16
Балаға мейірімді қала Бастаманы Қазақстан Республикасында жүзеге асыру әдістемесі
Балаға мейірімді қала Бастаманы Қазақстан Республикасында жүзеге асыру әдістемесі
17
Тұтынуға байланы-
сты табысы күнкөріс
деңгейінен төмен үй
шаруашылықтарындағы
балалардың үлесі
Жетім балалар мен
интернат мекемелерінде
ата – ана қамқорлығын-
сыз қалған балалар саны
Асырауға, қамқоршылық
пен қорғаншылыққа
және патронаттық
тәрбиелеуге берілген
балалар саны
Мектепке дейінгі
біліммен қамтылған
3–6 жастағы балалар
пайызы
ӘЛЕУМЕТТІК ТЕҢДІК
БІЛІМ БЕРУ
Экономикалық жоқшылық ата-аналардың балаларын тиісті
тамақпен, баспанамен, күтім жасау және даму жағдайла-
рымен қамтамасыз ету мүмкіндіктерінің азайғанынан бала-
лардың әл-ауқатына әсер етеді.
Тұрақты болып тұратын жоқшылық баланың IQ деңгейіне,
мектептегі үлгеріміне, әлеуметтік – эмоционалдық жағдайына
кері әсерін тигізеді.
Көрсеткіш балалар кедейлігін азайту бағдарламаларының
қажеттілігі мен оның салдарларын сипаттау үшін шешуші
мәнге ие.
Көрсеткіш балаларға күтім жасауды институционалданды-
ру ауқымын өлшеп, деинституционалдану бағдарламасын
әзірлеу қажеттілігін анықтайды.
Интернат мекемелеріндегі балалар психикалық қажу және
жағымсыз әлеуметтік салдарлар қатеріне көбірек ұшырайды.
Интернат мекемелері Қазақстандағы ең өзекті мәселелердің
бірі болып табылады. Сондықтан балаларды қорғау жүйесі
аясында осы мекемелердегі балалардың жағдайын тұрақты
түрде бағалап отыру қажет
7
.
Бұл индикатор мемлекеттің Қазақстандағы интернат мекеме-
леріндегі балалар санын азайту және
тәрбие берудің балама
түрлерін дамытуға қатысты қабылдаған бағытына сәйкес
осы бағыттағы ілгерілеушілікті бақылап отыруға мүмкіндік
береді.
Бұл көрсеткіш баланы ерте жастан дамытудың негізгі компо-
ненттерінің бірін сипаттайды және ол жақсартылған когни-
тивті, эмоционалдық және әлеуметтік дамумен, теңсіздікті
азайтумен байланысты болып табылады. Ол баланың ерте
жастан білім алу қажеттілігін әрі қарай ілгері бастырудың
нақты дәлелдерін қамтамасыз етеді, сондай-ақ қол жет-
кізілген ілгерілеуді бағалайды.
Бағалаудың бұл түрі 8–12 жас пен 13–17
жас аралығындағы (IV және V қосымшалар)
оқушылар арасындағы сауалдамаларға негіз-
деледі. Мақсатты топ ретінде мектеп оқушы-
ларын таңдап алу жүйелі сауалдама жүргізуде
салыстырмалы түрде ыңғайлы болып табыла-
ды. Себебі аталған жас ерекшелігіндегі топтар-
дағы балалардың 100%-ына дерлігі мектепте
оқиды. Сауалнамалар «иә», «жоқ», «білмей-
мін/жауап бермеуді дұрыс көремін» деген үш
жауап нұсқасынан тұрады. Сұрақтар мынадай
салалар бойынша әзірленген:
• Ойын-сауықтар.
• Менің қоғам өміріне араласуым.
• Менің қауіпсіздігім және қорғалуым.
• Менің денсаулығым және қоршаған орта.
• Менің білімім.
• Менің жеке өмірім.
Сауалдамаға дайындық кезінде мынадай қағи-
даттарды ескеру керек:
• логистикалық және әкімшілік мәселе-
лерді мұқият жоспарлау: сауалдаманың
үйлестірушілері мен сұхбат алушыларын
анықтау, пайдаланатын сауалнама санын
Қаланың немесе ауданның балаларға мейірімділігіне қатысты бала-
лардың өз пікірлерін бағалау
жеткілікті етіп дайындау, сауалнама жүргізу
үшін қажетті мерзімдерді, мектеп әкімшілігінің
келісімін және т.б. көрсету;
• мектептерді іріктеу және таңдау мөлшері:
қаладағы барлық мектептердің, ең кем деген-
де, 5%-ы сауалдамаға қатысуы тиіс. Мұнда ер
балалар мен қыздар тең болуы керек. Бұған
қоса, әрбір жас ерекшелігіндегі топтарға
арналған сауалдамаға қатысу ұсынылады.
Сауалдама барысында мектеп оқушыларының
жалпы саны елді мекеннің барлық аудандары
бойынша тең әрі біркелкі бөлінуі тиіс. Сауал-
дама жүргізу үшін қаланың әрбір ауданындағы
мектептер кездейсоқ іріктеліп алынады. Бұл
мектептердің тізімін жасақтау арқылы жасалуы
мүмкін. Мысалы, үш мектептің бірін таңдап
алу;
• сауалнаманы қалай толтыру қажеттігі туралы
оқушыларға арналған тиісті нұсқаулықтар: сау-
алнама жеке-жеке толтырылады; сауалнаманы
толтыру уақыты шектелген және сауалнама
толтырудан бұрын белгіленеді; барлық жау-
аптар мұқият ойланғаннан кейін берілуі тиіс;
тек бір ғана жауап беруге рұқсат етіледі; түзету
жасауға рұқсат етілмейді, түсіндірмелер қысқа
3
Инклюзивті мектеп-
ке дейінгі біліммен
қамтылған мүгедектігі
бар және мүмкіндіктері
шектеулі 3–6 жастағы
балалардың пайызы
Жалпы білім беру
мектептері жағдайында
инклюзивті біліммен
қамтылған мүгедектігі
бар және мүмкіндіктері
шектеулі 6–17 жастағы
балалардың пайызы
Халықаралық тәжірибе ерекше мұқтаждықтары бар балалар-
ды мектепке дейінгі білім беру жүйесіне неғұрлым ерте қосса,
олардың даму нәтижелері де соғұрлым жақсы болатынын
тәжірибе көрсетіп отыр. Көрсеткіш мектепке дейінгі жастан
бастап, дамуында ауытқушылықтары бар және мүгедек
балаларға арналған инклюзивті бағдарламалардың қамту
аясын және көп таралғандығын, әрі қол жеткізілген жетістік-
терді бағалайды.
Ерекше мұқтаждықтары бар, оқшауланып қалмаған оқушы-
лар жалпыға бірдей қабылданған мінез – құлықтың үлкен
диапазонын, тілдік дағдылар мен академиялық жетістік-
тердің жақсарғанын көрсетеді. Мүмкіндіктері шектеулі
балаларды кәдімгі мектептерге апару көптеген елдерде
ойдағыдай енгізілуде және ол «Балаға мейірімді қала» баста-
масының негізгі мақсаттарының бірі болып табылады.
7
«Қазақстандағы балалардың әл-ауқаты» баяндамасы, 2012
