І.ЖАҢА ТҦРПАТТЫ ПЕДАГОГ ҚҦЗЫРЕТІ
Педагог мәртебесін кӛтеру мына міндеттерді шешуді талап етеді:
- педагогтерді даярлау және олардың біліктілігін арттыру сапасын
қамтамасыз ету;
- кәсіби шеберлік деңгейі бойынша педагогке қойылатын талаптарды
арттыру;
- білім сапасы бірінші кезекте сапалы даярланған педагогтермен
айқындалады, ӛйткені олар бұл білімдерін әртүрлі әдістер арқылы
білім алушыларға береді.
Қазақстан Республикасындағы
білім беруді дамытудың
2011-2020 жылдарға арналған
мемлекеттік бағдарламасының
«Педагог мәртебесі» бағытынан
І.І. Жаңа тҧрпатты педагогті кәсіби дайындаудың ӛзекті мәселелері
(«Кәсіби дайындығы жоғары, шебер мұғалім» деген ұғымдарды дұрыс
қолданып жүрміз бе? )
Кәсіби дайындық бүгінгі талап бойынша нәтижесінде кәсіби
қҧзыретті маман дайындауды мақсат етеді. Педагогикалық кәсіп
өзгертуші және басқарушы кәсіп болып есептеледі. Тұлғаны дамыту
үдерісін басқару үшін құзыретті маман болу –шарт. Сондықтан педагогтің
кәсіби құзыреттілігі тұлғаның біртұтас құрылымы бойынша теориялық
және практикалық дайындығының бірлігінен тұрады да, оның кәсіби
сипаттамасы болады (Л.И.Мищенко). Кәсіби құзыреттілік білім меңгеру
емес, «әрекеттегі білімді» жасап шығару үшін қажетті жағдай, яғни кәсіби
дайындықтың басты ӛлшемі-білік пен дағдылар.
Жалпы психологиялық-педагогикалық білім стандарт және оқу
бағдарламасымен анықталады. Болашақ педагогтің педагогикалық
қызметінің мазмұндық және операциялық құрылымдарының бірлігін
айқындайтын психологиялық-педагогикалық дайындығы оның қызметінің
методологиясын, теориясы мен технологиясын модельдеп, жүзеге
асырады, педагогтің ізгілікке бағдарланған ойлауының негіздерін қалайды.
Дегенмен, психологиялық-педагогикалық және арнаулы білім қажет
болғанмен, ол кәсіби құзыреттілік үшін жеткіліксіз, олар педагогикалық
білік пен дағдылардың алғы шарттары ғана.
Педагогикалық деонтологияда педагогикалық біліктер туралы
кӛзқарастар үш топқа бӛлінеді: педагогикалық функциялар бойынша
(Н.В.Кузьмина, А.И.Щербаков, О.А.Абдуллина т.б.); педагогикалық
міндеттерді
қою
мен
шешудің тҥрлі
кластары
бойынша
(И.Т.Огородников,Л.Ф.Спирин т.б.); педагогикалық ҥдерісті басқару
кезеңдері бойынша (В.А.Сластенин,Л.И.Мищенко т.б.). Тӛменде
Л.И.Мищенко кӛзқарасы бойынша мұғалімнің кәсіби құзыреттілігінің
моделі беріліп отыр.
Мҧғалімнің педагогикалық біліктіліктері
Педагогикалық ойлай білуі
Ішкі (интеллектуалдық)
Педагогикалық әрекет ете
білуі
сыртқы (практикалық)
Педагогикалық бағалай
білуі
педагогикалық
міндеттерді қоя
білу
дағдысы
педагогикалық
әрекет тәсілдерін
программалау
дағдысы
педагогикалық
әрекеттерді
орындай білу
дағдысы
міндеттерді шешу
нәтижелерін
зерттей білу
дағдысы
Конструктивтік
құзыреттілік
Ұйымдастыршылық
құзыреттілік
Коммуникативтік
құзыреттілік
Гностикалық
құзыреттілік
жағдаятты
талдау
нәтижені
болжау
әрекетті
жобалау
А
Н
А
Л
И
Т
И
К
А
Л
Ы
Қ
Б
О
Л
Ж
А
М
Д
Ы
Қ
Ж
О
Б
А
Л
А
У
А
Қ
П
А
Р
А
Т
Т
Ы
Қ
Д
А
М
Ы
Т
У
Ш
Ы
Л
Ы
Қ
Б
А
Ғ
Д
А
Р
Л
Ы
Қ
Ж
Ұ
М
Ы
Л
Д
Ы
Р
У
Ш
Ы
П
Е
Р
Ц
Е
П
Т
И
В
Т
І
К
Қ
А
Р
Ы
М
-
Қ
А
Т
Ы
Н
А
С
П
Е
Д
А
Г
Т
Е
Х
Н
Р
Е
Ф
Л
Е
К
С
И
В
Т
І
А
Н
А
Л
И
Т
И
К
А
Л
Ы
Қ
Б
О
Л
Ж
А
М
Д
Ы
Қ
Ж
О
Б
А
Л
А
У
пед.үдерісті
конструкциялау
жүзеге асыру
реттеу
қорытынды есеп,
баға
Біз күнделікті тәжірибемізде «кәсіби дайындығы жоғары, шебер
мұғалім» деген ұғымдарды жиі қолданамыз. Ал оларды дұрыс қолданып
жүрміз бе? Кәсіби қҧзыреттілік пен мҧғалімнің педагогикалық шеберлігі
ұғымдарының арақатынасы қандай? деген сауалдарға жауап іздей
бастасақ, жаңа тұрпатты мұғалім дайындаудағы ӛзекті мәселе осы тұста
екендігін аңғаруға болады. А.С.Макаренко «тума ерекшеліктер мен
нышан» деген түсінікті жоққа шығарып, педагогикалық шеберліктің кәсіби
құзыреттілік деңгейімен айқындалатынын дәлелдеді. Педагогикалық
техника біліктілігі мен дағдыны педагогикалық шеберлік деп түсінбеу
керек, ол шеберліктің сырттай кӛрініс берген құрауыштары ғана. Оның
пікірі бойынша біліктілікке негізделген педагогикалық шеберлік-
педагогикалық үдерісті құра білу мен оны қозғалысқа келтіре білу.
Сонымен қатар ұлы педагогтың ұғымы бойынша әр педагог ӛзін дамытуда
мақсатты түрде жұмыс жасаған жағдайда ғана педагогикалық шеберлікке
қол жеткізе алады, бірақ мәселе оның шеберлікті қаншалықты
меңгергеніне қатысты болмақ.
Шеберлік практикалық тәжірибе негізінде қалыптасады. Ол
тҧлғалық-іскерлік
сапалар
мен
кәсіби
қҧзыреттіліктердің
жиынтығынан тҧрады. Н.В.Кузьмина (1989) мұғалім қызметінің үш
деңгейін бӛліп қарастырады. Олар:
- шеберлігі жоқ, дегенмен қызметінің кейбір құрауыштары шеберлікті
жүзеге асыруға жол аша алады;
- «Жақсы мұғалім, тіпті «шебер мұғалім дерсің» деңгейі. Бірақ оны
мұғалімдердің кейбір белгілеріне байланысты шебер деуге болмайды;
- өз ісінің шебері болумен сипатталады.
Шебер мұғалім – бала психологиясын жетік білетін және оны қолдану
әдістемесін игергендер. Сонымен, педагогтің кәсіби құзыреттілігі оның
педагогикалық шеберлігінің қалыптасуы мен дамуының шарты болып
келетін педагогикалық мәдениет мазмҧнынан тұрады. Бұл түсінік соңғы
жылдарда педагогикалық деонтология мәселелерімен шұғылданып жүрген
ғалымдар еңбектерінде (Е.В.Бондаревская, И.Ф.Исаев, В.А.Сластенин т.б.)
кеңінен қолданылып жүр. Бірақ педагогтің кәсібилігі де, оның
педагогикалық мәдениеті де тиімді жетістіктерге жеткізе алмайды.
Кәсібилік шынайы үдерісте педагог тұлғасының жалпымәдени және
әлеуметтік-адамгершілік қасиеттерімен бірлікте дамиды. Сондықтан соңғы
зерттеулер педагогтің тұтас тұлғасын оның ізгілікті мәдениеті білдіретінін
дәлелдеуде. Бұл жерде «мәдениет» ұғымы нақты адамның ӛзінің табиғи
биологиялық табиғатынан кӛтеріліп, ӛзінің екінші әлеуметтік табиғатын
дамытуын білдіреді. Осыған орай, маман мәдениеті – ӛзінің кәсіби рӛлін
орындауда стандартты емес міндеттерді шешудегі ӛзінің шығармашылық
мүмкіндіктерін жетілдіру мен дамыту болып есептеледі.
Қазірде В.С.Библер (1991) «мәдениет социумы» деп атаған жаңа
интегралдық әлеуметтік феномен пайда болуда. Мәдениет қазіргі
заманда шығыс пен батыс мәдениеті құндылықтарының қатар ӛмір сүретін
эпицентріне жақындап келеді. Бұл қазіргі заманғы әр адамның проблемасы
Достарыңызбен бөлісу: |
