ҚАЗАҚСТАН
МЕКТЕПТЕРДЕГІ
БАЛАЛАРҒА ҚАТЫСТЫ
ЗОРЛЫҚ-ЗОМБЫЛЫҚТЫ
БАҒАЛАУ
Қазақстан
Республикасындағы Адам
құқықтары жөніндегі уәкіл
Қазақстандағы БҰҰ Балалар қоры
Қазақстан мектептеріндегі балаларға қатысты зорлық-зомбылықты бағалау, Астана, 2013 ж.
Бұл басылымды Норвегия Сыртқы істер министрлігінің қолдауымен Қазақстан Республикасындағы Адам
құқықтары жөніндегі уәкілдің мекемесі мен Қазақстандағы ЮНИСЕФ Өкілдігі дайындады.
Осы жарияланымда білдірілген пікірлер автордың көзқарасы болып табылады және Норвегия Сыртқы істер
министрлігінің немесе Қазақтандағы БҰҰ Балалар қорының (ЮНИСЕФ) нақты ресми көзқарасын білдірмейді.
Басылымда пайдаланылған суреттердегі адамдар мен объектілердің есеп мазмұнына қатысы жоқ.
Бұл басылымдағы айтылған пікір сол авторлардың көзқарасы болып есептеледі және міндетті түрде ЮНИСЕФ-
тің көзқарасы және саясаты болмауы мүмкін. Басылымда көрсетілген құжаттарда ЮНИСЕФ жағынан қандай да
болмасын елдің құқықтық статусына, территориясына немесе билік органдарына, оның бөлінген шекараларына
араласуды көздемейді.
Бұл басылым тегін таратылады. Шолудан алынған ақпаратты қайта басқан, одан дәйексөз келтірген немесе
пайдаланған жағдайларда аталған жарияланымға сілтеме жасау міндетті болып табылады.
Қазақстан Республикасындағы Адам құқықтары жөніндегі уәкіл
Қазақстан Республикасы, 010000
Астана қ., Орынбор көшесі, 8
Министрліктер үйі, 15 кіреберіс
Тел: +7 (7172) 74 01 69
Факс: +7 (7172) 74 05 48
www.ombudsman.kz
Қазақстан Республикасындағы БҰҰ Балалар қоры (ЮНИСЕФ)
Қазақстан Республикасы, 010000
Астана қ., Бейбітшілік көшесі, 10A
Тел: +7 (7172) 32 17 97, 32 29 69, 32 28 78
Факс: +7 (7172) 32 18 03
www.unicef.kz
www.unicef.org
Астана қаласындағы Норвегия Корольдігінің елшілігі
Қазақстан Республикасы, 010000
Астана қ., Самал ш.а., 12
«Астана Тауэр» Бизнес-орталығы, 17 қабат
Тел: +7 (7172) 55 11 00
Факс: +7 (7172) 55 11 99
www.norvegia.kz
ҚАЗАҚСТАН МЕКТЕПТЕРІНДЕГІ
БАЛАЛАРҒА ҚАТЫСТЫ
ЗОРЛЫҚ-ЗОМБЫЛЫҚТЫ
БАҒАЛАУ
Есепті дайындаған
ЮНИСЕФ халықаралық кеңесшісі
Доктор Робин Н. Хаарр
2013 жыл
Қазақстан
Республикасындағы Адам
құқықтары жөніндегі уәкіл
Қазақстандағы БҰҰ Балалар қоры
3
ҚАЗАҚСТАН МЕКТЕПТЕРІНДЕГІ БАЛАЛАРҒА ҚАТЫСТЫ ЗОРЛЫҚ-ЗОМБЫЛЫҚТЫ БАҒАЛАУ
МАЗМҰНЫ
Алғысөз
6
1-тарау: КІРІСПЕ
8
Зерттеудің алғышарттары
10
Қазақстандағы балаларға қатысты зорлық-зомбылық мәселесі бойынша заңнамаға қысқаша шолу 11
Мектептердегі зорлық-зомбылық бойынша қысқаша шолу
14
Балалар арасындағы суицид
18
Мектептердегі балаларға қатысты зорлық-зомбылықты не үшін зерттеу қажет?
19
Пайдаланылған дереккөздер тізімі
20
2-тарау: ЗЕРТТЕУ ӘДІСНАМАСЫ
22
Зерттеу мақсаты
23
Зерттеу жүргізу жоспары
24
Зерттеу өңірлері
24
Мектептерді іріктеу
24
Мектептердегі сыныптарды іріктеу
26
Мектептегі зорлық-зомбылықты анықтау мен өлшеу
26
Деректерді жинау құралдары
26
Мектептердегі балалар арасында сауалнама жүргізу
27
Мектептердегі балалармен сұхбат
28
Мектептердегі мұғалімдер мен мамандандырылған қызметкерлерден сауалнама алу
29
Мектеп директорларымен сұхбат
30
Сынама зерттеу және зерттеу тобын оқыту
31
Деректерді енгізу және талдау
31
3-тарау: БАЛАЛАРДЫҢ МЕКТЕПТЕРДЕГІ ЗОРЛЫҚ-ЗОМБЫЛЫҚҚА ҚАТЫСТЫ ТӘЖІРИБЕСІ
32
Балалардың демографиялық деректері
34
Балалардың отбасылық ортасы
34
Ашу-ыза мен агрессияға бейімділік
36
Мектепке бауыр басу
38
Мектептегі зорлық-зомбылық және балалар арасындағы кемсітушілік
38
Балалардың мектептегі зорлық-зомбылықты түсінуі
44
Балалар мектептегі зорлық-зомбылық туралы не айтады?
45
Физикалық зорлық-зомбылық
45
Психологиялық зорлық-зомбылық
49
Қорқытып ақша алу
51
Жыныстық сипаттағы ишаралар мен қысым көрсету
52
Кибербуллинг 53
Кемсітушілік 53
4
ҚАЗАҚСТАН МЕКТЕПТЕРІНДЕГІ БАЛАЛАРҒА ҚАТЫСТЫ ЗОРЛЫҚ-ЗОМБЫЛЫҚТЫ БАҒАЛАУ
Қорлау 54
Мектептегі күш көрсету мен кемсітушілікке куә болғандарға сипаттама
55
Мектептегі зорлық-зомбылық пен кемсітушілік құрбандарына сипаттама
57
Мектептегі зорлық-зомбылықтың балаларға әсері
60
Көңіл-күйге әсер ету
60
Денені зақымдау
62
Балалардың зорлыққа қарымта реакциясы
63
Айыптылар мектептегі зорлық-зомбылық туралы айтады
64
Күш қолдану
64
Өзін-өзі қорғау мақсатында күш қолдану
65
Психологиялық зорлық-зомбылық
66
Қорқытып ақша тартып алу
67
Кемсіту 67
Мектепте зорлық-зомбылық жасайтын және басқаларды кемсітетін балаларға сипаттама
68
Мектепте зорлық-зомбылық жасаған балаларға тиетін салдарлар
70
Қару алып жүру
72
Мектептегі зорлық-зомбылыққа қатарластардың жауап қайтаруы
75
Қатарластар тарапынан көрсетілетін қолдау
80
Мектептегі зорлық-зомбылыққа мектеп қызметкерлерінің жауап қайтаруы
81
Мектептен ауыстыру мен шығару жағдайлары
81
Мектеп директорлары мен қызметкерлер тарапынан болатын зорлық-зомбылық және балаларды
кемсітушілік
83
Балалар мектептердегі тән жазалары туралы әңгімелейді
85
Тән жазаларының себептері
88
Мұғалімдер тарапынан оқушыларға қатысты сүйіспеншілік
89
Қызметкерлердің балалардан және ата-аналардан ақша алуы
91
Мектептегі қауіпсіздік сезімі
92
Балалардың амандығы
93
Қашқындар 93
Өзіне-өзі зиян келтіру және өзіне-өзі қол салу дағдысы
95
Сауалнама толтырумен байланысты мәселелер
97
Пайдаланылған дереккөздер тізімі
97
4-тарау: МҰҒАЛІМДЕР МЕН МАМАНДАНДЫРЫЛҒАН ҚЫЗМЕТКЕРЛЕРДІҢ МЕКТЕПТЕГІ
ЗОРЛЫҚ-ЗОМБЫЛЫҚПЕН БАЙЛАНЫСТЫ ТӘЖІРИБЕСІ
98
Мұғалімдер мен мамандандырылған қызметкерлер құрамының демографиялық деректері
100
Балалардың мектепті қабылдауы
101
Мектептегі балалардың арасында зорлық-зомбылық пен кемсітушілік жағдайларының
куәгері болған мұғалімдер
103
Мұғалімдер мен мамандандырылған қызметкерлердің мектептегі зорлық-зомбылыққа
жауап қайтаруы
106
Мектептегі зорлық-зомбылық жағдайларын тіркеу
109
Мектептегі зорлық-зомбылық саласындағы мектеп саясаты
110
Достарыңызбен бөлісу: |
