Балаға мейірімді қала Бастаманы Қазақстан Республикасында жүзеге
асыру әдістемесі
12
Балаға мейірімді қала Бастаманы Қазақстан Республикасында жүзеге асыру әдістемесі
13
Жергілікті өзін-өзі басқару органдарына ар-
налған бағалау парағы балалар мен олардың
отбасыларының құқықтарын қамтамасыз
етудің жергілікті үдерістері мен жүйесіне
талдау жасауға арналған. Бағалаудың негізгі
компоненті болып қалалар мен аудандардың
статистикалық мәліметтерді жинау, талдау жа-
сау және басшылықтың шешімдерін қабылдау-
да аналитикалық ақпаратты қолдану бойынша
қабылетін нығайту табылады. Сонымен қатар,
бағалау келесідей басымдықтарды анықтауға
көмек береді: жаңа іс-шаралар жоспарын
әзірлеу және балалардың мүдделерін көздей
отырып, қазіргі жүргізіліп жатқан нұсқаулыққа
түзетулер енгізу; құрылымдағы және балалар-
дың мұқтаждықтары мен құқықтарына жауап
беретін үдерістегі өзгерістер; жергілікті өзін-
өзі басқару органдары мен қоғам арасында
балалардың құқықтары туралы хабардарлық
деңгейін арттыру. Бағалаудың маңызды мәні
нұсқаулықты әзірлеу үдерісінде бала құқықта-
рын өзекті ету мақсатында, сондай-ақ бала
құқықтарының іске асырылуын үйлестіруді
қамтамасыз ету үшін, жергілікті билік органда-
Аталмыш бағалау «Балаға мейірімді қала» ба-
стамасы аясында халықаралық деңгейде пай-
даланылатын индикаторлар тізімінен таңдалып
алынған және жүйелі түрде жинақталатын
әкімшілік индикаторларға негізделген.
Индикаторлар жүйесі жергілікті деңгейде
шешім қабылдау, деректерді салыстыру, талдау
және жергілікті жұмыс жоспарларын әзірлеу
арқылы жоспарлау үдерісін қамтамасыз ету
мақсатында мәліметтерді талдау, түсіндіру,
тарату, сондай-ақ пайдалануды жақсартуға
арналған. Деректерді жинау жүйесі 17 негізгі
индикатормен шектеледі (II қосымшаны қа-
раңыз). Ол жұмыс жүктемесіне, сол сияқты
деректерді жинауға, талдауға және есеп беру-
ге қатысатын қызметкерлердің жүктемелерін
Қалалардағы (аудандардағы) Қазақстан үшін
әзірленген балалардың жағдайына мониторинг
жүргізу мен бағалау жүйесі мынадай өзара бай-
ланысты және өзара бірін-бірі толықтыратын
компоненттерден тұрады:
Жергілікті өзін-өзі басқару органдарының бала құқықтарын іске асы-
рудағы қызметін бағалау
(1 қосымша)
Салалық бағдарламалар мен іс – шаралар жоспарларының
нәтижелерін бағалау
рының түрлі бөлімдерінің өкілдерін үйлестіру
мүмкіндігіне келіп саяды.
Билік органдарына арналған бағалау парағы
мынадай салалар бойынша топтастырылған
сұрақтардан тұрады:
• балалардың қатысуын арттыру мақсатында
оларға арналған жергілікті бағдарламалар
әзірлеу;
• әлеуметтік қызметтер және қорғау;
• білім беру;
• ойындар, демалыс және спорт;
• көлік;
• қоршаған орта;
• денсаулық сақтау;
• қалалық жоспарлау;
• төтенше жағдайларға дайындық және оған
қарсы әрекет ете білу.
«Иә» немесе «жоқ» деген жауапты беруді
талап ететін бағалау парағында қосымша
түсіндірмелер үшін де, сондай-ақ қазіргі кезде
жүзеге асырылып жатқан немесе болашақта
жоспарланатын нақты іс—шараларды сипаттау
үшін де мүмкіндіктер қарастырылған.
бағалаудың сапасы мен кейін іс – шараларды
жоспарлауға зиянын тигізбей, керісінше азайту
үшін жасалады.
«Балаға мейірімді қала» индикаторларының
қорытынды тізіміне кіретін индикаторлар
келесі критерийлер мен талаптарға сай:
• дәлме-дәл, нақты анықтамасы болуы тиіс
(тізімге қосу/алып тастауға арналған крите-
рийлерді, алымын/бөлімін, жасын немесе
деректер сәйкес келетін жас шамасы кезеңін
және т.б. қоса алғанда);
• сенімді деректер көзі бар;
• мониторинг жүргізілетін барлық қалалар
мен аудандарда белгілі бір уақыт кезеңі ішінде
қолжетімді әрі тұрақты;
1
2
• біркелкі түсіндірілген;
• мамандарға, лауазымды тұлғаларға және
жалпы алғанда, халыққа түсінікті.
17 индикаторға қосымша әдістемеге қала
(аудан) туралы жалпы түсінік беретін бала
саны, жылдық бюджет, балаларға арналған
инфрақұрылым туралы және т.б. мәселелер
тізбесі енгізілді. 17 индикаторды жинау бойын-
ша нұсқаулық III қосымшада берілген.
Индикаторлар мынадай негізгі төрт сала бой-
ынша топтастырылған; балалардың қауіпсіздігі
және қоршаған орта; әлеуметтік теңдік; білім
беру. 1-кестеде әрбір индикаторды таңдау
үшін негіздеме және әрбір индикатордың
балаға мейірімділігі жөніндегі ақпараты көр-
сетілген.
1-кесте
Индикатор
ДЕНСАУЛЫҚ
Перинаталдық өлім –
жітім деңгейі
5 жасқа жейінгі балалар-
дың өлім – жітім деңгейі
Балалар мен жастар ара-
сындағы суицид саны
Перинаталдық өлім – жітім нәрестелерге күтім жасау нәти-
жесінің негізгі көрсеткіші болып табылады және тек босану
алдындағы кезеңде, босанған кезде және босанғаннан кейін
нәрестеге бірден жасалатын күтімді көрсетеді.
Жатырішілік компонент ананың денсаулығына, босанғанға
дейін жасалатын күтімге және акушерлік көмекке байланы-
сты болады.
Ерте неонаталды компонент нәрестеге жасалатын күтімнің
сапасын көрсетеді және неонаталды күтім бойынша бағдар-
ламалық іс-шараларға тез жауап қайтара алады.
Тұтастай алғанда, бұл көрсеткіш баланың тууымен бай-
ланысты көрсетілетін медициналық көмек туралы толық
түсінік береді.
Бес жасқа дейінгі балалардың өлім-жітімі бала денсаулығы-
ның аса маңызды жаһандық көрсеткіші болып табылады.
Ол мыналарды көрсетеді: а) қайыршылық секілді әлеуметтік
факторлар. Атап айтқанда, аналардың білім деңгейі; ә) ме-
дициналық қызметтің болуы, қолжетімділігі және сапасы; б)
қауіпсіз ауыз су мен санитария құралдарына қолжетімділікті
қоса алғандағы экологиялық қатерлер; в) тамақ.
Жасөспірімдердің суициді жасөспірімдер арасындағы өлім –
жітімнің үшінші негізгі себебі болып табылады және осы
жас ерекшелік тобының психикалық денсаулығының жалпы
жай-күйінің индикаторы ретінде қарастырылуы мүмкін.
Суицид, суицидтік мінез – құлық және өзін – өзі өлтіру туралы
деректер жас адамдарға, отбасыларға, қоғамға, мемлекеттік
органдардың басшыларына, денсаулық сақтау және білім
Мәні мен рөлі
