Е 58 Еңбек заңнамасының негіздері анықтамалығы

53

Лауазымдарды қоса атқару (қызмет ету аймағының кеңе-

юi) және уақытша болмаған қызметкердiң  мiндеттерiн орын-

дау кезiнде еңбекке үстеме ақы төленеді. Жұмыс берушi лау-

азымдарды қоса атқарғаны (қызмет ету аймағының кеңеюi) және 

уақытша  болмаған  қызметкердiң  мiндеттерiн  орындағаны  үшiн 

берiлетiн  қосымша  ақылар  мөлшерлерiн  қызметкермен  келiсе 

отырып белгiлейдi (ЕК-нің 111-бабы).

Бос  тұрып  қалу  уақытына  ақы  төлеу  ЕК-нің  112-бабымен 

реттеледі, оған сәйкес  жұмыс берушiнiң кiнәсiнен жұмыстың бос 

тұрып қалу уақытына ақы төлеудiң тәртiбi мен талаптары еңбек 

шартында,  ұжымдық  шартта  айқындалады  және  қызметкердiң 

орташа  жалақысының  50  %  кем  емес  мөлшерде  белгiленедi. 

Қызметкердiң кiнәсiнен бос тұрып қалған уақытқа ақы төленбеуге 

тиiс.

Үстеме жұмысқа, түнгi уақыттағы, мереке және дема-

лыс күндерiндегi жұмысқа ақы төлеу, сондай-ақ әр түр-

лi бiлiктiлiк жұмыстарына ақы төлеу

үстеме уақыт 

тағы жұмысқа: 

1)  уақыт бой-

ынша ақы төлеу 

кезiнде  тарифтiк 

ставка немесе  

айлықақысының  

кемiнде 1,5

2) кесiмдi ақы 

төлеу кезiнде  

тарифтiк став-

касы немесе  

айлықақысының  

кемiнде 50%

мереке және де-

малыс күндерiн-

де - қызмет-

кердiң қалауы 

бойынша басқа 

күнге демалыс 

беріледі немесе 

кемiнде екi есе 

мөлшерде ақы 

төлеу жүргiзiледi

түнгi уақыт тағы 

жұ мыстың әр 

саға тына күн-

дiк  ставканың 

кемiнде 1,5 есе 

мөлшерінде  ақы 

төленедi

54

НАЗАР АУДАРЫҢЫЗ!! Жалақы Қазақстан 

Республикасының ұлттық валютасындағы ақшалай 

нысанда айына кемiнде бiр рет, келесi айдың бiрiншi 

онкүндiгiнен кешiктiрiлмей төленедi 

(ЕК-нің 113 бабы).

Жалақы төленетiн күн еңбек шартында, ұжымдық шартта 

көзделедi. Жалақы төлеу кезiнде жұмыс берушi әрбiр қызмет-

керге тиiстi кезеңдегi тиесiлi жалақының құрамдас бөлiктерi, 

жүргiзiлген ұстап қалулардың мөлшерлерi мен негiздерi туралы, 

оның  iшiнде 

ұстап  қалынған  және  аударылған  мiндеттi  зейне-

тақы жарналары туралы, сондай-ақ төленуге тиiстi 

жалпы ақша 

сомасы туралы мәлiметтердi жазбаша түрде ай сайын хабар-

лауға мiндеттi. 

Жалақы  төлеу  күнi  демалыс  немесе  мереке  күндерiне 

тура келген кезде төлем олардың қарсаңында жүргiзiледi.

Тиiстi  төлем  төлеуге  байланысты  оқиғаның  алдындағы  12 

күнтiзбелiк ай орташа жалақыны есептеу үшiн есептiк кезең бо-

лып  табылады.  Күнтiзбелiк  12  айдан  аз  жұмыс  iстеген  қызмет-

керлер үшiн орташа айлық жалақы нақты жұмыс iстелген уақыт 

бойынша айқындалады.

Осы  ереже  қызметкердің  жұмыстан  шығуы  кезінде  оған 

тиесiлi  барлық  сомаларды  уақытылы  төлмеген  кезде  де 

қолданылады. Атап айтқанда, жұмыстан шыққан кезде қыз-

меткерге тиесілі сомманы төлеу жұмыстан шыққан кейінгі 3 

жұмыс күнiнен кешiктiрiлмей жүргiзiледi.

Қызметкердiң 

жалақысынан ұстап қалу сот шешiмi бойынша, 

сондай-ақ  Қазақстан  Республикасының  заңдарында  көзделген 

жағдайларда жүргiзiледi. 

1)  іссапарға  байланысты,  сондай-ақ  іссапарға  байланысты 

шығыстарды растайтын құжаттарды бермеген жағдайда жұмсал-

маған  және  уақтылы  қайтарылмаған  ақшалай  сомаларды  өтеу 

үшін;

2) оқыту шарты болған кезде жұмыскерді оқытуға байланысты 

шығындарды жұмыс берушіге еңбек шарты мерзімінен бұрын бұ-

55

зылған кезде жұмыс істелмеген мерзімге пропорционалды түрде 

өтеуді көздейтін жағдайларда;

3)  жалақы  есебінен  жұмыскерге  берілген  жұмыс  істелмеген 

авансты өтеу үшін;

4) осы Кодекстің 95-бабының 3-тармағын қоспағанда, жыл сай-

ынғы  ақы  төленетін  еңбек  демалысын  ауыстыру  немесе  жұмы-

скерді одан кері шақыртып алу жағдайларында;

5) жұмыскердің жазбаша келісуі болған кезде өзге де жағдай-

ларда жұмыс беруші актісінің негізінде жүргізілуі мүмкін.

Бірнеше атқарушылық парақтары бойынша жалақыдан ұстап 

қалу кезінде, сондай-ақ Қазақстан Республикасының заңдарында 

және Кодекстің осы бабында көзделген жағдайларда, ай сайынғы 

ұстап қалудың мөлшері жұмыскерге тиесілі жалақының елу пайы-

зынан аспауға тиіс.

ЕК-нің 11-тарауы 

қызметкерлерге кепілдіктер мен өтемақы 

төлемдерін көздейді. Сонымен, 124-бап жұмыс орнын (лауазы-

мын)  сақтай  отырып  мемлекеттiк  немесе  қоғамдық  мiндеттердi 

орындауға тартылған уақытқа қызметкерлерге кепілдіктерді бекі-

теді:  жалақы  аталған  мiндеттердi    орындайтын  жерi  бойынша, 

бiрақ негiзгi жұмыс орнындағы орташа жалақысынан төмен емес 

жалақы төленедi.

Мерзiмдi  әскери  қызметiн  өткерiп  келген  қызметкер  өзi 

мерзiмдiк  әскери  қызметке  шақырылғанға  дейiн  жұмыс  iстеген 

кәсiпорынға  жұмысқа  қабылдау  кезiнде  артықшылықты  құқыққа 

ие болады. 

Сондай-ақ  жұмыс  орыны  (лауазымы)  мен  жалақысы    жұмыс 

берушінің қаражаты есебінен  мерзімді медициналық тексеруден 

өту  кезінде;  донор  болып  табылатын  қызметкердің,  тексерілу 

уақытына және қан және оның компоненттерін өткізу; сондай-ақ 

іссапар  уақытында  да  сақталады.  Оған  қоса,  іссапар-ларға  жi-

берiлетiн қызметкерлерге iссапарда, оның iшiнде жолда болған 

күнтiзбелiк күндерi үшiн тәулiктiк төлемдер; баратын жерiне дей-

iнгi және керi қайтудағы жол жүру шығыстары; тұрғын үй жалдау 

шығыстары төленедi (ЕК-нің 127-бабы).

Қызметкер жеке мүлкiн жұмыс берушiнiң мүддесiне және оның 

келiсiмiмен пайдаланған кезде жұмыс берушi құрал-саймандар-

ды, жеке көлiктi, басқа да техникалық құралдарды пайдаланғаны,