Вестник таразского государственного педагогического института

96 
 
отбасы, қоғамдық жүйе арасындағы байланысты қамтамасыз етеді. Ол тек клиентке ғана әсер 
етпей, топтық қарым-қатынасқа, қоғамдағы жағдайға әсер етеді [1]. 
Әлеуметтік  педагогика  қоғамның  тапсырысы  негізінде  пайда  болған  және  дамыған 
мамандықтар  қатарына  жатады.  Ол  мемлекеттік  қолдау  және  қайырымдылық  кӛмек 
(қоғамның  ең  әлсіз  және  жапа  шегіп  отқанмүмкіндігі  шектеулі  жандар,  жесір  әйелдер, 
жетімдер)  кӛрсетілген  кезден  бастап  дамыды.  Соңғы  жылдары  әлеуметтік  педагог  ӛз 
жұмысын  жеке  эксперементалды  мекемелерден  бастап,  қазіргі  таңда  кӛмекті  қоғамның  әр 
түрлі  топтарына:  әлеуметтік,  педагогикалық,  психологиялық,  заңгерлік,  әлеуметтік-
педагогикалық  кӛмекті  кӛрсететін,  әлеуметтік-педагогикалық  қызмет  пен  қоғамдық 
мекемелердің  дамыған  жүйесіне  айналды.  Әлеуметтік  педагогтың  кәсіби-педагогикалық 
қызметі  әртүрлі  қоғам  аймақтарында  тәрбие  және  коррекциялық  жұмыс  арқылы  бала  мен 
жасӛспірімдердің дамуына бағытталған. 
Әлеуметтік педагог жасы мен әлеуметтік жағдайы түрлі халықпен жұмыс істейді. Осы 
белгі  бойынша  әлеуметтік  педагогика  келесі  манмандандыруларға  бӛлінеді    (квалификация 
бойынша  маманның  болашақ  қызметінің  ерекшелігін  есепке  алатын  негізгі  оқыту 
бағдарламасы аймағында арнайы білім алу және тәжірибе жинау): 
-  жастармен әлеуметтік-педагогикалық жұмыс;  
-  ересектермен әлеуметтік-педагогикалық жұмыс;  
-  қарттармен әлеуметтік-педагогикалық жұмыс;  
-  мүмкіндігі шектеулі адамдармен әлеуметтік-педагогикалық жұмыс;  
-  мінез-құлқында ауытқушылығы бар балалармен әлеуметтік- педагогикалық жұмыс;  
-  жетімдер, ата-ананың қамқорлығынсыз қалған балалармен әлеуметтік- педагогикалық 
жұмыс;  
-  отбасымен әлеуметтік-педагогикалық жұмыс. 
Сондықтан  қазіргі  таңда  әлеуметтік  педагог  мамандығының  қоғамға  деген 
маңыздылығы  күмән  тудырмайды.  Әлеуметттік  педагогтың  жұмыс  алаңы,  бірден-бір 
орталығы - қоғамдық тәрбие институты, жалпы білім беретін мектеп [2]. 
Жалпы білім беру мекемелері жағдайындағы тұлғаның әлеуметтену процесі бала және 
жасӛспірім  ортасындағы  түрлі  әлеуметтік-психологиялық  мәселелердің  пайда  болуымен, 
оқушы  мен  педагог  ұжымының  қарым-қатынас  ерекшеліктерімен,  ӛзінің  мен  –  образының 
түсінуімен және танысуымен байланысты жасӛспірімдердің түрлі қиыншылықтарымен қатар 
жүреді.  Бұның  барлығы  жалпы  білім  беру  мекеме  оқушыларымен,  санатты  мамандармен 
әлеуметтік педагогикалық жұмыстың ұйымдастырылуына қажеттілік туғызады. 
Бүгінгі  таңда  әлеуметтік  педагог  –  қажетті  квалификациясы  бар,  жұмыс  объектісі, 
әлеуметтік  даму  үрдісінде  кӛмек  және  демеуді  қажет  ететін  балалар  мен  жасӛспірімдер 
болып  табылатын  маман.  Сондықтан  әлеуметтік  педагогтың  ғылыми-теориялық  білім, 
тәжірибелік дағдылары  және  психологиялық  қасиеттеріне  жоғары  талаптар  қойылады.  Осы 
ғылыми  мақаланың  мақсаты  орта  мектептегі  әлеуметтік  педагогтың  кәсіби  маңызды 
қасиеттерін зерттеу және жалпыландыру.  
Зерттеудің  мақсатын  жүзеге  асыру  барысында  әлеуметтік  педагогтың  кәсіби  бейнесін 
суреттеу және анықтау мәселелеріне бағытталған ғалымдардың ғылыми жұмыстары негізге 
алынды, олар: С.П. Архипова, О.В. Беспалько, А.И. Капская, И.В. Фадеева. 
Жоғарыда аталған ғалымдардың ғылыми жұмыстардың негізінде әлеуметтік педагогтың 
кәсіби  бейнесінің  үш  тобы  бӛлінді  –  ғылыми-теориялық  білім,  тәжірибелік  дағдылар  және 
тұлғаның психологиялық қасиеттері.  
И.А.Галатырдің  айтуы  бойынша,  әлеуметтік  педагог  теориялық  біліміне:  қызмет 
базасының  нормативті-құқықтық  білім,  әлеуметтік  педагогиканың  теориясы  мен  тарихы, 
әртүрлі  категориядағы  балалармен  әлеуметтік-педагогикалық  жұмыстың  әдістемесі  мен 
технологиялар  жайлы  білімдер  кіреді;  Е.Г.  Карпенко  адам  жайлы  әртүрлі  әдістемелік, 
теориялық  білімдердің  қажеттілігін  қосады.  Р.В  Овчарованың  анықтамасы  бойынша 
әлеуметтік  педагогтың  кәсіби  білімі,  мемлекеттік  стандартпен  белгіленген  мамандықтың 
негізін  құрайтын  әлеуметтік  педагогика,  әлеуметтік  жұмыс  теориясы  және  тарихы, 

97 
 
әлеуметтік  психология,  әлеуметтік  педагогикалық  қызметтің  және  басқа  жалпы  кәсіби, 
арнайы пәндердің тәсілдері болып табылады [3]. 
Жоғарыда айтылған кӛзқарастарға толық қосылып, орта мектеп әлеуметтік педагогтың 
ғылыми теориялық білімдеріне психология, педагогика, әлеуметтану, әлеуметтік педагогика, 
дефектология,  физиология,  этнология,  виктимология,  менеджмент,  статистика,  тарих, 
саясаттану, этика және т.б.негіздері кіреді. 
Жалпы орта мектепте әлеуметтік педагогтың білім жайлы толығырақ мінездеме тӛменде 
кӛрсетілген:   
-  әлеуметтік  педагогика  тарихы  жайлы  білімі  (архаикалық  кезең,  қоғамдық 
қайырымдылық  кезеңі,  шіркеу-мемлекеттік  қайырымдылық  кезеңі,  әлеуметтік  жоспарлау 
кезеңі, әлеуметтік педагогикалық жұмыс кезеңі); 
-  балалар  құқықтарың  қорғауды  реттейтін  халықаралық  және  отандық  нормативті 
құқықтық құжаттарды меңгері (Конвенция, заң, акт, ережелер, нұсқаулар және т.б.) 
-  моральдық-педагогикалық  білімдер  –  әлеметтік  педагогикалық  қызмет  маманына 
бағытталған  жалпы  талаптарды  білу  (әлеуметтік  педагог  қызметінің  профессионалды 
кодексі); қоғам және арнайы топ оқушыларымен – жетімдер, ата-анасының қамқорлығынсыз 
қалған  балалармен  әлеуметтік  педагогтың  жұмысының  кәсіби  даярлығын  кӛрсететін 
білімның болуы; 
-  жалпы  психологиялық,  педагогикалық  және  әлеуметтік  педагогикалық  білім  – 
қоғамдық  процестің  объекті  және  субъекті  болып  табылатын  адам  туралы  білім  жүйесі; 
қауіпті  топ  балаларды  тәрбиелеудің  заманауи  концепциясы;  алдын-алу  жұмыстарын 
технологизациясының  теориялық  қағидалары;  ауыр  ӛмір  жағдайын  алдын-алу  үрдісінің 
әлеуметтік  педагогикалық  талаптары;  ата-ананың  қамқорлығынсыз  қалған  және  жетім 
балаларды тәрбиелеудің отбасылық формалары; «саналы ата-ана» түсінігінің психологиялық 
маңыздылығы;  жалғы  басты  ата-аналардың  әлеуметтік  және  психолого-педагогикалық 
кӛмектің  аспектілері;  девиантты  мінез-құлықты  балалардың  ерекшеліктері;  онтогенез 
кезіндегі  балалардың  психологиялық  дамуының  заңдылықтары;  білім  мекемесіндегі  тәрбие 
үрдісін  ұйымдастыру  ерекшеліктері;  балалар  және  жастар  бірлестігінің  даму  тенденциясы 
және  заманауи  жағдайы;  жалпы  білім  беретін  мектеп  оқушылар  жеке  тұлғасының 
әлеуметтену  үрдісіне  қоршаған  әлеуметтік  ортаның  әсер  ету  заңдылықтары;  мектептегі 
әлеуметтік пеадагогикалық жұмысты ұйымдастыру, болжаудың тәжірибелік негіздері; 
-  білім беру  жүйесіндегі әлеуметтік педагогтың жұмыс технологиялары  – оқу-тәрбие 
мекеме жағдайындағы әлеуметтік педагогтың жұмыс кезеңдері, тәсілдері, түрлері, мазмұны 
және  негізі;жалпы  білім  беру  мектептеріндегі  алдын-алу  және  коррекция  жұмыстарын 
ұйымдастыру  технологиялары;  отбасы,  халықтың  түрлі  топтары  және  категорияларымен 
әлеуметтік педагогикалық  жұмыстың ерекшеліктері; саналы ата-ана  қасиетін қалыптастыру 
технологиялары;  қауіпті  топ  балаларының  әлеуметтік  педагогикалық  жетектеу 
технологиялары;  әлеуметтік педагогтың кәсіби зерттеу қызметінің әлеуметтік басқару және 
жоспарлау  тәсілдері;  оқушы  және  олардың  ата-аналарына  әлеуметтік  педагогикалық  кеңес 
беру ерекшеліктері; мектеп оқушы тұлғасын зерттеу тәсілдері және т.б. [4]. 
Жалпы  орта  мектепте  әлеуметтік  педагоктың  психологиялық  қасиеттері  жайлы 
толығырақ мінездеме тӛменде кӛрсетілген: 
-  гуманисттік  компонент  –  мейірімділік,  жанашырлық,  альтруизм,  эмпатия, 
шыдамдылық, адамгершілік; 
-  психоаналитикалық  компонент  –  ӛзін-ӛзі  басқару,  әлеуметтік-педагогикалық 
жұмысты орындаудағы белсенділік, шығармашылық ойлау, ӛзін шыңдауға деген талпыныс; 
-  педагогикалық  компонент  -  балаға  деген  махаббат,  шешен,оптимизм,  сыртқы 
келбетінің тартымдылығы; 
-  моральды-этикалық  компонент  –  әлеуметтік-педагогикалық  іс-әрекетті  субъект  және 
объектпен жағымды қарым-қатынас, объективтілік, ақпаратты құпияда ұстау; 
-  коммуникативті  компонент  –  әріптестермен,  ата-анамен,  баламен  тез,  әрі  дұрыс 
қарым-қатынас орната білу;