112
ҚАЗАҚСТАН МЕКТЕПТЕРІНДЕГІ БАЛАЛАРҒА ҚАТЫСТЫ ЗОРЛЫҚ-ЗОМБЫЛЫҚТЫ БАҒАЛАУ
4.13-кесте. Оқытушылар тарапынан балаларға тәртіптік шара қолдану мен кемсітушіліктің
нақты типтері және жағымсыз пікірлер
Өткен жылы Сіз қаншалықты жиі:
Толық іріктеме
N = 917
n
%
Тәртіптік шараның жағымды түрлері
Баланы сынып бөлмесінен қуу арқылы жазаладыңыз
102
11,1%
Баланы оңаша қалдырып, ұрыстыңыз
437
47,6%
үзіліс кезінде немесе сабақтан соң баланы сыныпта қалдырып жазаладыңыз
247
26,9%
Баланың ата-анасына қоңырау шалып немесе оның нашар мінез-құлқы тура-
лы хабарлама жібердіңіз
447
48,6%
Баланың мәселелерін шешу/талқылау үшін мектеп мамандарына жүгіндіңіз
513
55,8%
Психологиялық зорлықпен байланысты тәртіптік жаза шаралары
Баланы кемсітіп не келемеждеп жазаладыңыз
22
2,4%
Баланы қорлап немесе сыныптастарының алдында қолайсыз жағдайға
қалдырып жазаладыңыз
52
5,7%
Бала өзін жазалау үшін дене зорлығын пайдалануыңыз екендігінін ұғатындай
етіп әрекет еттіңіз
22
2,4%
Баланы бөлмеге/тар орынжайға қамап жазаладыңыз
2
2%
Күш көрсетумен байланысты тәртіптік жаза шаралары (дене жарақаты)
Баланың дәретханаға баруына мүмкіндік бермей жазаладыңыз
93
10,1%
Баланы ұзақ уақыт бойына қолайсыз жағдайда қалуға мәжбүрлеп жазаладыңыз
53
5,8%
Баланы таяқпен, нұсқағышпен, белдікпен не сызғышпен ұрып жазаладыңыз
6
7%
Баланы қолынан қағып/ұрып жазаладыңыз
8
9%
Дене еңбегімен байланысты тәртіптік жаза қолдану шаралары
Баланы дене еңбегімен жазаладыңыз (сынып бөлмелерін, дәретхананы,
қоқысты, ойын алаңын жинау)
48
5,2%
Жаза түрін анықтауды мектеп директорына тапсырдыңыз
Баланы жазалау ретінде мектеп директорына жібердіңіз
187
20,3%
Балаға қатысты кемсітушілік
Оның ұлтына немесе терісінің түсіне байланысты балаға жағымсыз ескерту
жасадыңыз
4
4%
Оның киіміне немесе тұрғылықты жеріне байланысты балаға жағымсыз
ескерту жасадыңыз
23
2,5%
Балаға оның дінімен (діни нанымымен) байланысты жағымсыз ескерту жасадыңыз
3
3%
Балаға оның шетелдік шығу тегіне байланысты жағымсыз ескерту жасадыңыз
0
0,0%
Мүмкіндігі шектеулі балаға жағымсыз ескерту жасадыңыз
13
1,4%
өткен жылы баланы сыныптастарының алдын-
да қолайсыз жағдайға қалдырып, қорлаған,
2,4%-ы баланы кемсітіп не келемеждеп және/
немесе осылайша әрекет ете отырып, оны жаза-
лау үшін физикалық зорлық-зомбылықты пай-
далануы мүмкін екендігін бала ұғынатындай етіп
жазалаған. Тек 0,2%-ы баланы бөлмеге/тар
орынжайға қамап жаза қолданған.
туралы оның ата-анасына теріс есеп жіберген,
47,6%-ы баланы үзіліс кезінде немесе сабақтан
кейін сыныпта қалдыру арқылы жазалаған, ал
11,1%-ы баланы сыныптан қуып жіберген.
Балаларға тәртіптік жаза қолдану шарасы ретінде
психологиялық зорлық-зомбылықты пайдалану
тұрғысынан келгенде респонденттердің 5,7%-ы
113
ҚАЗАҚСТАН МЕКТЕПТЕРІНДЕГІ БАЛАЛАРҒА ҚАТЫСТЫ ЗОРЛЫҚ-ЗОМБЫЛЫҚТЫ БАҒАЛАУ
20-29
жыл
30-39
жыл
40-49
жыл
50-59
жыл
60-69
жыл
Баланы мектеп
директорына
жіберу
Зорлық-
зомбылық және
кемсітушілік
24,4%
зорлық және кемсітушілік
дене зорлығы
кемсітушілік
қала
мектептері
ауыл
мектептері
15,7%
25,1%
19,5%
4.10-сурет.
Балалардың арасында тәртіпті ұстап тұру мен
кемсіту әдістеріндегі жас айырмашылықтары
4.9-сурет.
Балаларға қатысты тәртіптік жаза мен
кемсітушілік шараларындағы қала мен
ауылдың айырмашылықтары
30%
25%
20%
15%
10%
5%
0%
Талдау 4.11-кестеде көрсетілген балаларға
қатысты жазалау мен кемсіту әдістері тұрғысынан
демографиялық ерекшеліктерін анықтайтындай
етіп жүргізілді. Талданған демографиялық
ерекшеліктер жыныс ерекшелігін, мұғалімдер
мен мамандандырылған қызметкерлер
арасындағы айырмашылықты, қалалық және
ауылдық өңірде тұру айырмашылығын, жас
айырмашылықтарын және мектептегі жұмыс
өтілін қамтиды. Мектептерде балаларға қатысты
мұғалімдер мен мамандандырң тәртіптік жаза
шараларын қолдануында елеусіз гендерлік
айырмашылықтар байқалады. 4.7-сурет-
те анықталған гендерлік айырмашылықтар
ұсынылған. Әйел жынысты мұғалімдер мен
мамандандырылған қызметкерлер құрамымен
салыстырғанда (19,5%) ер жынысты мұғалімдер
мен мамандандырылған қызметкерлер бала-
ларды жазалау үшін жиі мектеп директорларына
жібереді. Салыстыратын болсақ, ер мұғалімдер
мен қызметкерлерге қарағанда (66,3%),
әйел мұғалімдер мен мамандандырылған
қызметкерлер тәртіптік жазаның жағымды
әдісетерін жиірек қолданады.
Физикалық зорлық-зомбылық тұрғысынан кел-
генде, оқытушылар мен мамандандырылған
қызметкерлер құрамының 10,1%-ы өткен жылы
баланы жазалауда дәретхананы қолдануға рұқсат
бермеген, 5,8%-ы ұзақ уақыт бойына баланы
ыңғайсыз жағдайға қалдырған, 0,9%-ы бала-
ны қолынан қаққан/ұрған және 0,7%-ы баланы
таяқпен, нұсқағышпен, белдікпен не сызғышпен
ұрған.
Ақырында, балаларға қатысты кемсітушілік
тұрғысынан алғанда, 4.13-кесте мұғалімдер мен
мамандандырылған қызметкерлердің 2,5%-ы
өткен жылы баланың киіміне немесе тұрғылықты
орнына қатысты теріс пікір білдіргенін және
1,4%-ның мүмкіндігі шектеулі оқушы туралы
теріс жағымсыз пікір айтқандығын көрсетеді.
Балаларға қатысты тәртіптік шара қолдану не-
месе кемсіту тәсілдерінде мұғалімдер мен
мамандандырылған қызметкерлер құрамының
арасында елеусіз айырмашылықтар анықталды.
Алайда, мамандандырылған қызметкерлермен
салыстырғанда (14,8%) оқытушылар (21,7%)
тәртіптік жаза қолдану үшін балаларды жиірек
мектеп директорына жіберген. Бұған қоса,
мамандандырылған қызметкерлер құрамымен
салыстырғанда (1,2%) балаларға қатысты жаза
қолдануда дене еңбегін пайдалануға мұғалімдер
(6,1%) бейім.
Достарыңызбен бөлісу: |
