Қазақстан республикасы білім, МӘдениет және денсаулық сақтау министрлігі

жүктеу 7,44 Mb.

бет	1/18
Дата	10.12.2017
өлшемі	7,44 Mb.
	#3684
түрі	Анықтамалық

1 2 3 4 5 6 7 8 9 ... 18

ҚАЗАҚСТАН РЕСПУБЛИКАСЫ БІЛІМ, МӘДЕНИЕТ ЖӘНЕ ДЕНСАУЛЫҚ САҚТАУ МИНИСТРЛІГІ
ҚАЗАҚ МЕМЛЕКЕТТІК АГРАРЛЫҚ УНИВЕРСИТЕТІ
МАЛ АЗЫҚТАНДЫРУ ЖӘНЕ АЗЫҚ ӨНДІРУ

КАФЕДРАСЫ

МАЛДЫ НОРМАЛАП АЗЫҚТАНДЫРУ

(анықтамалық)
Алматы 1998

А.Ә.ЕГЕУБАЕВ, Н.О. ОМАРҚОЖАЕВ, М.А.БАЙТУРИН, Қ.ҚҰСАЙНОВ, А.АХМЕТОВ. – МАЛДЫ НОРМАЛАП АЗЫҚТАНДЫРУ (анықтамалық).

-Алматы, Казмемагру. — 79 бет.
Мал шаруашылығы үнемділігін өсіруде дұрыс азықтандырудың маңызы зор. Нормалап азықтандыру арқылы мал азықтық жемшөп қорын үнемдеп, арзан мал өнімін алуға кол жетеді.

Бұл анықтамалық жалпы қазақ тілінде алғаш рет жарық көpin отыр. Мал мен құс түpi және оның өндірістік тобына сәйкес олардың физиологиялық ерекшеліктеріне байланысты құнарлы рацион құрастыру төсілдepi көрсетілген.

Оқу құралы жоғары және орта арнайы оқу орындары студенттері мен мал шаруашылық мамандарына арналған.
Рецензенттері:

Ауыл шаруашылық ғылымының докторы А.Е.ЕСЕНБАЕВ

Ауыл шаруашылық ғылымының докторы, профессор А.Б.ТАНАТАРОВ

ISBN 5-76-67-2172-2

Агроуниверситет баспасы, 1998.

Мазмұны:

I. Нормалап азықтандыру негіздері
II. Ірі қараны азықтандыру

1. Сүтті сиырды азықтандыру

2.2. Бұзауды азықтандыру

2.3. Тана-құнажынды азықтандыру

2.4. Ірі қараны бордақылау

2.5. Тұқымдық бұқаны азықтандыру
III. Қой-ешкіні азықтандыру

3.1. Саулықты азықтандыру

3.2. Қозыны азықтандыру

3.3. Тоқтыны азықтандыру және бордақылау

3.4. Тұқымдық қошқарды азықтандыру

3.5. Ешкіні азықтандыру
ІY. Жылқыны азықтандыру

4.1. Биені азықтандыру

4.2. Құлын-тай, қунан-доненді азықтандыру

4.3. Тұқымдық айғырды азықтандыру

4.4. Жұмыс атын азықтандыру
VІ. Шошқаны азықтандыру

6.1. Мегежінді азықтандыру

6.2. Торай азықтандыру және шошқа бордақылау

6.3. Тұқымдық қабанды азықтандыру
V. Құсты азықтандыру
1-қосымша. Қазақстан биогеохимиялық өңірлерінің жем-шөбіндегі микроэлементгер мөлшері
2-қосымша. Жем-шөп құрамы мен қоректілігі

1.Нормалап азықтандыру негіздері
Малдың денсаулығын сақтап, өнiмдiлiгiн арттыру нормалап (өлшемдеп) азықтандыру аркылы icкe acырылады. Нормалап азықтандыру дегеніміз малдың туріне, жасына, жынысына, өнімдік бағыты мен тipілeй салмағына, физиологиялық ахуалы мен өнімділігіне қарай оның энергия мен қоректік заттарға деген мұқтаждығына сәйкес азықтандыру нормасын анықтау да, соның нeгiзiндe азықтандыру рационын құрастыру.

Әдетте азықтандыру барысын шаруашылық жағдайында азық құрамындағы алты (азық өлшемі, қорытылатын протеин, ас тұзы, кальций, фосфор, каротин), қажетті жағдайда тетіктелген норманың 18-22 көpceткiшi бойынша қадағалайды. Тетіктелген норма көрсеткіштерімен теңестірілген рационмен азықтандыру арқылы жемшөп шырынын үнемдеп мал өнімділігін 8-12 процент арттыруға болады.

Біздің келтipiп отырған азықтандыру нормалары А.П.Калашниковтың басшылығымен шығарылған «Нормы и рационы кормления сельскохозяйственных животных» (М.,1985) анықтамалырына негізделген. Олар республика өнерлерінің табиғи-шаруашылық ерекшеліктеріне сәйкес қолданылуы қажет. Азықтандыру нормасына сәйкестіріліп азықтандыру рационы құрастырылады. Азықтандыру рационы - норма көрсеткіштерін қамтамасыз ететін малға жегізілетін азықтар мөлшері. Рацион құрамына мал сүйсініп жейтін, оның ас қорыту ерекшелігіне сәйкес келетін, өнімділігін арттыратын, өнім сапасын жақсартатын азықтар белгілі 6ip ара қатынаста кіреді. Айталық, куйс қайыратын мал рационындағы шырынды азыққа қажет мөлшерде құрамында клетчаткасы көп ipi азық қосып беріледі, ал шошқа мен құстың рационында, кepicіншe, азайтылады. Өйткені ішек-қарынның кернеулі мөлшepi ондағы рецепторлардың тiтipкeнiп, қозуы, желінген азықтың шылануы, мерзімінде қорытылуы ушін мал мен құс азығында белгілі бip мөлшерде клетчатка болуы шарт. Бipaқ онын шамадан тыс мөлшері азық қоректік заттарының қорытылуын төмендетеді.

Сондықтан рацион құрамындағы азықтар жалпы рацион қоректілігін қамтамасыз етерлік мөлшерде және асқорытуына жағымды болуы керек. Мысалы, күuic қайыратын малға берілетін шырынды азыққа қажет мөлшерде ipi азық қосылады /1-шi кесте/.

4

1.Сауын сиыр рационындағы шырынды азықпен

іpі азық арақатынасы

Рациондағы шырынды азық, кг	Ipi азық мөлшері, кг
Рациондағы шырынды азық, кг	Сиырдың тipiлeй салмағы, кг 400 500 600
10	5	6	7
25	4	5	6
40-тан жоғары	3	4	5

Салмағының әp6ip 100 кг-на шаққанда сауын сиырға берілетін ipi азық мөлшері 1 кг-нан төмен болмауға тиістi, соның жартысынан астамы пішеннің үлесіне келеді. Құс рационында клетчатка денгейі 4-6%-тен (балапан мен тауық үшін), 6-10%-тен (күрке тауықпен қаз үшін) аспауы керек. Сонда ғaнa рацион көректік заттары тез қорытылып сіңіріледі. Осыған орай мал рационын 2-шi кестедегі арақатынаста құруға болады.

2. Рацион құрылымы (жалпы қоректілігіне % есебімен)

Мал түлiктepi мен топтары	Азық топтары : ipi азық шырынды құнарлы
Ipi қара малдікі
Сауын сиыр, тәулік-тік сүттілігі: 6-10 кг		20-14	75-70	10
11-15 кг		19-16	70-65	15
16-20 кг		16-15	65-60	10
7-5 айлық тана		24	57	25
10-12 -/-/-		24	54	22
13-15 -/-/-		20	64	16
16-18 -/-/-		20	65	15
Суалған буаз сиыр		30-40	40-30	10-20
Тұқымдық бұқа"		35-25	30-20	45-50
ҚОЙДІКІ
Буаз саулық		40-60	10-5	10-20
Қозысын емізетін саулық		35-50	20-15	15-25
Тұқымдық қошқар		30-35	10-5	40-50
Жылқынікі
Буаз бие		55	15-5	30-40
Құлынын емiзетін бие		45	30-15	25-40
Тай		30-25	10-5	60-70
Құнан		40-35	15-5	-45-60
Дөнен		35-30	10-5	50-65
Тұқымдық айғыр: Yйіpгe түсерде		40-30	10-S	50-65
Үйірден тыс кезде		45-40	15-5	40-50
Ат: Бос жургенде		35-80	65-20	-
Жеңіл жұмыста		40-60	40-15	20-30
Орташа жұмыста		35-50	30-10	35-45
Ауыр жұмыста		25-40	20-5	50-55
Шошқанікі***
Жем-картоппен азықтандырғанда		10-8	27-17	60-75
Жем-тамыр жемісті-мен азықтандырғанда		9-7	20-15	70-78
Жеммен азықтандырғанда		7-5	17-12	75-83

Ескертпелер:

* Шырынды азықтың төменгі сауымды сиырга 3/1, орта сауымдысына 3/2, жоғары сауымдысына 2/1 бөлігін тамыржемістілер түрінде береді. Сүрлем мен ipi азықты пішендемемен ауыстыруға болады. Жазғы рационда шырынды және ipi азық орнына көк азық жұмсайды.

* Мал өнімділігі жоғарылаған сайын аумақты азық азайтылып, құнарлы азық үлесі молайтылады. Ұрық алынатын бұқа жеміне 5-10% жануар тектес азық қосылады.
*Шошқа рационында клетчатка көзi ретінде шөп ұны беріледі. Жем құрамында 3-5% жануартектес азық болуға тиіс. Жазда жем үлесі 75-90%-ке дейін жеткізіліп, шырынды, ipi азык орнына көк азық беріледі.
6

II. Ірі қараны азықтандыру

Ірі қара күйіс кайыратын, қарны 4 боліктен тұратын көп қарынды малға жатады. Тазқарын, тақияқарын, жалбыршақ қарында желінген жемшоп ұсатылып, микробиологиялық баптаудан өтеді. Әбден қойыртпаққа айналғаннан кейін нағыз қарын-ұлтабарға барып қорытыла бастайды. Сондықтан ірі қараны дұрыс азықтандыру үшін алдыңғы қарын бөлектеріндегі микробиологиялық бапталу барысына назар аудару керек.
2.1. Сүтті сиырды азықтандыру
Сүтті сиыр шаруашылықта қалыптасқан 11-12 айлық өндірістік айналымға сәйкес азықтандырылады. Өндірістік айналым сиырдың бұзаулаған, яғни сауымы басталған аралығын қамтады. Айналым боиында сиыр азықтандырылуы физиологиялық ахуалына қараи өзгертіліп отырады (сауым басы, ортасы, аяғы, буаздық басы, соңына сәикес). Айналым барысында сиырдың физиологиялық ахуалы бір-бірімен қабаттасып отырады. Мысалы, сиыр сауымы аяқталмаи буаздығы басталатыны белгілі. Осыны ескере отырып, сүтті сиырды жеткілікті де үнемді (Ікг сүтке 1,2-1,3 азық өлшемі, 100-400 г жем жұмсалатындай етіп) азықтандыру қажет.

Азықтандыру нормасы сиырдың жасына, тірілей салмағына, қоңдылығына, сүттілігіне, сүтінің майлылығына қарай анықталады /3-5-ші кесте/.

Бұл нормалар қоңы орташа, сүтінің майлылығы 3,8-4% сақа сиырға арналған.

Өсіп жетілуі тоқтамаған құнажын мен әр түрлі себептермен арықтаған сиырға берілетін азықтардың нормасы салмақ қосымының 1кг-на шаққанда 5 азық өлшемі мөлшерінде жоғарылатылады. Айталық, тіулігіне 200 г қосымша салмақ алу жоспарланса, негізгі азықтандыру нормасына 5:0,2 = 1 азық өлшемі қосылады. Әрбір азық өлшемінде 95-105г, қорытылатын протеин, 6,5-7,5 г ас тұзы, 6,5-7,5 г кальций, 4,5-5 3 г фосфор, 2,4- 1,5 г магний, 8,1-6,7 г калий, 2,8-2,1 г күкірт, 80 мг темір, 8 - 11 мг мыс 55-70 мг мырыш, 55-70 мг марганец, 0,6-0,9 мг кобальт, 0,7-1,01 мг йод, 40-50 мг каротин, 40 мг Е витамині, Д витаминінің 1 мың х.ө. болуга тиіс /6-шы кесте/.

Орта есеппен алғанда сауын сиырдың тіршілігіне әрбір 100 кг тірілей салмағына шаққанда 1 азық өлшемі (салмағы 450 кг-нан асса 0,9 а.ө , 450 кг-нан төмен болса 1,1 а.ө.), майлылығы 4%-тік 1 кг сүтке 0,5 а.ө.(3,5 тікке 0,44 а.е.) қажет. Әр I кг сүт пен оның 0,5 % майлылығына азықтандыру нормасы 0,03-0,05 азық өлшеміне өзгертіледі.
3. Салмағы 400 кг сауын сиыр азықтандыру нормасы

Көрсеткіш	Бір тәулікте сауылатын сүт. Кг 8 10 12 14 16 18 20 22
Азық өлшемі	8	9	10	11	12	13,1	14,2	15,4
Алмасу энергиясы, МДж	95	106	117	127	138	139	160	172
Құрғақ зат, кг	10,7	11,6	12,6	13,1	14,1	15	15,8	16,7
Шикі протеин, г	1170	1355	1540	1652	1845	2015	2185	2440
Қорытылатын протеин, г	760	880	1000	1100	1200	1310	1420	1590
Шикі клетчатка, г	3000	3250	3380	3590	3670	3750	3790	3840
Крахмал. г	900	1125	1350	1485	1640	1770	1920	2275
Қант, г	600	750	900	990	1080	1180	1280	1515
Шикі май, г	225	270	320	350	385	420	455	525
Ас тұзы, г	225	60	68	76	84	92	100	108
Кальций, г	52	60	60	76	84	92	100	108
Фосфор, г	36	42	48	54	60	66	72	78
Магний, г	17	18	19	20	22	23	24	25
Калий, г	60	67	74	81	88	95	102	109
Күкірт, г	20	22	24	26	28	30	32	34
Темір, мг	640	720	800	880	960	1045	1135	1235
Мыс, мг	65	77	90	100	110	120	130	147
Мырыш, мг	440	520	600	660	720	785	850	965
Марганец, мг	440	520	600	660	720	785	850	965
Кобальт, мг	4,8	6,9	7	7,7	8,4	9,2	9,9	11,6
Йод, мг	5,6	6,8	8,0	8,8	9,6	10,6	11,4	13,2
Каротин, мг	320	385	450	425	540	580	640	696
Д-витамині, мың Х.Ө.	8	9	10	11	12	13,1	14,2	15,4
Е-витамині, мг	320	360	400	440	480	525	570	620

4. Салмағы 500 кг сауын сиыр азықтандыру нормасы

Көрсеткіш	Бір тәулікте сауылатын сүт,кг 8 10 12 14 16 18 20 22 24
Азық өлшемі	8,6	9,6	10,6	11,6	12,6	13,6	14,6	15.8	17,1
Алмасу энергиясы, МДж	104	115	126	137	148	158	168	180	193
Құрғақ зат, кг	12,3	13,2	14,1	14,9	15,8	16,5	17,2	18,1	19
Шикі протеин, г	1260	1445	1630	1785	1940	2090	2245	2500	2760
Қорытылатын протеин, г	820	940	1060	1160	1260	1360	1460	1625	1795
Шикі клетчатка, г	3450	3700	3810	4020	4110	4130	4130	4160	4180
Крахмал. г	970	1200	1435	1570	1705	1840	1975	2335	2695
Қант, г	645	800	955	1045	1135	1225	1315	1555	1975
Шикі май, г	240	290	340	370	405	435	465	540	615
Ас тұзы, г	57	65	73	81	89	97	105	113	121
Кальций, г	57	65	73	81	89	97	105	113	121
Фосфор, г	39	45	51	57	63	69	75	81	87
Магний, г	20	21	22	23	25	26	27	28	29
Калий, г	68	75	82	89	96	103	110	117	124
Күкірт, г	23	25	27	29	31	33	35	37	39
Темір, мг	690	770	850	930	1010	1090	1170	1270	1370
Мыс, мг	70	82	95	105	115	122	130	150	170
Мырыш, мг	475	555	635	695	755	815	875	990	1110
Марганец, мг	475	555	635	695	755	815	875	990	1110
Кобальт, мг	5,2	6,3	7,4	8,1	8,8	9,5	10,2	11,9	13,7
Йод, мг	6	7,2	8,5	9,3	10,1	10,9	11,7	13,5	15,4
Каротин, мг	345	410	475	520	565	655	710	710	770
Д-витамині, мың Х.Ө.	8,6	9,6	10,6	11,6	12,6	13,6	14,6	15,8	17,1
Е-витамині, мг	345	385	425	465	505	545	585	635	685

5. Салмағы 600 кг сауын сиыр азықтандыру нормасы

Азықтандыру нормалары сауым қызған кезеңге арналған. Сауымның алғашқы 2-3 айындағы иіту кезеңінде сиыр сүттілігін арттыру үшін норма 1-2 азық өлшеміне жоғарылатылады, ал сауымның аяққы, яғни суалту кезеңінде жалпы қоректілігі сақтала отырып, азықтандыру тәртібі мен рацион өзгертіледі, сөйтіп сиырдың суалтылуына (тәуліктік сүттілігі кг-нан аспауына) жағдай туғызылады.

Сиыр он ай бойы сауылып, бұзаулауына 45-60 күн қалғаңда суалтылады. Өсіп -жетілуі аяқталмаған құнажын мен арықтаған және өте сүтті сиырлар үшін суалту кезеңі ұзартылады. Буаз сиырдың жүйке-гуморалдық жүйесінің жұмысы өзгеріп, денедегі сүг түзілу әлсірейді де, құрсақтағы бұзаудың өсуі күшейе түседі. Содан сиырдың қоректік заттарға деген мұқтаждығы артады /7-ші кесте/.

Суалған кезеңде буаз сиыр азықтандыру нормасы жылдық сауымы мен тірілей салмағына сәйкес анықталады /8-ші кесте/.

Суалтылған сиырдың желіндеуіне жол бермеу үшін алғашқы онкүндікте оның азықтандыру нормасы 20%-ке төмендетіліп келесі онкүндікте 100%-ке жеткізіледі, ал 3-4-ші онкүндіктерде 120%-ке дейін жоғарылатылады; 5-ші онкүндікте қайтадан 100%- ке дейін түсіріліп, 6-ші онкүндікте тағы да 20%-ке төмендетіледі. Дұрыс азықтандырған жағдайда суалғаннан бастап, бұзаулағанға дейін сиырдың салмағы 10-15%-ке артуы керек. Ол үшін сиырді тәуліктік салмақ қосымы 800-900г болып, туылған бұзау салмағы енесінің салмағының 7-9%-тіне жетуі керек.
Ірі қара рационын физиологиялық ахуалы мен өнімділігіне сәйкестіріп құрады.

Мысалы, сауын сиыр рационында сүттілік деңгейін арттыратын шырынды азықтар басым келеді, рационның бір бөлігі тез қорытылатын көмірсуларға бай тамыр жемістілерден тұрады. Мұндай рационға сиырды біртіндеп дағдыландырып бұзаулағаннан кейін 4 күн өткен соң көшіреді де, 10-15 күнде нормалық деңгейге жеткізеді. Сиыр рационында тез ыдырайтын крахмал, қант жеткілікті мөлшерде және қажетті ара-қатынасті болуға тиіс. Бұл таз, тақия, жалбыршақ қарындарда өтетін микробиологиялық процестердің ойдағыдай өтуіне қажет. Сонымен қатар, жемшөп клетчаткасын ыдыратып, азотты қосындылардан пайда болған аммиакты байлауға да керек.

Бұған рациондағы қант-протеиндік қатынас /ҚПҚ/ ықпал етеді. Ол сауынды сиыр рационында 0,8-1,2, суалған буаз сиыр рационында 0,8-1,0 аралығында болуға тиіс. Ал крахмал-
II

6.Сауын сиырдың заттарға мұқтаждығы (I азық өлшеміне шаққанда)

Көрсеткіш	Бір тәулікте сауылатын сүт, кг: 6-10 11-20 21-30
Шикі протеин, г	145	155		160
Қорытылатын протеин, г	95	100		105
Қант,г	75	90		105
Крахмал, г	110	135		160
Шикі май, г	28	32		36
Ас тұзы, г	6,5	7,0		7,4
Кальций, г	6,5	7,0		7,4
Фосфор, г	4,5	5,0		5,3
Магний, г	2,4	2,0		1,5
Калий, г	8,1	7,0		6,7
Күкірт, г	2,8	2,0		2,1
Темір, мг	80	80		80
Мыс, мг	8	9		10
Мырыш, мг	55	60		65
Марганец, мг	55	60		65
Кобальт, мг	0,6	0,7		0,8
Йод, мг	0,7	0,8		0,9
Каротин, мг	40	45		45
Д витамині, мың Х.Ө.	1	1		1
Е витамині, мг	40	40		40
7. Суалған буаз сиырдың қоректік заттарға мұқтаждығы (1 азық өлшеміне шаққанда)
Көрсеткіш	Жоспарлы жылдық сүттілігі, кг: 3000-4000 5000-6000
Қорытылатын протеин, г	110		110
Шикі клетчатка, г	360-300		270-230
Қант, г	88		98
Крахмал. г	96		98
Шикі май, г	30-23		33-36
Ас тұзы, г	6-6,2		6-6,2
Кальций, г	9		9,5
Фосфор, г	5,5		5,7
Магний, г	2,4		2,0
Калий, г	8		7,5
Күкірт, г	2,7		2,5
Темір, мг	70		70
Мыс, мг	10		10
Мырыш, мг	50		50
Марганец, мг	50		50
Кобальт, мг	0,7		0,7
Иод, мг	0,7		0,7
Каротин, мг	45-50		50-55
Д витамині, мың Х.Ө.	1		1
Е витамині, мг	40

12

8.Суалған буаз сиыр азықтандыру нормасы

Көрсеткіш	Жылдық сүттілігі, кг 3000 4000 5000 6000
Көрсеткіш	Тірілей салмағы, кг 400 500 400 500 500 600 500 600
Азық өлшемі	8,6	7,7	7,9	8,8	9,9	10,7	11,5	12,3
Алмасу энергиясы, МДж	80	89	92	105	116	125	132	142
Құрғақ зат, кг	9,4	11	9,6	11	11,6	12,6	12,1	12,9
Шикі протеин, г	1115	1310	1310	1490	1675	1910	1945	2085
Қорытылатын протеин, г	705	860	850	970	1090	1175	1295	1355
Шикі клетчатка, г	2350	2750	2305	2640	2670	2900	2660	2840
Крахмал, г	640	750	740	850	1175	1270	1370	1465
Қант, г	580	860	775	980	1060	680	1140	1220
Шикі май, г	200	230	245	280	335	365	415	445
Ас тұзы, г	40	50	45	55	60	70	65	75
Кальций, г	60	80	70	90	95	110	105	120
Фосфор, г	35	45	40	50	55	65	60	70
Магний, г	15,8	18,5	17,3	19,8	20,9	22,7	21,6	23,2
Калий, г	53	62	58	66	70	76	81	87
Күкірт, г	18	21	19	22	23	26	27	29
Темір, мг	460	540	540	615	695	750	805	860
Мыс, мг	65	75	75	90	100	105	115	125
Мырыш, мг	330	385	385	440	495	535	575	615
Марганец, мг	330	385	385	440	495	535	575	615
Кобалът, мг	5,1	5,4	5,4	6,2	6,9	7,5	8,1	8,6
Йод. мг	5,1	5,4	5,4	6,2	6,9	7,5	8,1	8,6
Каротин, мг	295	345	385	440	495	535	635	675
Д-витамині, мың Х.Ө.	6,6	7,7	7,6	8,8	10,9	11,8	12,7	13,5
Е-витамині, мг	265	310	310	350	395	430	460	590

қанттық қатынас сауынды сиыр рационында 1,5, суалған буаз сиыр рационында 1,1-1,3 болғаны дұрыс.

Мал денесінде қоректік заттар дұрыс қорытылып,- тез сіңіуі үшін сол заттардың ара-қатынасымен қатар зат алмасуына қолайлы өсер ететін басқа да қосындылар ескерілуі керек. Ең алдымен денеде аралық алмасудың дұрыс өтуіне қолайлы (осмостық қысым, иондық тепе-теңдік, биохимиялык, реакцияларға қажетті орта, т.б.) жағдай туғызу керек.

Дене сұйықтарында қышқыл-сілтілік қатынас /ҚСҚ/ дұрыс қалыптасуы үшін рацион күлінің реакциясы сәл сілтілі (рН = 7,2-7,4) болғаны жөн. Ол үшін рациондағы қышқыл /Р, 5, С1/ және сілтілі /Са,К, Nа, Мд/ макроэлементтер грамм-эквиваленттерінің қосындысының ара-қатынасы 0,8-0,9 аралығында болуға тиіс. ҚСҚ келесі формула бойынша есептейді.

97 х Р + 62 х 5 + 28 х С1

---------------------------------------------------

50 х Са + 25,6 х К + 44 х Nа + 82 х Мд
Жеке макроэлементтерді алсақ, сиыр рационында кальций-фосфор қатынасы 1,5-2:1 аралығында, калий-натрий қатынасы 0,4-0,5; микроэлементтердің йодқа қатынасы кобальттікі - 1,6, мыстікі - 30, мырыштікі - 120, марганецтікі -250, темірдікі - 580-1000 аралығында болуға тиіс.

Құрастырылған рационның желінуі тірі салмаққа келетін құрғақ затпен есептелінеді. Сауын сиыр әр 100 кг салмағына шаққанда 3-3,5 кг құрғақ зат жей алады. А.П.Дмитроченко (1972) дерегі бұған сиырдың физиологиялық ахуалы мен рацион құрамы ықпал ететінін көрсетеді /9-шы кесте/.

9. Сүтті сиырдың құрғақ зат жеу мөлшері (тәулігіне бір басқа)

Рацион құрамы	Жасы, ай	Тірілей салмағы кг	Рациондағы құрғақ заттың желінуі, кг
Рацион құрамы	Жасы, ай	Тірілей салмағы кг	Сауын қыз- сауын аяғы мен ған кезде суалту кезеңінде
		Қыста
Пішен, сүрлем, тамиржемістілер, жем	60-70	500	16-18	10-12
Пішен мен сүрлем	55-62	500	15-17	10-11
Сүрлем мен жем	48-55	490	13-14,5	9-10
		Жазда
Көк шөп пен жем	70-75	500	15-17	10-11
Көк балауса	55-60	480	14-15	-

жүктеу 7,44 Mb.

Достарыңызбен бөлісу:

1 2 3 4 5 6 7 8 9 ... 18