116
ҚАЗАҚСТАН МЕКТЕПТЕРІНДЕГІ БАЛАЛАРҒА ҚАТЫСТЫ ЗОРЛЫҚ-ЗОМБЫЛЫҚТЫ БАҒАЛАУ
(83,8%) өткен жылы баланың басқа мектеп-
ке ауысуына немесе мектепті тастап кетуіне
әкелген ешқандай мектеп зорлық-зомбылығы
жағдайы тіркелмегенін мәлімдеген. Тек
мұғалімдер мен мамандардың 2,5%-ы мектеп
зорлық-зомбылығына байланысты баланың
басқа мектепке ауыстырылғанын және 0,3%-
ы өткен жылы баланың мектепті тастап кеткінін
хабарлаған.
4.15-кесте. Баланың ауысуына немесе мек-
тептен шығарылуына әкелген мектептегі
зорлық-зомбылық жағдайлары (өткен
жылға)
Толық іріктеме
N = 917
n
%
Өткен жыл ішінде мектептегі зорлық-зомбылықтың
кесірінен баланың басқа мектепке ауысу немесе
мектепті тастап кету жағдайы болдды ма?
Жоқ
768
83,8
Иә, бала басқа мектепке ау-
ысып кетті
23
2,5
Иә, бала мектепті тастап кетті
3
0,3
Әріптестері тарапынан балаға
зорлық-зомбылық жасалғанына
және оны кемсіткеніне куәгер
болған мұғалімдер мен
мамандандырылған қызметкерлер
Оқытушылар мен мамандандырылған
қызметкерлерге басқа мұғалімдер тарапынан
балаға зорлық-зомбылық көрсетілгеніне және
кемсітушілік көргеніне куәгер болғандығы ту-
ралы сұрақ қойылды. 4.16-кесте өткен жылы
респонденттердің 30,1%-ының мұғалімдер та-
рапынан балаға жаза қолданғанының және/
немесе кемсітушілік көрсеткенінің куәгерлері
болғандығын көрсетеді. Нақты айтар болсақ,
23,4%-ы мұғалімдер тарапынан психологиялық
қорлаудың куәгерлері болған, 10,3%-
ы мұғалімдер тарапынан баланы кемсітуді
байқаған. Бұған қоса, 8,8%-ы балаларға
қатысты тәртіптік жаза қолдану шарасы ретінде
мұғалімнің дене еңбегін пайдаланғанының
куәгері болған.
4.17-кесте өткен жылы мұғалімдер куәгер
болған оқытушылар тарапынан балаларға
жасалған зорлық-зомбылық пен кемсітушіліктің
нақты үлгілерін ашып көрсетеді. Психологиялық
зорлық-зомбылыққа келер болсақ, 16,2%-ы
мұғалімнің тіл тигізіп немесе мазақтап бала-
ны жазалағандығының куәгері болса, 12,7%-
ы мұғалімдердің баланы кемсітіп, ыңғайсыз
жағдайға қалдырғанын хабарлаған, 5,3%-
ы мұғалімнің бала ол физикалық зорлық-
зомбылықты қолданады деп ойлайтын-
дай етіп әрекет еткендігін мәлімдеген және
1,5%-ы мұғалімдердің баланы жазалау үшін
оларды бөлмеге немесе шағын орынжайға
қамағандарының куәгері болғанын баяндаған.
4.16-кесте. Әріптестер тарапынан баланың
зорлық-зомбылық және кемсітушілік көруіне
куәгер болған мұғалімдер
Өткен жылға:
Толық іріктеме
N = 917
N
%
Мұғалімдер тарапынан
зорлық-зомбылық және
кемсітушілік куәгерлері болған
277
30,1%
Мұғалімдер тарапынан
психологиялық зорлық-
зомбылық куәгерлері болған
215
23,4%
Мұғалімдер тарапы-
нан физикалық зорлық-
зомбылық куәгерлері болған
117
12,7%
Мұғалімдер тарапынан
кемсітушілік куәгерлері болған
95
10,3%
Тәртіптік жаза қолдану ша-
расы ретінде мұғалімдердің
дене еңбегін қолдануының
куәгерлері болған
81
8,8%
Физикалық зорлық-зомбылыққа келер болсақ,
респонденттердің 11,2%-ы мұғалімдердің ба-
ланы ұзақ уақыт бойы ыңғайсыз жағдайда
қалдырып жазалағандарының куәгері болғанын
хабарласа, 1,4%-ы мұғалімнің баланы таяқпен,
нұсқағышпен, белдікпен не сызғышпен ұрғанын
көргенін және 1,8% баланы қолынан қаққанын
не ұрғанын көргенін хабарлаған. 7,1%-ының
балаларға қатысты олардың киіміне немесе
тұрғылықты жеріне байланысты мұғалімнің на-
шар қарым-қатынасының/жағымсыз ескерту-
лер айтуының куәгері болғанын және 3,9%-ы
мүмкіндігі шектеулі балаға мұғалімнің нашар
117
ҚАЗАҚСТАН МЕКТЕПТЕРІНДЕГІ БАЛАЛАРҒА ҚАТЫСТЫ ЗОРЛЫҚ-ЗОМБЫЛЫҚТЫ БАҒАЛАУ
қарым-қатынас көрсеткенін немесе жағымсыз
ескертпе жасағанының куәгері болғанын
мәлімдегендігін көрсетеді. Бірнеше оқытушылар
мен мамандар сондай-ақ баланың этникалық
тегіне немесе терісінің түсіне (1,8%), дініне (діни
сеніміне) (1,5%) және шетелдік шығу тегіне
(1,2%) байланысты мұғалімдер тарапынан на-
шар қарым-қатынас немесе жағымсыз ескерту
байқағандарын баяндаған.
Дене жазасын қолдау
Сауалнама жүргізу оқытушылар мен
мамандандырылған қызметкерлер арасында
дене жазасын (физикалық зорлық-зомбылық)
қолдау дәрежесін өлшеу мақсатында әзірленді.
Сауалнама дене жазасын қолданудың жеке
қолдауын, сондай-ақ сынып бөлмелерінде дене
4.17-кесте. Мұғалімдер тарапынан балаларға жасалған зорлық-зомбылық пен
кемсітушіліктің нақты түрлерінің куәгерлері болған
Өткен жыл ішінде төмендегі жағдайлардың куәгерлері болған:
Толық іріктеме
N = 917
n
%
Мұғалімдер тарапынан психологиялық зорлық
Мұғалімдер балаларға тіл тигізіп немесе мазақ етіп жазалаған
149
16,2%
Мұғалімдер баланы кемсітіп немесе ыңғайсыз жағдайға қалдырып жазалаған
117
12,7%
Мұғалім бала өзін жазалау үшін физикалық зорлық-зомбылықты қолданады
деп ойлайтындай етіп әрекет еткен
49
5,3%
Мұғалім баланы сынып бөлмесіне/кішкентай орынжайға қамап жазалаған
14
1,5%
Мұғалімдер тарапынан физикалық зорлық-зомбылық жасалған
Мұғалім баланы ұзақ уақыт бойы ыңғайсыз жағдайда қалдырып жазалаған
103
11,2%
Мұғалім баланы таяқпен, нұсқағышпен, белдікпен не сызғышпен ұрып жазалаған
13
1,4%
Мұғалім баланы қолынан қағып жазалаған
17
1,8%
Дене еңбегі
Мұғалімдер баланы дене еңбегімен жазалаған
81
8,8%
Баланы кемсітушілік
Мұғалімдер баланың этикалық тегіне немесе терісінің түсіне байланысты на-
шар қарым-қатынас /жағымсыз ескерту жасаған
17
1,8%
Мұғалімдер баланың киіміне немесе тұрғылықты жеріне байланысты нашар
қарым-қатынас /жағымсыз ескерту жасаған
65
7,1%
Мұғалімдер баланың дініне (діни нанымына) байланысты нашар қарым-
қатынас /жағымсыз ескерту жасаған
14
1,5%
Мұғалімдер баланың шетелдік шығу тегіне байланысты нашар қарым-қатынас
/жағымсыз ескерту жасаған
11
1,2%
Мұғалімдер баланың мүгедектігіне байланысты нашар қарым-қатынас /
жағымсыз ескерту жасаған
36
3,9%
жазасын пайдалануда мектеп директоры тарапы-
нан мүмкін болатын қолдауды өлшеуге мүмкіндік
берді. 4.18-кесте 917 мұғалім мен мамандардан
тұратын толық іріктемеден 22,9%-ы (5-тен 1-і)
сыныптағы балалардың мінез-құлқын бақылау
мен тәртіпті қолдау үшін дене жазасын пайдала-
нуды қолдаған.
Нақты айтар болсақ, 4.18-кесте көрсеткендей,
респонденттердің 15,2%-ы жақсы мұғалімнің
балаларға тәртіптік жаза ретінде дене жазасын
қалай қолдану керектігін білетіндігін мәлімдеген
және 12,5%-ы кейде балалар арасындағы
тәртіпті сақтау үшін дене жазасын қолдану қажет
деп көрсеткен. Бұған қоса, кейбір мұғалімдер
мен мамандандырылған қызметкерлер дене жа-
засын балалардың нашар мінез-құлқының алдын
алудағы тиімді тәсілі (6,1%), сыныптағы тәртіп
пен бақылауды қолдау үшін қажетті (5,9%) және
Достарыңызбен бөлісу: |
