқушының  дамуын  басқару    үрдісі  барысында  тәрбиеленушінің  мінез-
құлқын сырттан басқару ішкі механизмді өзін-өзі реттеу, өзін-өзі басқару және 
өзін-өзі тәрбиелеу болып табылады деген жалпы қабылданған пікір қалыптасқан. 
Сыртқы (сыртқы факторлар арқылы жүзеге асырылатын) және ішкі басқару 
бөлінеді.  Сыртқы  тәрбиелік  басқаруды  өзін-өзі  басқарудың  және  өзін-өзі 
тәрбиелеудің ішкі жүйесіне айналдыру тетігін қарастырайық. 
Тұлғалық  қасиеттің  қалыптасуының  бірінші  кезеңінде  сыртқы  басқару 
жүзеге асырылады: 
- 
«педагогикалық үлгі» ретінде таңдалған тәрбиеші, басшы, ұжым; 
- 
үлгінің ұзақ әрекетін ұйымдастыру арқылы; 
-  педагогикалық 
үлгінің 
тасымалдаушысы 
есебінен 
(ашықтық, 
танымалдық,  беделділік  және  т.б.  тәрбиеленушінің  үлгіні  қабылдауына  үлкен 
әсер етеді).  
Бұл  кезеңдегі  ішкі  басқару  –  үлгіні  қабылдау  және  беру  дайындығы.  Бұл 
жерде  өзін-өзі  басқару  элементі  үлгі  берудің  жеңілдігін  қамтамасыз  ететін 
қызығушылық болып табылады. 
Тұлғалық  қасиеттің  дамуының  екінші  кезеңінде  (ынтаны  түрткіге 
айналдыру) сыртқы басқару жүзеге асырылады.: 
- 
тәрбиеші  педагогикалық  үлгіні  таңдайды  және  сол  арқылы  түрткіні 
анықтайды; 
- 
болған,  бірақ  қандай  да  бір  себептермен  ашылмай  қалған  түрткіні 
көкейкестендіреді; 
- 
түрткіні түзету жүзеге асырылады; 
- 
Түрткісынөзін-өзі  басқаруы  бұрыннан  бар  уәждерді  таңдаудағы  өзін-өзі 
реттеуде көрінеді. Ішкі басқару өзін-өзі реттеумен бірдей болады.  
- 
Үшінші  кезеңде  түрткінің    негізінде  мінез-құлық  түрін  таңдау  жүзеге 
асырылады. Сыртқы басқаруға мыналар кіреді: 
- 
оқушы үшін қолайлы мінез-құлық түрін таңдау және ұсыну; 
- 
іс-әрекетке, мінез-құлыққа уәжді өрістетуді тоқтату. 
Өзін-өзі реттеу оқушының мінез-құлқының түрткісі мен формаларының тең 
дәрежелігі арақатынасында көрінеді, олар бір-бірімен салыстырылады. 
Төртінші  кезеңде  мінез-құлықты  жүзеге  асыру  және  соңғысының  әдетке 
көшуі жүзеге асырылады. Сыртқы басқару мыналарды құрайды: 

157
 
 
- 
таңдалған мінез-құлықтың сәтті басталуы мен аяқталуы үшін жағдай (оны 
тәрбиеші, ұжым жасайды); 
- 
осы әрекетті бірнеше рет орындау шарттары; 
- 
басталған әрекетке қатысты оң эмоционалдық көңіл-күй; 
- 
әрекетті түзету. 
Ішкі  басқару  (өзін-өзі  басқару)  арқылы  оқушы  бірнеше  рет  орындалған 
әрекетті бастауға және аяқтауға тырысады. 
Бұл кезеңде өзін-өзі басқару бөлімдерге қатысты сыртқы болады (1-5 тұлға 
қасиеттерін қалыптастыру кезеңдері). 
Бесінші  кезеңдемінез-құлықтың  әдеттегі  түрін  жеке  тұлғаның  қасиетіне 
айналдыру  жүреді.  Мұнда  сыртқы  басқару  және  өзін-өзі  басқару  деңгейлері 
реттеледі. 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 

158
 
 
ҚОСЫМША Б 
Оқушының тұлғасын басқару 
Оқушының  тұлғасын  табысты  дамыту    сыртқы  және  ішкі  басқару 
қатынасымен анықталады.Ең қолайлы нұсқа, егер сыртқы басқару мен өзін-өзі 
басқару  бір  мағынада,  бір  мазмұнға  ие  болса,  тәрбие  мақсаты,  тәсілдері, 
ұсынылатын  ынталандырулар  (педагогикалық  үлгілер),  басқару  түрлері 
оқушының  өзін-өзі  басқару  түрлеріне,  уәждеріне  сәйкес  келеді.  Мысалы,  ерік 
қасиеті  табандылықты  тәрбиелейді.  Бұл  ретте  кейбір  педагогикалық  үлгілер 
(табанды  оқушы,  спортшы  және  т.б.)  қолданылады,  барлық  кезеңдерде 
басқарудың әралуан түрлері қолданылады. Мұның бәрі оқушының түрткісімен  
үйлесуі мүмкін табандылықты қалыптастыру, оны қажет болған жерде көрсету, 
ынталандыру әрекетінен бастап әдеттер мен қасиеттерді рәсімдеуге дейін өзін-
өзі басқарудың барлық түрлерін пайдаланумен үйлесуі мүмкін. 
Сыртқы және ішкі арақатынастың екінші нұсқасы – тәрбие беру үдерісінде  
жағымсыз болып табылатын антагонисттік қарама-қайшылық. 
Өзін-өзі басқарудың ең жоғары түрі – өзін-өзі тәрбиелеу.Өзін-өзі тәрбиелеу 
–  бұл  оқушылардың  бойында  тұлғаның  қоғамдық  құнды  қасиеттерін 
қалыптастыру,  мінез-құлықтың  кемшіліктерін,  теріс  әдеттерді  жеңу  бойынша 
саналы, жүйелі жұмысы. 
Оқушылардың өзін-өзі тәрбиелеуін басқару керек, сонымен қатар тәрбиеші 
4 міндетті шешу керек: 
-  жағымды  жеке  қасиеттерін  дамытуға  және  мінез-құлқының  кейбір 
жағымсыз жағынан құтылуына оқушының ұмтылысын қозғау (қолдау); 
-  оқушыға өзінің жеке басын сынауға көмектесу; 
-  оқушыларға өзін-өзі тәрбиелеу бағдарламасын құруға көмектесу; 
-  мұғалім  өздігінен  білім  алудың  ақылға  қонымды  жолдарын  көрсетуі 
керек. 
Өзін-өзі тәрбиелеу тәрбие факторы ретінде, әдетте, жасөспірімдік кезеңнен 
бастап пайда болады. 
Оқушылардың  танымдық  іс-әрекетін  белсенді  дамытуды  басқару 
шеберлігі көптеген факторлардан талап етіледі. Ең маңыздысы – мұғалімнің 
өз  пәнін  оқушылар  үшін  қызықты  ету  қабілеті.  Ғалымдардың  айтуынша, 
қызығушылық барлық психикалық үдерістер мен функцияларға, атап айтқанда 
қабылдауға,  назарға,  ойлауға,  ерікке  оң  әсер  етеді.  «Оқушыларды  оқыту  мен 
тәрбиелеу  үдерісінде  танымдық  қызығушылық  оқушының  және  жалпы 
мұғалімнің жеке оқу іс-әрекетінің күшті мотиві ретінде, танымдық іс-әрекеттің 
қарқынды  және  ұзақ  өтуіне  итермелейтін  және  соңында  оның  бағытталуына 
ықпал ететін оқушы тұлғасының тұрақты ерекшелігі ретінде көп мәнді рөлге ие 
болады». 
Оқушылардың  белсенді  танымдық  және  дамытушылық  қызметін 
ынталандыру үшін оқушыларда тұрақты қызығушылықты қалыптастыру қажет. 

159
 
 
Іс-әрекет  –  субъектінің  психикалық  қызметінде  және  ол  бағытталған 
объектіде өзгерістер болатын субъектінің қоршаған әрекеттермен белсенді өзара 
іс-қимылы (Г.А.Урунтаева «Психологиялық ұғымдар сөздігі»). 
Белсенділік – адамның қоршаған ортамен өмірлік маңызды байланыстарды 
қолдауға  немесе  оның  өзгертуге  ұмтылуы.  (Г.А.  Урунтаева  «Психологиялық 
ұғымдар сөздігі»). 
Даму – баланың ішкі күштерінің: зейіннің, ерік-жігердің, сөйлеудің, ілімнің 
уәждемесінің жетілуі (К.Д.Ушинский). 
Даму – бұл адам ағзасындағы сандық және сапалық өзгерістердің үрдісі мен 
нәтижесі (П.И.Подласый «Педагогика»). 
Оқушының  дамуы  деп  оның  өзін-өзі  жетілдіруді  қамтамасыз  ететін 
физикалық, психикалық, рухани күштерінің ішкі өзгерістерінің үрдісі түсініледі 
(А.В.Хуторской «Заманауи дидактика»). 
Белсенді танымдық және дамытушылық қызметті ынталандыру 
Ежелгі  Рим  педагогі  әрі  шешені  Квинтилиан  қандай  да  бір  оқиға  немесе 
объект туралы мәліметтерді табу үшін жеті негізгі сұрақ қойды:  
Кім? Не? Не үшін? Қайда? Немен? Қалай? Қашан? Бұл сұрақтар қандай да 
бір  затты,  құбылысты,  оқиғаны,  объектіні  тереңірек  зерттеуге  байланысты 
қойылады. 
Оқушылардың танымдық және дамытушылық қызметін ұйымдастыру – бұл 
әрбір  танымдық  процестің  заңдылықтарын,  әрбір  іс-әрекет  жағдайын  және 
олардың  өзара  іс-қимылының  сипатын  ескере  отырып,  оқу  міндеттерін 
логикалық және практикалық шешу үшін оңтайлы жағдай жасау. 
Е.М.Муравьев,  А.Е.Богоявленская  оқу-тәрбие  процесін  ұйымдастырудың 
негіздерін келесідей бөледі: 
–  танымдық процестер мен жағдайлардың өзара әрекеттесуі; 
–  қабылдау мен бақылауды ұйымдастыру; 
–  оқушылардың  назарын  ұйымдастыру  (оқушының  санасын  оқу 
жұмысының мазмұнына бағыттау, іске қосу, ойландыру); 
-  жадтың негізгі процестерін ескере отырып (есте сақтау,  қайта жаңғырту), 
ақпаратты  дұрыс  орнатуды  және  жадты  пайдасыз  немесе  қосымша 
мәліметтерден  тазалау  мақсатында  іс-қимыл  тәсілдерін  ескере  отырып, 
жаттықтыру, жадқа не қажет екенін және жадта неғұрлым маңызды материалды 
ұстап тұруға мүмкіндік беретін сақтауға дайындығын арттыру; 
-  оқушылардың ойлауын дамыту; 
-  іргелі білімге, шеберлікке және дағдыларға сүйеніп қиялды дамыту; 
-  зияткерлік белсенділік және дербестік: 
-  оқушылардың 
шығармашылық 
белсенділігін 
ынталандыру 
(ынталандырулар:  білімнің  өмірлік-практикалық  маңызы,  қызығушылық, 
оқушыға деген сенім, жеке мысал); 
-  оқушылардың жеке қабілеттерін есепке алу; 
-  оқушылардың 
оқуға 
деген 
жағымды 
көзқарасын, 
танымдық 
қызығушылықтарын және білімге деген қажеттілігін қалыптастыру; 

160
 
 
-  ақылдың  сапасын  дамыту  (икемділік,  талпынушылық,  сыншылдық, 
логикалық, тұрақтылық, тереңдік, үнемділік, кеңдік); 
-  ойлау  мен  қиял  жұмысының  қажетті  шарты  ретінде  белгілі  бір  білім 
қорының болуы; 
-  оқушылардың танымдық қызметін ұйымдастыру кезеңдерін есепке алу: 
Оқу, оқудан тыс қызметті ұйымдастыруда ойын түрлерін пайдалану. 
Перспективалар  жүйесін  қою.  Бұл  әдісті  А.С.Макаренко  әзірледі.  Ол 
«перспективалық сызықтар» жүйесі негізінде балалар ұжымында балалар өмірін 
құруға ұсыныс жасады. Ол оқушыларға арналған үш деңгейлі перспективаны: 
жақын, орта және алыс орнату қажет деп санайды. 
Оқу  материалдарының  дайындығын  қалыптастыру.  Әдіс  оқушыларды 
сабақтың  негізгі  тапсырмалары  мен  жаттығуларын  орындауға  дайындауға 
бағытталған  дифференциалды  немесе  жеке  сипаттағы  бір  немесе  бірнеше 
тапсырмалар  немесе  жаттығулар  болып  табылады.  Оқу  материалының 
айналасында  ойын  сюжетін  құру.  Қызықты  материалды  қолдану.  Оқу 
тапсырмаларымен бірге жарқын, бейнелі, қызықты оқу материалдарын таңдау, 
сыныпта  қызығушылық  атмосферасын  орнатады.  Шығармашылық  ізденіс 
жағдайларын  құру  әдісі.  Осы  әдістің  мәнін  түсіндіру  үшін  К.Н.Боуви  сөзін 
келтіреміз «Аздаған ақыл тозудан өледі, көбінесе олар қолданылмай тот басып 
қалады». 
Жауапкершілік пен міндеттілікті қалыптастыру әдістері 
Оқу процесі тек эмоцияларға ғана емес, сонымен қатар жауапкершілік пен 
міндеттіліктің бірқатар себептеріне сүйенеді. 
Оқу-жаттығудың маңыздылығын түсінуді қалыптастыру. 
Оқу  талаптарын  ұсыну.  Осы  әдістің  мазмұны  тәртіп  Ережелерімен, 
барлық  пәндер  бойынша  білімді  бағалау  өлшемдерімен,  ішкі  тәртіп 
Ережелерімен, жалпы білім беру мекемесінің Жарғысымен айқындалады. 
Оқу-жаттығуда жауапкершілікті ынталандыру оқушыларды оқу жұмысын, 
оқу  талаптарын  орындауға  үйрету  әдістерімен  үйлесуі  тиіс,  өйткені  мұндай 
дағдылардың  болмауы  оқушылардың  оқудағы  артта  қалуын,  тиісінше  тәртіп 
бұзуын тудыруы мүмкін. 
Жедел  бақылау.  Операциялық  бақылау.  Жұмыстар  жиі  тексерілсе  және 
бағаланса,  пәнге  қызығушылық  күшейді.  Бұл  үшін  әр  оқушының  жұмысын 
бағалау қажет. 
 
 
 
 
 
 

161
 
 
ҚОСЫМША В 
СЫНЫПТЫ ҚАЛАЙ БАСҚАРУҒА БОЛАДЫ? 
Жақсы  ұйымдастырылған,  тәртіпті  сынып  оқушылардың  академиялық 
жетістігінің  ажырамас  бөлігі  болып  табылады.  Сонымен  қатар,  мұғалімдер 
сыныпты басқаруға келгенде көптеген кедергілерге тап болады. Оқушылардың 
нашар  мінез-құлықтары,  шашыраңқылығы,  қойылған  оқу  міндеттерін 
орындауды  қаламауы  сынып  үлгерімінде  де  сәтсіздікке  әкеп  соқтырады,  яғни, 
мұндай жағдайда сыныпта күрделі шиеленіс болмайды. 
1. САБАҚҚА ДАЙЫНДАЛУ КЕРЕК! 
Сабақтың жағдайы мұғалімнің сабақ өткізуге қаншалықты дайын болуына 
байланысты. Әр сабаққа дайындалу үшін уақыт бөліңіз. Және іс тек мазмұнда 
ғана  емес  екенін  ескеру  керек.  Мұғалім  сабақтың  барлық  кезеңдерін,  оқу 
уақытының  әр  минутын  мұқият  ойлауы  тиіс.  Оқушыларға  қандай  оқу 
тапсырмаларды  ұсыну  және  оны  қалай  жасау  керек  (!).  Әрбір  оқушы  сабаққа 
барлық  уақытта  қатысып,  оқу  міндеттерімен  қамтамасыз  етілетіндей  жағдай 
жасау қажет.  
Сабақ  барысының  бұзылуы  көбінесе  оқушы  мұғалімнің  өзінен  не  талап 
ететінін нақты білмеген кезде туындайды. 
 
2. АРТЫҚ ІСПЕН САЛМАҚ САЛМАҢЫЗ! 
Мұғалім оқушыларды регламентпен, қойылған мақсаттар мен міндеттерді 
орындау мерзімдерімен таныстыру керек. 
Оқу жылы басталғаннан соң бірнеше аптадан кейін, сіздің оқушыларыңыз 
сыныпта,  сондай-ақ  сынып  бөлмесінен  тыс  уақытта  не  істеу  керектігі  туралы 
жақсы  түсінігі  болуы  тиіс.  Бұл,  сайып  келгенде,  сіз  қалаған  нәтижелерге  қол 
жеткізуге көмектеседі. 
 
3. ИКЕМДІЛІК ТАНЫТЫҢЫЗ 
Сіз  белгілеген  және  оқушылар  қабылдаған  регламент  жақсы 
ұйымдастырылған сыныпта қажет, бірақ мұғалім күтпеген жағдайларға, оң және 
теріс жағдайларға дайын болуы тиіс. 
Егер бұл сіз белгілеген мерзімдерге қарсы наразылық болса, бұл жағдайда: 
оқушылардың  наразылығына  немесе  шын  мәнінде  мұғалімнің  тапсырмасын 
мерзімінде орындау қиынға соғатынына көз жеткізіңіз. Сонда оқыту қарқынын 
төмендетуді  және  (немесе)  нәтижелерге  қол  жеткізу  мерзімдерінің  уақытын 
кейінге қалдыруды көздеу қажет. 
 
4. ТАЛАПТЫ ҚОЮДА БІРІЗДІ БОЛЫҢЫЗ 
Икемділік  талапсыздықты  білдірмейді.  Әрине,  сіздің  күш-жігеріңізден 
кейін сыныпта өзгеріс пайда болады. Бірақ бір нәрсе өзгеріссіз қалады ол сіздің 
табысқа жету жолындағы бірізділік ұстанымы. 

162
 
 
Егер  оқушылар  көтермелеу  жүйесімен  таныс  болса,  онда  сіз  оларды  кез 
келген уақытта сақтауға тиіс. Олар туралы ұмытпаңыз! Сонымен қатар көтерме 
ынталандырудан сақтаныңыз. Оқушылардың жағымды қызметінің  бағасы тым 
ұсақ емес, нақты нәтижемен ақталғанына көз жеткізіңіз. 
Оқушылар тарапынан түсініспеушілік немесе жанжал туындаған жағдайда 
олардың шешімін кейінге қалдырмаңыз. Бұл сыныптың жалпы жағдайына әсер 
етеді. 
 
5. СЫНЫПТА ТАЗАЛЫҚ ПЕН ТӘРТІП БОЛУЫ КЕРЕК 
Бұл өте қарапайым көрінуі мүмкін, бірақ тіпті сыныпта осындай қарапайым 
жағдайлар  сіздің  оқушылардың  өнімділігін  жақсарта  алады.  Егер  оқушылар 
тақтасы  кір,  қандай  да  бір  сынып  жиһазымен  қамтылмаған  сыныпта    отырса, 
онда  мұндай  жағдайда  оқушылардың  назарын  орталықтандыру  қиындық 
тудырады. 
Мұғалім  үстелін  толық  тәртіпке  келтіру  арқылы  үлгі  көрсетіңіз. 
Оқушылардан өз парталарын ұқыпты ұстауды және әр сабақтан кейін немесе оқу 
күні аяқталғаннан кейін сынып бөлмесіне тазалық жүргізуді  өтініп отырыңыз. 
Сыныпты 
оқушылардың 
жобаларымен, 
қолөнер 
бұйымдарымен 
толтырмаңыз. Тапсырманы орындағаннан кейін оқушылар сыныптағы заттарды 
өздерімен бірге үйге алып кетсін. 
 
6. ЖАҒЫМДЫ КӨҢІЛ-КҮЙДІ САҚТАҢЫЗ 
Сыныпта  жағымды  көңіл-күй  тудыратын  бірден  бір  тұлға  –  мұғалімдер. 
Күлімсіреу мұғалімнің әлсіздігінің белгісі болып табылмайды, бірақ оқушыларға 
күлімсірей сәлемдесіп, мұғалім оларға өзінің жылы қарым-қатынасын көрсетеді. 
Сіз  күлімсіреу  арқылы  оқушылардың  да  сондай  көңіл  күйде  болуына  ықпал 
етесіз. Теріс энергия да жағымды энергия сияқты жұқпалы. Сондықтан жаман 
көңіл-күйді өзіңізбен бірге сыныпқа алып келмеңіз. 
7.  СЫНЫПТЫҢ  ЖӘНЕ  ӘР  ОҚУШЫНЫҢ  ЖЕТІСТІКТЕРІН 
ҚАДАҒАЛАҢЫЗ 
Позитивті  мұғалім  әр  оқушының  қызметін  бақылап,  бағалауы,  оның 
жұмысындағы прогресті көре білуі тиіс. Мұны мектеп әкімшілігі мен ата-аналар 
алдында  ашық  көрсетіңіз.  Істің  жай-күйі,  нақты  табыстар  мен  сәтсіздіктер 
туралы жан-жақты білуіңіз оқушының, оның ішінде ата-аналардың да құрметін 
тудырады. Оқушы өз жұмысының аралық нәтижесін ғана емес, сонымен қатар 
өзінің өсу перспективасын да көре алуы керек. 
Мұғалімнің  сынып  және  әр  оқушы  бойынша  жеке-жеке  істің  жай-күйі 
туралы  білуі  оған  алдағы  аптаға  арналған  оқу  жоспарын  түзетуге  мүмкіндік 
береді.  Сыныппен  дұрыс  байланыс  Сіздің  көңіл-күйіңізге,  жұмысқа 
қабілеттілігіңізге әсер етеді. 
 
 
 

163
 
 
ҚОСЫМША  Г  
Болашақ педагогтардың басқарушылық құзыреттілігінің тұлғалық құзыреті 
құрамының  үйлесімділігінің диаграммалары 
 
 
 
Сурет   Г 1 - Болашақ педагогтардың басқарушылық құзыреттілігінің   
  тұлғалық құзыретінің ізгілігінің деңгейлері (экспериментке дейін) 
 
 
Сурет   Г 2 - Болашақ педагогтардың басқарушылық құзыреттілігінің  тұлғалық 
құзыретінің ізгілігінің деңгейлері (эксперименттен кейін) 
62,82
31,08
6,09
60,94
31,59
7,47
56,22
37,61
6,17
0
10
20
30
40
50
60
70
төмен
орта
жоғары
қайырымдылық
адалдық
әділдік
50,12
29,81
20,07
48,82
29,65
21,53
46,04
31,71
21,89
0
10
20
30
40
50
60
төмен
орта
жоғыры
қайырымдылық
адалдық
әділдік

164
 
 
 
 
Сурет   Г 3 - Болашақ педагогтардың басқарушылық құзыреттілігінің  тұлғалық 
құзыретінің эмпатиясының деңгейлері (экспериментке дейін) 
 
 
 
Сурет   Г 4 - Болашақ педагогтардың басқарушылық құзыреттілігінің  тұлғалық 
құзыретінің эмпатиясының деңгейлері (эксперименттен кейін) 
 
 
 
61,56
32,53
5,91
61,76
31,67
6,57
57,38
34,51
8,11
0
10
20
30
40
50
60
70
төмен
орташа
жоғары
аңғарымпаздық
жанашырлық
түсінушілік
56,02
33,08
23,12
49,62
29,87
20,51
53,94
31,27
22,67
0
10
20
30
40
50
60
төмен
орта
жоғары
аңғарымпаздық
жанашырлық
түсінушілік

165
 
 
 
Сурет   Г 5 - Болашақ педагогтардың басқарушылық құзыреттілігінің  тұлғалық 
құзыретінің толеранттылығының деңгейлері (экспериментке дейін) 
 
 
 
Сурет   Г 6 - Болашақ педагогтардың басқарушылық құзыреттілігінің  тұлғалық 
құзыретінің толеранттылығыныңдеңгейлері (эксперименттен кейін) 
 
 
 
 
 
 
 
59,58
32,91
7,51
60,49
33,07
5,81
59,94
33,47
6,59
0
10
20
30
40
50
60
70
төмен
орта
жоғары
төзімділік
татулық
құрметтеушілік
48,06
29,67
21,73
47,08
31,87
20,33
53,16
30,07
23,09
0
10
20
30
40
50
60
төмен
орта
жоғары
төзімділік
татулық
құрметтеушілік

166
 
 
ҚОСЫМША Ғ 
 
 

167