Ақтӛбе мемлекеттік педагогикалық институтының Әдістемелік Кеңесі ұсынған Ақтӛбе 2011

Әлеуметтік  құзыреттілік  -  бірлескен  кәсіптік  қызметпен  айналысу 
қабілеті  (ұжыммен,  топпен),  қызмет  ету,  басқару  кәсібінде  қабылданған  кәсіби 
қарым-қатынас тәсілдерін қолдана білу. 
Білім беру құзыреттілігі - білім беру қызметінде кәсіби білімді, білік пен 
дағдыны, мақсат қоюшылықты игеруге деген қызығушылық; субъектілік  пен 
креативтіліктің  дамуына  ынталылық;  педагогикалық  және  әлеуметтік 
психологияның негіздерін қолдана білу қабілеті. 
12 жыддық мектепге мұғалім мен психологтың түзету-дамыту жүмыстары 
мен жеке түлға қалыптасуының түрлі жастағы мӛлшеріне бағдарланған ағарту 
жұмыстарына  бағьгтталған  қызметіне  зор  кӛңіл  бӛлінеді.  Сондықтан    болашақ 
мұғалім  психодиагностикалаудың,  кеңес  берудің,  түзету  мен  түсіндірудің 
қажетті әдістерін білуі тиіс. 
Педагогикалық диагностика (ПД) - кез келген күрделі жүйенің қажетті 
құрауышы.  ПД-ның  негізгі  міндеті  -  педагогикалық  құбылыстар  мен 
үдерістердің  тексеріліп  отырған  жағдайы  туралы  бірнеше  мүмкіндіктерді 
ғана куәландыра алатын, тіркелген кӛрсеткіштерінің оңтайлы жиынтығын 
анықтау.  Диагностиканың  негізгі  функциялары  -  оқыту  мен  тәрбиенің 
нәтижесін  анықтау;  бақылау  мен  болжам  жасауды    басқару; 
диагностикалық  құралдарды  стандарттау  жолы  арқылы  ғылыми 
зерттеулерге қызмет ету . 
Студенттің  мұғалім  болып  қалыптасуына,  жаңа  талапқа  сай  дамуына 
бірден-бір  ықпал  ететін  фактор  -  тӛрт  жыл  бойында  кезеңдік  жүйеде 
жүргізілетін үздіксіз педагогикалық практикалар. 
Педагогикалық  практика  кезінде  жүргізілетін  студенттердің  кәсіби-
тұлғалық  деңгейінің  диагностикасы  болашақ  маманның  кәсіби-тұлғалық 
мониторингін  жүргізуге  қызмет  етеді,  яғни  қадағалайды.  Диагностика 
жүргізу  үшін  алдымен  қадағалаудың  жетекші  параметрлері  белгіленіп, 
ақпарат  алудың  негізгі  әдістері  анықталады.  Параметрлер  үшін  кәсіби-
мәнді сапалар алынып, әр студенттің тұлғалық кәсіби-мәнді қасиеттерінің 
қалыптасу картасы жасалады . 
Студенттің  кәсіби-тҧлғалық  деңгейі  тӛрт  ӛлшем  негізінде 
бағаланады: 
руханилық, 
кәсіби 
құзыреттілік, 
кәсіби 
қызметке 
операциялық-технологиялық  дайындығы,  шығармашылық  белсенділігі. 
Бұл  карта  студенттердің  деңгейін  дифференциалды  тұрғыдан  талдауды 
жүзеге  асыруға  қызмет  етеді.  Негізгі  әдістері  ретінде  Ю.К.Бабанскийдің 
өзін-өзі бағалау және рейтинг әдістерін алуға болады. 
Кәсіби-тұлғалық  деңгей  диагностикасы  үшін  шеңберлі  диаграмма 
қолдануға  болады.  Бұл  диаграммада    кәсіби  мәнді  сапалардың  даму 
дәрежесі  барлық  кӛрсеткіштер  бойынша  ҥшдеңгейлі  шкала  бойынша 
бағаланады. Деңгейлер концентрлік доға түрінде бейнеленеді. Ішкі доғаға 
белгілі  бір  қасиеттердің  қалыптасуының  тӛменгі  деңгейі,  ортаңғы  доғаға 
орташа деңгейі, ал жоғары деңгейі сыртқы доғаға сәйкес келеді. Кәсіби  – 
тұлғалық  даму  ӛлшемдеріне  сәйкес  шеңбер  тӛрт  секторға  бӛлінеді,  әр 
сектор кәсіби-тұлғалық ӛлшемдер бойынша кӛрсеткіштерге сәйкес келетін 

бӛліктерге бӛлінеді. Шеңберлік диаграммадағы кӛптеген нүктелер кәсіби-
мәнді сапалардың кӛпӛлшемді кеңістігіне сәйкес келеді. 
Кәсіби-мәнді  сапалардың  даму  деңгейін  сипаттайтын  шеңберлі 
диаграмма  былайша  құрылады:  Егер  студенттің  кәсіби  қызметке 
қызығушылығы  орташа  деңгейде  болса,  сәйкес  сектордың  шеңберінің 
ортаңғы  доғасына  1-нүкте  қойылады.  Егер  басқа  адамдарды  түсінбесе, 
олармен  қарым-қатынас  жасай  алмаса,  бұл  қабілеті  тӛмен  деңгейде 
болғаны,  яғни  келесі  сектордың  ішкі  доғасына  2-нүкте  қойылады. 
Студенттің  таным  және  ӛзін-ӛзі  дамыту  біліктілігі  мен  дағдысы  жақсы 
болса  (жоғары  деңгей),  онда  келесі  сектордың  сыртқы  доғасына  3-нүкте 
қойылады,  осылайша  жалғаса  береді.  Сӛйтіп,  барлық  нүктелер  қойылып 
болған соң, нүктелерді сызықпен қосу қажет. 
Тӛменде 
050102-«Бастауышта 
оқытудың 
педагогикасы 
мен 
әдістемесі»  мамандығы  бойынша  оқыған  студенттің    кәсіби-тұлғалық 
деңгейін сипаттайтын шеңберлі диаграмма мен осы топтың жинақ картасы 
ұсынылады. (1-сурет) 
 
 
 
 
SWOT 
4-курс студенті ------------ кәсіби-тҧлғалық деңгейі диагностикасының 
қорытындысы 
Басымдылдық  жағы:  қарым-қатынас  жасай  алу  икемділігі,  кәсіби 
қызметіне  қызығушылығы,  адамгершілік  қасиеттердің  даму  деңгейі, 
рухани  құндылықтарының  дамуы,  оқыту  және  тәрбиелеу,  кәсіптік  тілінің 
дамуы, ұйымдастырушылығы, адамдардың іс - әрекет мотивтерін түсінуі. 
Әлсіз жағы: тұлғаның біртұтастығы; ӛздігінен білім жетілдіру, ӛзін  - 
ӛзі тәрбиелеу және ӛзін  - ӛзі ұйымдастыру икемділіктері мен дағдыларын 
білуі; 
міндеттерді 
шешуі; 
іс-әрекеттің 
мақсаттылығын 
білуі; 
диагностикалық  икемділік  пен  дағдылары;  міндет  қоя  білуі  және  шешім 
қабылдауы;  оқушы  ерекшеліктерін  білуі;  саналылық  дәрежесі;  жетістігі; 
болжай алу қабілеттілігі; балалардың шығармашылығын белсендіре білуі; 
балалардың шығармашылық қабілеттерін дамыта білуі. 
Қауіпті жағы: рефлексияның даму деңгейі; әдістемелік жүйелермен, 
технологиялармен  жұмыс  істеу  шеберлігі;  зерттеушілік  икемділік  пен 
дағдылары;  кәсіби  байқағыштығы;  шығармашылық  элементтердің  кӛріну 
деңгейі; шығармашылық күрделілігі. 
Ҧсыныс: студентпен жеке жұмыстар жүргізу (консультация, үйірмеге 
қатыстыру  т.б.);  рефлексия,  зерттеушілік  технологиясы,  шығармашылық 
қабілеттерді жетілдіру бойынша ӛзбетінше жұмыстар орындау т.б.