Сектордағы экспорт көп емес, 2012 жылы 35 млн. АҚШ долл. құрды.
1-кесте. 2008 – 2013 жылдардағы сектор бойынша деректер
Көрсеткіш
|
2008 ж.
|
2009 ж.
|
2010 ж.
|
2011 ж.
|
2012 ж.
|
2013 ж.
|
Машина жасау, млн. теңге
|
301 386
|
281 310
|
376 184
|
536 876
|
687 235
|
853 923
|
Өткен жылға НКИ, %
|
89,7
|
82,5
|
133,6
|
119,0
|
116,5
|
114,6
|
Автокөлік құралдары, олардың бөлшектері, керек-жарақты және қозғалтқыштарды, млн. теңге
|
13 565
|
6 347
|
15 768
|
35 404
|
78 423
|
156 563
|
Алдыңғы жылға %-ды автокөлік құралдарын, трейлерді және жартылай тіркемелерді шығару
|
54,0
|
36,8
|
210,6
|
210,7
|
198,3
|
178,9
|
ЖҚҚ, млн теңге
|
5 989,1
|
3 514,4
|
8 003,2
|
16 708,0
|
34 615,3
|
33 984,0
|
Жалдамалы қызметкерлердің тізімдік саны, адам
|
1 763
|
1 283
|
1 133
|
1 252
|
1 351
|
1 731
|
ҚР-да еңбек өнімділігі, мың теңге/адам*
|
3 398
|
2 740
|
7 064
|
13 346
|
25 623
|
-
|
ҚР-да еңбек өнімділігі**, $ *
|
28 101
|
18 463
|
47 922
|
90 145
|
170 484
|
-
|
ЭЫДҰ елдері бойынша еңбек өнімділігі, $.
|
82 915
|
75 482
|
83 368
|
90 822
|
91 293
|
-
|
Жұмыс істеп тұрған кәсіпорындар саны
|
16
|
17
|
15
|
20
|
22
|
-
|
Қуаттардың жүктелу деңгейі, %**
|
18,3
|
9,6
|
14,3
|
22,2
|
36,9
|
-
|
Негізгі құралдардың тозу дәрежесі, %
|
21,9
|
29,1
|
32,4
|
33,7
|
30,9
|
-
|
Негізгі капиталға инвестициялар, млн теңге
|
156
|
828
|
537
|
12 550
|
2 234
|
9 468
|
Негізгі құралдарды жаңарту коэффициенті, %
|
4,3
|
1,7
|
4,2
|
12,7
|
14,4
|
-
|
Бастапқы құны бойынша жылдың соңына негізгі құралдардың болуы, млн теңге
|
1 813
|
1 647
|
1 660
|
1 923
|
2 861
|
-
|
Экспорт, млн долл.
|
43,8
|
35,6
|
33,1
|
41,0
|
35,1
|
44,1
|
Импорт, млн долл.
|
2 378
|
1 408
|
1 236
|
1 816
|
3 202
|
4 285
|
Дереккөз: Қазақстан Республикасының Статистика агенттігі
1-кестеге:
Ескертпе:
*Еңбек өнімділігі секторда жұмыспен қамтылған санға ЖҚҚ бөлуден жеке ретінде есептелген.
**Көрсеткішті «ҚИДИ» АҚ статистикалық деректер негізінде есептеген
Жеңіл автомобильдер өндірісі Шығыс Қазақстан және Қостанай облыстарында, жүк автомобильдері - Ақмола және Алматы облыстарында шоғырланған. Арнайы және мамандандырылған автомобильдер Батыс Қазақстан және Ақмола облыстарында шығарылады. Тіркемелер мен жартылай тіркемелер негізінен Жамбыл облысында және Алматы қаласында шығарылады.
Қазақстан Республикасының автокөлік өнеркәсібін одан әрі дамыту стратегиясы отандық компаниялардың General Motors, Hyundai, Kia, Peugeot, Renault-Nissan-Avtovaz, Skoda, Toyota, Iveco сияқты әлемдік көшбасшылармен ынтымақтастығына негізделген. Бұл стратегия Қазақстанға қысқа уақытта орын алып отырған технологиялық артта қалуды еңсеруге, құзыретті жедел түрде ұлғайтуға мүмкіндік береді, бұл өз кезегінде жаһандық автокөлік экожүйесін қосылуға мүмкіндік береді.
Әлемдік нарықта автокөлік құралдарына арналған жиынтықтауыштар өндірісінде Denso (Жапония), Magna International (Канада), Aisin Seiki (Жапония), Delphi Automotive (Ұлыбритания), TRW Automotive Holdings (АҚШ), Valeo (Франция) көшбасшылар болып табылады, оларды Қазақстанға тарту бойынша жұмыс жүргізілетін болады.
Сектордың негізгі проблемалары:
1) ішкі нарық көлемінің шағын болуы;
2) автомобильдерді ірі сериялармен3 шығарудың болмауы;
3) жергіліктендірудің және қосылған құнның төмен деңгейі;
4) техникалық реттеу саласында инфрақұрылымның болмауы;
5) кәдеге жаратудың кешенді жүйесінің болмауы;
6) қолжетімді қаржы ресурстарының болмауы;
7) халықтың сатып алу қабілетінің жоғары еместігі;
8) тиісті біліктілігі бар кадрлардың жетіспеушілігі;
9) Ғылыми-зерттеу тәжірибелік-конструкторлық жұмыстардың (бұдан әрі – ҒЗТКЖ) нашар дамуы.
10) Қазақстан Республикасының аумағы арқылы көлік құралдарын жеткізудің көліктік тарифтерінің жоғарылығы;
11) Кеден одағы (бұдан әрі – КО) елдерінің нарығына қазақстандық өнімдерді экспорттаған кезде техникалық кедергілердің болуы, техникалық реттеу саласында Ресей Федерациясының техникалық сынақ базасына тәуелділік және омологация мүмкіндігінің болмауы.
Қазақстанның ДСҰ-ға кіруі отандық автокөлік өндірушілерге мемлекеттік қолдау шараларына белгілі бір талаптар қояды.
_______
3 Ірі сериялы өндіріс - өнім үздіксіз үлкен көлемде дайындалатын сериялық өндіріс түрі Ірі сериялық өндірісте мамандандырылған жабдық, толасыыз желілер мен автоматтандыру құралдары кеңінен пайдаланылады.
Мақсаты
Автокөлік құралдары өндірісінің бәсекеге қабілетті ірі сериялы өндірісін құру және жергіліктілендіру деңгейін жоғарылату.
Нысаналы индикаторлар
Бағдарламаны іске асыру 2012 жылдың деңгейіне қарағанда 2019 жылы мынадай экономикалық көрсеткіштердің мынадай өсуіне қол жеткізуге мүмкіндік береді (2-кесте):
1) жалпы қосылған құнның нақты мәнде кемінде 4,9 есе өсуі;
2) жұмыспен қамтудың кемінде 4,8 мың адамға өсуі;
3) еңбек өнімділігінің нақты мәнде 1,1 есе өсуі;
4) экспорттың 2019 жылға қарай өндіріс көлемінен 30% өсуі;
2-кесте. Нысаналы индикаторлар
Р/с
№
|
Нысаналы көрсеткіштер
|
Өлш. бірл.
|
2012 есеп
|
2013 күтіледі
|
2012 жылға қатысты болжам
|
2012 жылға қатысты 2019 ж., %-бен
|
2014 ж.
|
2015 ж.
|
2016 ж.
|
2017 ж.
|
2018 ж.
|
2019 ж.
|
1
|
Жалпы қосылған құн
|
%
|
100
|
185,5
|
201,3
|
257,6
|
310,9
|
386,8
|
411,3
|
487,1
|
4,9 есе
|
2
|
Жұмыспен қамтылғандардың саны
|
Мың адам
|
1,4
|
1,7
|
1,5
|
1,8
|
2,0
|
3,9
|
4,2
|
6,2
|
4,8 мың адамға
|
3
|
еңбек өнімділігі
|
%
|
100
|
144,8
|
181,2
|
193,4
|
211,4
|
132,6
|
133,5
|
106,9
|
1,1 есе
|
4
|
Шикізат емес (өңделген) экспорт көлемінің құндық көлемі
|
%
|
100
|
125,7
|
128,9
|
135,4
|
140,8
|
149,6
|
157,6
|
168,5
|
жыл сайын өндіріс көлемінен 30%
|
2-кестеге:
ескертпе:
* 2012 жылдың салыстырмалы бағаларымен.
Міндеттері
1) автомобильдердің ірі сериялы өндірісіне бағытталған жобаларды қолдау;
2) меншікті автоқұрамдауыш базасын құру;
3) ішкі сұранысты ынталандыру;
4) шикізат емес тауарларды өткізу үшін нарықтарды кеңейту;
5) техникалық реттеу инфрақұрылымын жасау;
6) ішкі нарықтағы өнім қауіпсіздігі мен сапасын арттыруға бағытталған техникалық реттеу жүйесін жетілдіру және нысаналы экспорттық нарықтардағы техникалық кедергілерді еңсеру;
7) кәдеге жаратудың кешенді жүйесін құруды ынталандыру;
8) қаржылық ресурстардың қолжетімділігін арттыру;
9) инфрақұрылымдық тарифтердің бәсекеге қабілеттілігін арттыру үшін жағдай жасау;
10) автомобиль өнеркәсібі секторын білікті кадрлармен қамтамасыз ету;
11) саладағы технологиялар трансферті мен ҒЗТКЖ қолдау.
Қызметтің басым түрлері
Бағдарлама шеңберінде қызметтің басым түрлері айқындалды (3-кесте).
3 - кесте. Қызметтің басым түрлері
ЭҚЖЖ
|
Қызмет атауы
|
2910
|
Автокөлік құралдарын шығару
|
2920
|
Автокөлік құралдарына арналған шанақтар, трейлерлер мен жартылай тіркемелер шығару
|
2931
|
Автокөлік құралдары үшін электр және электронды жабдықтар шығару
|
2932
|
Автокөлік құралдары мен олардың қозғалтқыштары үшін өзге де бөлшектер мен керек-жарақтарды шығару
|
3099
|
Басқа топтамаларға қосылмаған өзге де көлік құралдары мен жабдықтарды шығару
|
Тауарлардың басым топтары
Тауарлар топтарының дамуындағы басым бағыты автокөлік құралдарын, олардың бөлшектерін, керек-жарақтары мен қозғалтқыштарын өндіру болып табылады (4-кесте).
Белгілі бір әлеуеті бар отандық компаниялардың қатысуымен автокөлік құралдарының бөлшектері мен керек-жарақтарының өндірісі саласындағы басым жобалар аккумулятор батареяларының, электр-техника бұйымдарының, шыны, резеңке-техникалық бұйымдардың, консистентті жағармайдың, мотор майының, сүзгілердің, тежегіш қалыптарының, отырғышты қаптауға арналған тоқыма бұйымдарының, сондай-ақ экстерьер мен интерьердің басқа да элементтерінің өндірісі болып табылады.
Дамудың келесі басым бағыты сектор кәсіпорындарына сервистік, инжинирингтік қызмет көрсету болып табылады.
4-кесте. – Тауарлардың басым топтары
СЭҚН-6
|
Тауар тобының атауы
|
Ішкі нарықтың импортты қажет етуі, мың АҚШ долл.
|
Макроөңір елдерінің импортты қажет етуі *, мың АҚШ долл.
|
293210
|
8703 тауар позициясының моторлы көлік құралдарына арналған шанақтар
|
104 853
|
3 800 300
|
293220
|
Шанақтардың өзге де бөлшектері мен керек-жарақтары (кабиналарды қоса алғанда)
|
17 494
|
6 889 033
|
291030
|
8701-8705 тауар позициялары автомобильдерінің өзге де бөліктері мен керек-жарақтары
|
77 399
|
4 623 022
|
292010
|
Жартылай тіркемелерге арналған дөңгелекті тракторлар
|
251 940
|
3 375 879
|
293241
|
Көлік құралының толық массасы 20 тоннадан көп, сығымнан (дизельмен немесе жартылай дизельмен) тұтанатын поршеньді іштен жану қозғалтқыштары бар жүктерді тасуға арналған өзге моторлы көлік құралдары.
|
280 869
|
3 394 797
|
293230
|
Аспалы амортизаторлар
|
45 941
|
2 131 760
|
292010
|
Қондырмалар (қораптар, борттар, күймелер)
|
21 214
|
438 232
|
292023
|
Сұйықтықты тасымалдауға арналған цистерналар
|
15 491
|
163 078
|
291041
|
Толық массасы 5 тоннадан аз жүк автомобильдері
|
63 680
|
1 926 059
|
291041
|
Толық массасы 5 тоннадан жоғары 20 тоннаға дейінгі жүк автомобильдері
|
65 297
|
1 154 475
|
291030
|
Автобустар
|
78 878
|
835 069
|
291030
|
Тежегіштер мен сервокүшейткіші бар тежегіштер, олардың бөлшектері
|
27 878
|
2 147 263
|
293230
|
Жүріс дөңгелектері, олардың бөлшектері мен керек-жарақтары
|
37 143
|
1 772 328
|
293230
|
Трансмиссияның басқа элементтерімен бірге немесе бөлек дифференциалы бар жетекші белдіктер
|
18 977
|
1 584 348
|
293230
|
Жүк тасымалдауға арналған өзге де тіркемелер мен жартылай тіркемелер
|
80 779
|
1 291 690
|
292023
|
Руль доңғалақтары, руль бағанасы және руль механизмдерінің картерлері
|
8 502
|
2 338 362
|
293230
|
Ілiнiсу жинағы және оның бөлiктерi
|
10 456
|
680 500
|
293230
|
Сөндiргiштер және газ шығаратын түтiктер
|
8 869
|
689 287
|
293230
|
Бамперлер және олардың бөлiктерi
|
7 644
|
647 948
|
293230
|
Радиаторлар
|
20 586
|
592061
|
293230
|
Стартерлер және стартер-генераторлар
|
11 256
|
307 904
|
293122
|
Оталу білтелері
|
8 780
|
257 774
|
293121
|
Моторлы көлiк құралдарында пайдаланылатын үлгiдегi отыруға арналған жиһаз
|
1 579
|
393 392
|
293210
|
Үрлеу жүйесі бар қауіпсіздіктің пневможастықтары, олардың бөліктері
|
3 620
|
719 656
|
293220
|
Бөлгiштер; оталу катушкалары
|
3 106
|
218 194
|
293121
|
Қауіпсіздік белдіктері
|
754
|
190 373
|
293220
|
Электр жарық беру жабдығы немесе сигнал беру бөліктері жабдығы
|
756
|
449 540
|
4-кестеге:
ескертпе:
* макроөңір елдері: Армения, Әзербайжан, Беларусь, Қытай, Грузия, Иран, Қырғызстан, Ресей, Тәжікстан, Түрікменстан, Украина, Өзбекстан.
Басым жобалар
2015 – 2019 жылдар аралығындағы кезеңде Шығыс Қазақстан, Қостанай және Алматы облыстарында 2019 жылға қарай 190 мың автомобильдерді шығару жобалық қуатымен ірі сериялы өндірісті ұйымдастыруға және жергіліктендірудің 50 % деңгейіне қол жеткізу үшін жиынтықтауыштар шығаруға бағытталған бірқатар жобаларды іске асыру жоспарланады.
Электр жабдығы
International Energy Agency деректері бойынша электр машиналары мен жабдығына сұраныстың өсуі болжануда, бұл әлемде электр энергиясын тұтынудың өсуіне негізделеді, бұл ретте 2030 жылға дейінгі кезеңде өсіудің 80%-дан астамы дамушы экономикалар тарапынан қамтамасыз етілетін болады. Сектордың дамуында әлемдік жиынтық инвестициялар 2030 жылға дейінгі кезеңде 13,7 трлн АҚШ долларын құрайды.
Сектор өндірісі өнімінің ішкі нарығы 3,5 млрд. АҚШ долларын құрайды, оның ішінде 2,9 млрд. АҚШ доллары импортқа тиесілі. Тауарлардың басым топтары бойынша ішкі нарықтың және макроөңір нарықтарының импортты қажет етуі тиісінше 1 және 38 млрд. АҚШ долл. құрайды.
Достарыңызбен бөлісу: |