Ақтӛбе мемлекеттік педагогикалық институтының Әдістемелік Кеңесі ұсынған Ақтӛбе 2011

эксперименттік 
жұмыс тӛңірегінде 
ғылымның 
жетістіктері 
8  Жүргізілген 
эксперименттік 
жұмыс тӛңірегінде 
озық практика 
жетістіктері 
 
 
 
 
 
 
 
9  Мектепте 
эксперименттің 
іске асу 
бағдарламасы, 
эксперименттегі 
ӛзінің қызметтік 
міндеттері 
 
 
 
 
 
 
 
1
0 
Эксперименттен 
күтілетін 
нәтижелер 
 
 
 
 
 
 
 
1
1 
Оқушылардың 
эксперименттің 
жүргізілуіне 
дайындық 
деңгейін зерттеу 
және бағалау 
 
 
 
 
 
 
 
1
2 
Жүргізілген 
эксперименттік 
жұмыстың 
тиімділігін  
зерттеу және 
бағалау 
 
 
 
 
 
 
 
1
3 
Зерттеу әдістерін 
қолдану білімі мен 
білігі 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
13.1 
 
Психология
лық-
педагогикал
ық 
әдебиеттерді
, мектеп 
құжаттарын 
оқып-
 
 
 
 
 
 
 

үйрену 
 
13.2
. 
Бақылау 
 
 
 
 
 
 
 
13.3  Социометри
ялық 
мәліметтер 
 
 
 
 
 
 
 
13.4  Рейтинг 
әдісі 
 
 
 
 
 
 
 
13.5  Бақылау 
жұмыстары 
мен ауызша 
сұраулар 
әдісі 
 
 
 
 
 
 
 
13.6  Хронометри
ялау әдісі 
 
 
 
 
 
 
 
13.7  Модельдеу 
 
 
 
 
 
 
 
13.8  Әңгіме 
 
 
 
 
 
 
 
13.9  Сауалнама 
жүргізу 
және сұхбат 
 
 
 
 
 
 
 
13.1
0 
Рангілік 
бағалау әдісі 
 
 
 
 
 
 
 
13.1
1 
Тәуелсіз 
сипаттамала
рды 
жалпылау 
әдісі 
 
 
 
 
 
 
 
13.1
2 
Педагогикал
ық 
консилиум 
әдісі 
 
 
 
 
 
 
 
13.1
3. 
Құжаттарды 
зерттеу 
және талдау 
 
 
 
 
 
 
 
13.1
4 
Озық 
тәжірибені 
зерттеу 
және 
жалпылау 
 
 
 
 
 
 
 
13.1
5 
Педагогикал
ық 
эксперим: 
• айқынд.; 
 
 
 
 
 
 
 

• нақтыл.; 
•жаңғырт.; 
(құрушы 
немесе 
қалыптасты
рушы); 
•бақылаушы 
20-кесте 
Озық педагогикалық тәжірибені (ОПТ) зерттеу, жалпылау  және  
енгізудің ғылыми негіздерін меңгеру 
Сәйкес бағанға «+» белгісін қойыңыз. 
 
№ 
 
Сҧрақтар 
Жауаптар 
Білім мен біліктер 
жақсы 
нашар 
меңгермеймін 
1 
Озық педагогикалық тәжірибенің 
маңызы 
 
 
 
2 
Озық педагогикалық тәжірибенің 
белгілері 
 
 
 
3 
ОПТ-ні меңгертудің жұмыс 
жүйесі 
3.1. Жұмыстың жалпы 
әдістемелік  жүйесін айқындау 
3.2. Жұмыстың жеке әдістемелік 
жүйесін айқындау 
 
 
 
4 
ОПТ шарттары бойынша талдау 
 
 
 
5 
ОПТ-ні жалпылау 
 
 
 
6 
ОПТ-ні жалпылау жұмысының 
формалары мен әдістері 
 
 
 
7 
Ӛз жұмыс тәжірибесін 
жалпылаудағы жұмыс кезеңдері 
 
 
 
8 
Озық педагогикалық тәжірибені 
енгізу (құру) 
8.1. Енгізу немесе құру себептері 
8.2. Енгізу процесінің анықталуы 
және мәні 
8.3. Енгізу әдісі 
8.4. Енгізу мақсаты 
8.5. Енгізу құралдары 
8.6. Енгізу нәтижелері 
8.7. Енгізу обьекті 
8.8. Енгізу субьекті 
8.9. Енгізу формалары 
8.10. Енгізу принциптері 
 
 
 

8.11 Оңтайлы енгізу шарттары 
8.12 Сәтсіз енгізу себептері 
 
21-нҧсқау 
Сабақты талдаудың  психологиялық аспектілері 
 
            Білім  беру іс-әрекетінде келесі  психологиялық  қҧрауыштар бағалауға  
жатады: 
        Оқытушы  мен  оқушылардың  қызығушылығын  тудыратын  түрткі  құрауышы.   
Оқушылардың белсенді деңгейі. Оқу жағдайындағы бір-біріне деген ықпал ету және 
әсер  етудің    жылдамдығы,  темпі  және  ритмі.  Сабақ  ӛтілінің  бірыңғайлығы  мен 
әртүрлілігі және оның оқушыларға әрсе етуі. Сабақтағы эмоционалды кӛріністердің 
әсері. Оқушылардың жеке қасиеттерін ескере отырып тапсырма беруге  мән берілуі. 
Оқу  үдерісінде  психологиялық    жағымды  жағдай    орната  алуы.  Оқытушы    және 
оқушы  арасында  позитивті  және  негативті    қатынастын  болуының  психологиялық 
астарлары. 
       Сыныпты    дара  қарым-қатынас  атмосфера  немесе  кішігірім  әлеуметтік  топ 
ретінде  мінездеу.  Оқытушы  мен  оқушының  арасындағы  жағымды  және  жағымсыз 
қарым-қатынастар. 
       Таным  қызметінің  мазмұны,  оқу  құралдардың  реттілігі  және  сәйкестілігі, 
логикалық  әрекет  және  тану  үдерісін  талдау,  психологиялық  механизмдерінің 
жүйесі  (синтездеу,  абстракциялау,  салыстыру  және  жалпылау)  және  индукция  мен 
дедукция жүйесі. 
        Оқушылардың  сабаққа  зейін аударуын басқаруды талдауда келесідей 
сұрақтарға жауап беру  қажет: 
1.  Сабақтың  мазмұнына  қызығушылықты қалай ынталандыруға болады? 
2.  Меңгертілетін материалдардың практикалық мәні қалай ашылған? 
3.  Ұқыпты болуға қалыптастыру  қалай құрылады? 
4.  Қаралған материалдардың сыртқы ерекшеліктері  қалай қолданылады? 
5.  Материалды түсіндіруді қалай ұйымдастырған? 
6.  Сабақ  түрлерін қолдану қалай ұйымдастырылған? 
7.  Оқушылардың  жас ерекшеліктеріне байланысты зейіні қалай ескеріледі? 
8.  Сабақ мақсатын жүзеге асыру іс-әрекеті қалай қалыптастырылған? 
9.  Сабақты жүргізу жылдамдығы қалай ? 
10. Оқушылардың сабақтағы белсенділігі қалай ұйымдастырылады? 
11. Оқушылардың зейін аудару қабілетінің даму деңгейі, жеке ерекшеліктері 
бойынша қалай есепке алынады? 
12. Зейін аудару жетіспеушілігі анықталған оқушылардың қызметі  қалай 
ұйымдастырылған? 
13. Оқушылардың зейін аударуын ұйымдастыруда оқытушының  жеке қасиеттері 
қалай қолданылады? 
          Оқушылардың  сабақтағы материалды сапалы қабылдауына психологиялық 
талдау үшін  мынадай сұрақтарға  жауап беру керек: 
1.  Берілген тапсырмаларды қабылдауға байланысты нұсқау қалай берілді? 

2.  Оқушылар санасында бейнелердің толық және нақты қалыптасуын қалай  
бақылады және оны есепке алды ма? 
3.  Материалды  түсіндіруде оқушылардың қабылдау ерекшелігі есепке алынды 
ма? 
4.  Жаңа материалды  қабылдауда оқушылардың ӛткен тәжірибелерін қалай 
қолданады? 
5.  Перцептивті міндеттерді шешуде оқытушы мен оқушының бірлескен  іс-
әрекеті қалай ұйымдастырылды? 
6.  Перцептивті әрекеттерді  оқыту қалай ұйымдастырылған? 
7.  Қабылдаудың жас ерекшеліктерге байланысты  дамуы есепке алынды ма? 
8.  Материалды түсіндіруде қабылдау түрлері есепке алынды ма? 
 
 
Зерттеу әдістері 
(Е.М.Муравьев, А.Е.Богоявленская бойынша) 
 
1.  Әдебиетке салыстырмалы-тарихи талдау жасау әдісі 
Бұл  әдіс  әдебиет  мәселелерін,  оның  тарихын  зерттеуді  кӛздейді,  барлық 
кӛзқарастарға талдау жасалады. 
2.  Модельдеу әдісі 
Бұл  әдістің  мәні  схемалардың,  чертеждердің,  қысқаша  сӛздік 
сипаттамалардың,  кейде  матрицалардың,  символдардың,  математикалық 
формалардың  т.с.с.  кӛмегімен  зерттеліп  отырған  процестер  мен 
құбылыстарға кӛркем бейнелі сипаттама беру болып табылады. 
          3.Себеп-салдарлы талдау әдісі 
                Бұл  әдіс  кӛрсетілген  себепті  түсіндіруге  және  зерттелуші  құбылыстың 
немесе ӛзгерістің мәнін терең   зерттеуге мүмкіндік берді 
          4.Педагогикалық бақылау 
                Педагогикалық процесті табиғи жағдайларда тікелей және мақсаткерлікпен 
бақылау. Ол қатаң  түрде жоспарлануға, бақылаулар тіркелуі тиіс 
             5.Әңгіме 
                 Сұрақ-жауап тұрғысындағы әңгіме белгілі бір мақсатпен ӛткізіледі. Мұнда 
барлығы да тіркеледі:  жауаптар,   әңгімеге кӛзқарас, мінез-құлық т.б. 
             6.Сауалнама және сҧхбат 
                     Бұл әдісте мынадай талаптарды сақтау керек: 
                   - зерттелуші құбылысты неғұрлым дәл кӛрсететін және сенімді аққпарат 
беретін нақты сұрақтарды ұқыппен таңдау; 
                    -жауаптарды  нақтылауға  мүмкіндік  беретін  тікелей  және  жанама 
сұрақтарды пайдалану, олардың шынайылығын анықтау                     ; 
          -берілген сұрақтардың мәні мен маңызы және оларды дайындау кезінде 
ешкімнің араласпауы; 
          -ашық (кейде жауап беруші ӛзінің жеке пікірін айтуына болады), жабық 
(жауаптарының шектеулі нұсқаларымен) сауалдамаларды пайдалану; 

           -дайындалған  ауалдаманы  сынақтан  ӛтушілердің  шағын  тобында 
тексеру, қажетті түзетулерді енгізу; 
           -балмен бағалау арқылы қарама-қарсы сауалдамаларды пайдалану. 
      7.Социометрикалық әдіс  
            Жеке бастың қарым-қатынастары зерттеледі. 
      8.Рейтинг және ӛзіндік бағалау әдісі 
             Бұл әдіс білікті қазылардың (сарпшылардың) іс-әрекеттің қандай да бір 
жақтарын  бағалау  кезінде  пайдаланылады.Сарапшыларға  мынадайталаптар 
қойылады:  шығармашылық  міндеттерді          шешуге  қабілетті  болуы,  білікті 
болуы, әділ, ӛзіне-ӛзі сыни тұрғыдан қарауға тиіс. 
                 
       9.Рангілік бағалау әдісі  
              Мұндай әдіс кезінде анықталған себептер олардың кӛрініс дәрежесіне, 
яғни кему тәртібімен немесе ӛсу тәртібімен орналастырылады. 
               
     1 0.Тәуесіз сипаттамаларды қорыту әдісі 
              Бұл  әдіс  тұжырымдардың  объективтілігін  арттырады.  Оның  мәні 
зерттеушінің әр түрлі      кӛздерден алынған ақпараттарды ӛңдеуінен кӛрінеді. 
Мысалы,  оқушының  жеке  басын  зерттей  отырып,  мұғалім  ол  туралы  ата-
аналардан, басқа мұғалімдерден, дәрігерлерден, ұжымнан мәліметтер     алады. 
 
 11.Педагогикалық консилиум әдісі 
       Оқу-тәрбие  процесінің  нәтижелерін  ұжымдық  талқылау,  тұжырым  жасау 
арқылы арнайы    бағдарламалар бойынша жүргізіледі. 
                
       12.Қҧжаттаманы зерттеу және талдау әдісі 
        Іс-әрекет  нәтижелерінің  ӛнімдерін  қорыту  үшін  нақты  және  кӛлемді 
материал жинауға мүмкіндік береді. 
                 
       1 3.Озат педагогикалық тәжірибені зерделеу және қорыту 
    Бұл педагог-зерттеушіге, педагогика ғылымына ӛте құнды материал береді. 
         
14.Статистикалық әдіс 
Оның шеңберінде мынадай нақты әдістемелер қолданылады: 
тіркеу – белгілі сыныптың белгілі бір сапасын анықтау және осы сапаның барлығын 
немесе жоқтығын сан бойынша білу; 
 ранжирлеу-жиналған  деректердің  белгілі  бір  жүйемен  орналасуы,  объектілердің  
осы қатардағы орындарын анықтау; 
 шәкілдеу-зерттеу  сипаттамаларына  балл  немсе  басқа  цифрлық  кӛрсеткіштер  беру. 
Оның  түрлері:аталым  шәкілдері,  тәртіп  (немесе  рангілік)  шәкілдер,  арақашықтық 
шәкілдері, қарым-қатынас шәкілдері. 
                
 
 

  15.Педагогикалық әксперимент 
                 Бұл әдіс педагогикалық құбылыстарды зерделеуге мүмкіндік береді. 
Анықтаушы        эксперимент кезінде болжам тексеріледі, Қалыптастырушы 
эксперимент  кезінде  фактілерді        констатациялау  және  қайта  електен  ӛткізу 
негізінде  жаңа  педагогикалық    құбылыстар      анықталады  және  олардың 
ақиқаттылығы  тексеріледі.  Бақылау  эксперимент ӛткізілген  қалыптастырушы 
экспериментті  оң  бағалау  мүмкіндігін  қамтамасыз  ететіндіктен,  болжамды 
растауға (немесе теріске шығаруға) мүмкіндік береді. 
 
 
           
Пайдаланылған деректер кӛзі: 
1.  Е.А.Михайлычев,  Г.Ф.Карпова,  Е.Е.Леонова.  Проблемы  методологии  и  теории 
педагогической диагностики  в  современной педагогике//  Пед.  диагностика-№1.-
2007 
2.  П.Е.Решетников. 
Нетрадиционная  технологическая  система  подготовки 
учителей. Москва.-2000 
3.  С.Рахметова. Қазақ тілін оқыту методикасы. – Алматы. - 1991 
4.  Қазақстан педагогикалық ғылымдар академиясының хабаршысы. 2008.№3. 
 5.П.Е.Решетников. Нетрадиционная технологическая система подготовки учителей. 
Москва,2000. 
6.  О.А.Абдуллина.  Общепедагогическая  подготовка  учителя  в  системе  высшего 
педагогического образования. Москва.-1990. 
7. Үздіксіз педагогикалық практиканың типтік бағдарламасы. Алматы.-2007. 
8.  В.П.Беспалько.Педагогикалық  диагностикалау-мұғалімнің  кәсіби  шеберлігін 
шыңдаудың негізі.Образовательные технологии. 2007, №2 
9. Г.А.Романова  Педагогическое диагностирование как основа непрерывного роста 
профессионального мастерства учителя. Образовательные технологии.2008, №2 
10.  Л.С.Колодкина.  Педагогикалық  практика  жағдайындағы  студент  портфолиосы. 
Образовательные технологии.2008, № 3