353
Open access:
http://www.aesa.kz:8080/conference_proceedings/2017/
- тану,
есепке алу, ранжирлеу, барлық аудиториялар
мен клиенттерді саралау;
- нақты өнімдер мен ұсыныстардағы келушілер қызығушылығының тікелей және
жанама өлшеу дәрежелері;
- шағымдарды талдау, сапалық зерттеулер, мотив пен ниеттерді талдау;
- әрбір клиент үшін өнімдер мен ұсыныстарды, қызметтерді жеке таңдап алуы
(мысалы, несиелік бағдарламалар);
- клиенттер мен топтар бойынша талдау және маркетингтік акциялар нәтижелері
бойынша есеп беруді және ұсыныстарды қалыптастыру.
Қазіргі заманғы маркетингтік жүйелердің дамуын қарастыра отырып, дамушы
мемлекеттердің экономикасындағы ірі ғаламдық трансұлттық және мультиұлттық
корпорациялардың тауарлық ұстамсыздығын атап өту қажет. Бұл үрдіс басқарылатын
режимде жүргізіледі, өйткені осындай іс-әрекеттердің басым бөлігі корпорациялардың
маркетингтік стратегияларында анықталатын мақсаттармен және аталған құрылымдардың
елеулі қаржы күшінің қолдауымен түсіндіріледі.Аталған стратегияларды жүзеге асыру
қорытындысы шетелден тауарлар импортына осы мемлекеттердің айтарлықтай тәуелділігі
болады, яғни өз өндірісінің даму болашағы болмайды. Әлемдік экономиканың ғаламдану
қарсыластары бұл аспекті ең қауіпті екенін айтады [3, 285-286 б.].
Қазақстан Республикасының кәсіпорындар қызметіндегі инновациялар мен
тиімділігін жоғарылату үшін қазіргі заманғы маркетингтік технологияларды қолдану
мақсаттылығымен анықталады. Кез келген кәсіпорынның басты міндеті тұтынушылармен
жұмыс істеу, бұрынғы клиенттерді барынша сақтап қалу және олардың кәсіпорын
тауарларын тұтынатын «ізбасарларына» айналу, сонымен қатар жаңа клиенттерді
тартуболып табылады. Сонымен, маркетингті басқарудың тұжырымдамалары мен
қағидаларына және нарықтағы тұтынушының мінез-құлқын маркетингтік зерттеуге
негізделген басқарудың қазіргі заманғы тетігі маркетингтік технологияларды қолдану
болып табылады. Нәтижесінде кәсіпорын алға қойған мақсаттарына жетеді:
- клиенттер базасын кеңейту;
- клиенттердің ниеттерінарттыру;
- тауардың негізгі артықшылықтары туралы әлеуетті клиенттерді хабардар ету;
- әлемдік нарыққа шығу мүмкін және тағы басқалар.
Сонымен, кәсіпорынның дамуына маркетингтің жағымды әсері келесілермен
көрсетіледі: сатып алушының қажеттіліктерін қанағаттандыра және ескертулерін
қабылдай алады, нарықты сегменттеу арқылы олардың әр түрлілігін ескере отырып алдын
ала болжанатын қажеттіліктерге инвестицияларды бағыттайды, белсенді және
инновациялық басқарушылық-кәсіпкерлік қызметті ынталандырады.
Қолданылған дерекөздер тізімі
1. Ильичева И.В. Маркетинговые технологии: учебно-методическое пособие / И.В.
Ильичева. – Ульяновск: УлГТУ, 2012. – 158 б.
2.Ламбен Ж.Ж. Менеджмент, ориентированный на рынок / Перев.с англ. под ред.
В.Б. Колчанова. – СПб.: Питер, 2008. – 800 б.
3. Тулембаева А.Н. Маркетинг: Учебник. – Алматы: МАБ, 2014. – 524 б.
354
Open access:
http://www.aesa.kz:8080/conference_proceedings/2017/
Агроөнеркәсіптік кешенді дамытудағы маркетингтің ролі,
принциптері және мақсаттары
Омарова Г.Ө.
Ө.А.Байқоңыров атындағы Жезқазған университеті, Жезқазған қ.
E-mail:
ogu77@mail.ru
Агроөнеркәсіптік кешенде (АӨК) шаруашылық байланыстардың тиімділігін
арттыру және реттеу қажеттілігін ескеріп, сатудың кеңейтілуіне және сауданың
белсенділігіне, тұтынушылардың мұқтаждықтарын қанағаттандыруға себебін тигізетін
маркетингтің ролі өсуде.
Бүгінгі күні маркетинг туралы агроөнеркәсіп кешенінде әртүрлі көзқарастар
айтылып жүргенін атап өту қажет.
Қазіргі уақытта арнайы әдебиетте және тәжірибе қызметінде синонимдер ретінде
келесідей ұғымдар пайдаланылады: «азық-түлік маркетингі», «ауыл шаруашылық
маркетингі» және «агромаркетинг». Айталық, Р.Л.Колз және Дж.Н.Ул өзінің «Ауыл
шаруашылық өнімдері маркетингі» еңбегінде азық-түлік маркетингі туралы, оны «ауыл
шаруашылық өндірісінен бастап олардың тұтынушының қолына жеткеніне дейінгі кезеңге
дейінгі тамақ өнімдерінің және қызметтің жылжытылу процесіне кіретін қызметтің
барлық түрлерінің жиынтығы» ретінде анықтай отырып айтады [1].
Айталық, Роберт Е.Бренсон және Дуглас Г.Норвел агромаркетинг анықтамасына
ауыл шаруашылық өнімдерін өндіруден бастап соңғы тұтынушыға жеткізгенге дейінгі
барлық қызметін аграрлық маркетинг құралдарының көмегімен жүргізіледі: «бұл
тұтынушылық мұқтаждықтарды, сатып алулар мотивациясын және тұтынушылар
тәртіптерін кіргізгендегі ауыл шаруашылық өндірісімен және тамақтану өнімдерімен,
тұқымдармен, астық жинаумен, қайта өңдеумен және соңғы тұтынушыға жеткізумен
байланысты кез келген қызмет» [2]. Олар ауыл шаруашылық және агромаркетинг
ұғымдарын «ауыл шаруашылық маркетингі негізінен өндірушіден бастап алғашқы
тұтынушыға дейін белгілейді» деп есептей отырып бөледі. Азық-түлік маркетингі азық-
түлік өнімдерін құру, қайта өңдеу және соңғы тұтынушыға сатудың барлық
технологиялық тізбектерін қамтиды. Аграрлық маркетинг ретінде, азық-түлікті құру
бойынша технологиялық тізбектерден бөлек өзіне ауыл шаруашылық шикізаттарын азық-
түлік емес мақсаттарға өндіруді және сатуды ұйымдастыру жөніндегі процестерді
кіргізеді.
Американдық маркетинг қауымдастығы анықтамасында – «агроөнеркәсіп
маркетингі ауыл шаруашылық өнімдерін өндіруді ұйымдастыру, жоспарлау және басқару
процесін, өндірілген өнімнің баға құралуымен, тасымалдаумен, және оны жеке
азаматтардың, халықтың әлеуметтік топтарының, өнеркәсіп кәсіпорындарының,
мемлекеттің және басқа мүдделі тұлғалардың қажеттіліктерін қанағаттандыратын сату
арқылы оны өндіру технологиясы мен қанағаттандыруға мақсатты топтарға бөлінген
және оларға баса назар аударылған.
Жоғарыда айтылғандардан ең кең ұғым өзіне азық-түлік ауыл шаруашылық
маркетингін кіргізетін аграрлық маркетинг болып табылады.
В.А.Клюкач агромаркетингке ең толық түсінік береді: «Маркетинг – бұл
тұтынушылардың ауылшаруашылық өнімдеріне және азық-түлікке сұраныстарын өте
толық және жылдам қанағаттандыруға бағытталған кәсіпорындардың ұйымдық-
техникалық, қаржы және коммерциялық функцияларынының жүйесі». Бұл анықтама
нарықты және тұтынушылардың сұранысын жан-жақты зерттеуге және осы талаптарға
өндірістің бейімделуін, нарыққа, сұранысқа және тұтынушыларды және тұтынушылардың
артықшылықтарын қалыптастыруға белсенді әсері сияқты жорамалдайды [3].
Н.Д.Эриашвили «агромаркетинг жүйесі өзіне ең маңызды нарықтық қатынастарды
және ауыл шаруашылық кәсіпорны оның тауарларын өткізу нарықтарымен
байланыстыратын ақпарат ағындарын кіргізеді» деп атап өтті [4].
