Е 58 Еңбек заңнамасының негіздері анықтамалығы

6

Сұрақ: Егер мен өз еркіммен  31 мамырдан бастап  жұмы-

стан  шығу  туралы  өтініш  жазған  болсам,  мен  қай  күннен 

бастап жұмысқа шықпауым қажет – 31 мамырдан ба немесе 

1 маусымнан ба?

Жауап: Бұл жағдайда мерзім күнтізбелік күнмен анықталған, 

оның үстіне жұмыстан шығу күні жұмыстың соңғы күні бо-

лып табылады. Сондықтан сіз 1 маусымнан бастап жұмысқа 

шықпайсыз.

Мерзiм  күнтiзбелiк  күннен  басқа  жылдармен,  айлармен,  ап-

талармен немесе күндермен есептелетiн уақыт кезеңiнiң аяқта-

луымен  айқындалады.  Мысалы,  «сәби  үш  жасқа  толғанға  дей-

ін».  Мерзiм  басталуға  тиiс  оқиғаны  көрсетумен  де  айқындалуы 

мүмкiн. Мысалы, қызметкер объектісінің құрылысы уақытына жұ-

мысқа қабылданған. Құрылыстың аяқталуы мұнда басталуы тиіс 

оқиға болады. 

Кодексте  көзделген  жағдайларда  мерзiм  күнтізбелік  күндер-

мен емес, жұмыс күндерiмен есептеледi.

Уақыт  кезеңiмен  айқындалатын  мерзiмнiң  ағымы  оқиғаның 

басталуы белгiленген күнтiзбелiк күннен кейiнгi күнi басталады. 

Мысалы, ЕК-нің 160-бабы  жеке еңбек дауларын қарау жөнiн-

дегi органдарға жүгiну үшiн мынадай мерзiмдерді белгiлейді:

1)  жұмысқа  қайта  алу  туралы  даулар  бойынша  –  жұмыс  бе-

рушінің еңбек шартын тоқтату туралы актісінің көшірмесі келісу 

комиссиясына  тапсырылған  күннен  бастап  бір  ай,  ал  сотқа  жү-

гіну үшін – реттелмеген даулар бойынша не еңбек шарты тара-

пы келісу комиссиясының шешімін орындамағанда жүгінген кез-

де  келісу  комиссиясы  шешімінің  көшірмесі  тапсырылған  күннен 

бастап екі ай;

2) басқа еңбек даулары бойынша – жұмыскер немесе жұмыс 

беруші өз құқығының бұзылғаны туралы білген немесе білуге тиіс 

күннен бастап бір жыл.

Жеке  еңбек  дауларын  қарау  бойынша  жүгіну  мерзімінің  өтуі 

қаралып  жатқан  еңбек  дауы  бойынша  медиация  туралы  шарт-

тың қолданылу кезеңінде, сондай-ақ келісу комиссиясы болмаған 

жағдайда, ол құрылғанға дейін тоқтатыла тұрады.

7

Мысалы, сәбиін 3 жасқа толғанға дейін күтіп-бағуы бой-

ынша демалыстан жұмысқа келген әйел екі жыл бұрын 

өзінің келісімісіз төмен лауазымға ауыстырылған-

дығын білді. Заңмен өз құқығын қорғауға берілетін бір 

жыл мерзім оны заңсыз ауыстыру туралы бұйрықтың 

шыққан күннен бастап емес, оның бұл туралы нақты 

білген күннен бастап өтетін болады.

8

2  

ЕҢБЕК ҚАТЫНАСТАРЫНЫҢ  

ТУЫНДАУЫ. ЕҢБЕК ШАРТЫ.

Еңбек құқығы қатынастарының субъектілері

(қатысушылары)

Жұмыс беруші (заңды                               Қызметкер

немесе жеке тұлға) 

                           (жеке тұлға)

ЕҢБЕК ШАРТЫ 

–    бұл  жұмыскер  мен  жұмыс  берушінің  арасындағы 

жазбаша  келісім,  бұған  сәйкес  жұмыскер  белгілі  бір  жұ-

мысты  (еңбек  функциясын)  жеке  өзі  орындауға,  еңбек 

тәртіптемесін сақтауға міндеттенеді, ал жұмыс беруші 

жұмыскерге  келісілген  еңбек  функциясы  бойынша  жұ-

мыс беруге, осы Кодексте, Қазақстан Республикасының 

заңдарында  және  Қазақстан  Республикасының  өзге  де 

нормативтік-құқықтық актілерінде, ұжымдық шартта, 

жұмыс берушінің актілерінде көзделген еңбек жағдайын 

қамтамасыз  етуге,  жұмыскерге  уақтылы  және  толық 

мөлшерде жалақы төлеуге міндеттенеді.

Практикада 

еңбек шартын белгілі жұмыс түрлері немесе қы-

змет  көрсетулерді  орындауға  арналған 

азаматтық-құқықтық 

шартпен жиі шатастырады. 

9

Еңбек шартында мына талаптардың бiреуiнiң болуы 

(ЕК-нің 27-бабы):

1) қызметкердiң жұмысты  белгiлi бiр бiлiктiлiк, мамандық, 

кәсiп немесе лауазым бойынша орындауы;

2) мiндеттемелердiң еңбек тәртiптемесiне бағына отырып 

жеке орындалуы;

3) қызметкердiң еңбегi үшiн жалақы алуы еңбек шартының 

шарттардың өзге түрлерiнен айырмашылық ерекшелiгi 

болып табылады.

ЖАЛПЫ ЕРЕЖЕ БОЙЫНША ЕҢБЕК ШАРТЫН 

ЖАСАСУҒА 16 ЖАСҚА ТОЛҒАН 

АЗАМАТТАРМЕН ЖОЛ БЕРІЛЕДІ 

(ЕК-НІҢ 31-БАБЫ). 

Сондай-ақ 16 жасқа толмаған адамдармен еңбек шарты 

жасалуы мүмкін

орта білім беру 

ұйымында не-

гізгі орта, жал-

пы орта білім 

алған жағдай-

ларда, он бес 

жасқа толған 

азаматтармен

сабақтан бос 

уақытында, ден-

саулығына зиян 

келтiрмейтiн 

және оқу процесiн 

бұзбайтын жұ-

мысты орындау 

үшiн, 14 жасқа 

толған оқушы-

лармен. Мұндай 

еңбек шартына 

сондай-ақ оның 

ата-анасының 

бiреуi, қорғаншы-

сы, қамқоршысы 

қол қоюы тиiс

кинематография 

ұйымдарында, теа-

трларда, театр және 

концерт ұйымда-

рында, цирктерде 

денсаулығына және 

адамгершiлiк тұрғы-

сынан дамуына 

нұқсан келтiрмей, 

шығармалар жасауға 

және  (немесе) орын-

дауға қатысу үшiн  

сабақтан бос уақы-

тында, денсаулығына 

зи-ян келтiрмейтiн 

және оқу процесiн 

бұзбастан, 14 жасқа 

толмаған адамдар-

мен