Технологиялар

8 
 
Т.Шамованың классификациясы бойынша жеке тұлғаға бағытталған 
білім  беру  технологиялары  негізінен  3  топқа  бөлінеді:  «Дәстүрлі  мектеп 
технологиясы»  -  ББД  (білім,  білік,  дағдыға)  бағытталған  технологиялар; 
«Дамыту 
мектебі 
технологиясы» 
- 
құзіреттілікке 
бағытталған 
технологиялар;  «Әлеуметтік  мектеп  технологиясы»  -  әлеуметтік 
технологиялар. 
Қазіргі  таңда  оқыту  үрдісінде  жеке  тұлғаға  бағдарланған  төмендегі 
білім  беру технологиялары жиі қолданылады: 
- В.Шаталовтың тірек белгілері  негізіндегі  оқыту технологиясы; 
- 
П.Эрдниевтің 
дидактикалық 
бірліктерді 
шоғырландыру 
технологиясы; 
- Ш.Амонашвилидің ізгілікті-тұлғалық  технологиясы; 
-  Л.Заньковтың  және  Д.Эльконин,  В.Давыдовтың  дамыта  оқыту 
технологиясы; 
- Монаховтың оқыту үрдісін жобалау технологиясы; 
- М.Жанпейісованың модульдік оқыту технологиясы; 
- Ж.Қараевтың деңгейлік саралап оқыту технологиясы; 
- Г.Селевконың өзін-өзі дамыта оқыту технологиясы, т.б. 
Жаңа  технологиялардың  педагогикалық  негізі  қағидалары:  білім 
алушыға  ізгілік  тұрғысынан  қарау;  оқыту  мен  тәрбиенің  бірлігі;  білім 
алушының  танымдық  күшін  қалыптастыру  және дамыту; білім алушының 
өз  бетімен  әрекеттену  әдістерін  меңгерту;  білім  алушының  танымдылық 
және  шығармашылық  икемділігін  дамыту;  әр  білім  алушының  оның 
қабілеті  мен  мүмкіндік  деңгейіне  орай  оқыту;  барлық  білім  алушылардың 
дамуы үшін жүйелі жұмыс істеу; оқу үрдісін білім алушының сезінуі. 
Жас  ұрпаққа  білім  -  тәрбие  беретін  ұстаздары  қандай  болуы  керек 
және  олардың  еңбегі  қалай  өлшену  керек  дегенді  ой  елегінен  өткізіп 
көрелік. 
Біріншіден,  ұстаздың  ары  таза,  адал,  әдепті,  инабатты,  сыпайы, 
парасатты, байсалды, ұстамды, төзімді, кешірімді болуы ләзім. 
Екіншіден,  ұстаздың  ой  -  өрісі  кең,  жан  -  жақты  білімді,  өз 
мамандығына  сай,  өз  ойын  шәкірттеріне  анық,  тұжырымды,  дәл  айтып 
түсіндіре білуі  шарт. 
Үшіншіден,  ұстаз  өз  оқушыларына  беделді,  ұжым  арасында  сыйлы 
болуы  тиіс.  Әрдайым  оқушылармен  әдептілік қарым - қатынаста болғаны 
жөн. 
Төртіншіден,  ұстаз  теорияны  өмірмен  байланыстырып,  ғылым  мен 
тәжірибені  әрдайым  өзі  беретін  күнделікті  сабағына  кеңінен  пайдалану 
қажет. 
Бесіншіден,  ұстаз  үнемі  өз  бетімен  оқып,  педагогика,  әдістеме 
жаңалықтарымен танысып, өзінің ой - өрісін кеңейтіп, білімін толықтырып 
отыру керек. 

9 
 
Осы қағидаларды әрбір ұстаз тұрақты ұсынып отырса, ұстаздың күш 
–қуаты,  көңіл  күйі  әрдайым  жоғары  болады  да  сабақ  беру  сапасы  арта 
түседі, еңбегі жанады.  
Инновациялық  оқыту  дәстүрлі  дидактикамен  қатарласа жүргенімен, 
оның  өзіндік  айырмашылықтарымен  өзгешеліктеріне  мән  беруге  тура 
келеді.  Мәселен,  оқытудағы  ұстаным  білім  беру  үрдісіндегі  оқыту 
бағдаламасында  көрсетілген  нұсқауды  орындап,  ондағы  мағлұматтарды 
беру,  оны  қайталап  пысықтап  менгерту  болса,  инновациялық  оқытудағы 
мақсат  -  іс-әрекет  барысында  оқушының  қабілетін  оятып,  түрлі  жағдай 
жасау 
арқылы 
олардың 
өзінше 
әрекеттенуіне 
бағдар 
беріп, 
шығармашылыққа талпындыру.  
Нақты  айтқанда,  білім  алушыға  үнемі  жол  сілтемей,  өзінше 
әрекеттене алуына бейімдеу. 
Мұның  нәтижелік  көрсеткіші  сол:  білім  алушының  білімді,  берілген 
мағлұматты жәй ғана, бір сәттік тұрғыда қабылдап қана қоймай, саналы да 
тиянақты игеруіне ықпал ету. 
Білім  сапасын  және  пәрменділігін  арттыру  мәселесі  оқу  үрдісіне 
оқытудың  жаңа  технологияларын  тереңдете  ендіру  жолымен  шешіле 
алатындығы  сөзсіз  және  бұл  ретте  тұтас  алғанда  білім  берудің  сапасы 
мүлде  көтеріліп,  жеке  тұлғаны  шығармашылықты  тұрғыда  дамытудың 
жоғары деңгейіне қол жеткізу қамтамасыз етіледі. 
Педагогикалық  теориямен  жеткілікті  түрде  меңгерген  ұстаздың  іс-
әрекеті  тиімді  болатыны әркезден-ақ мәлім. Ендеше оқыту технологиясын 
оқу  үрдісіне  енгізу  білім  сапасын  қажетті  деңгейде  меңгеруді  және  оны 
басқаруды қамтамасыз етеді. 
Оқытуды  және  педагогикалық  қызметті  "технологияландыру" 
талпыныстары  XX  ғасырдың  басында  -  ақ  пайда  болған,  бірақ 
педагогикалық  ғылымда  оқыту  технологияларын  жобалау  мен  енгізудің 
ғылыми  қадамдары  80  -  90  жылдары  ғана  жасалып,  олардың 
пәрменділігінің  критерийлері анықталды. 
Қазіргі  күннің  өзінде  де  үлкен  педагогикалық  және  экономикалық 
мүмкіндіктерге  ие  бола  тұра,  оқытудың  жаңа  технологияларының  оқу 
үрдісіне ендірілу  қарқыны жеткілікті  деңгейде емес. 
Бұны  түсіндірудің  бірнеше  себептері  бар.  Мысалы,  оқу  орнында 
жаңа  педагогикалық  технологияларды  ендіруге  қажетті  педагогикалық, 
әдістемелік  шарттарының  болмауы,  оқытушылардың  технологиялық 
әрекетінің 
жеткіліксіз 
мотивациялануы 
мен 
ынталандырылуы, 
оқытушылар  мен  оқу  орындары  басшыларының  кәсіби  әрекетке  өзгеріс 
енгізуге құлықсыздығы, т.б. 
Ең  алдымен  оның  себебін  оқытушылардың  жаңа  педагогикалық 
технологияларға  қатынасы  айқын  бейнеленген  жағымды  мотивация  мен 
саналылықтың  жеткілікті  жоғары  деңгейі  арқылы  сипатталғанымен, 
олардың  технологияларды  жобалау  мен  оны  ендіруге  дайын  еместігінен, 

10 
 
яғни  әлсіз  теориялық,  психологиялық  –  педагогикалық  технологияларды 
оқу үрдісіне ендіру белгілі-бір  шарттарды қажет етеді.  
Олар: 
- 
оқытушының  оқу  үрдісін  жаңа  технологиялар  негізінде 
ұйымдастыруына құзырлылығының жеткілікті деңгейі; 
-  оқыту  субъектілерінің  (оқытушы  мен  білім  алушы)  жаңа 
технологияларды  қолдануға  дайындығы,  жағымды  психологиялық  -
педагогикалық ахуал; 
- оқытудың жаңа технологияларын жүзеге асыруға мүмкіндік беретін 
оқу - әдістемелік, дидактикалық базаның болуы; 
-  оқу  бағдарламасының  қамтамасыз  етілуінде  жаңа  мақсаттар  мен 
қоғам талабына сай түзетілуі және ақпараттандырылуы. 
Білім  сапасы  оқытушының  шеберлігіне  байланысты.  Оқытушының 
шеберлігі  қойылған  педагогикалық  мақсатқа  және  бағдарламаға  сай 
қажетті  мазмұнды  таңдап  алуда  және  де  тиімді  әдістер  мен  құралдарды 
пайдалана білуінде  болып табылады.  
Оқытушының 
педагогикалық 
қызметін 
технологияландыру 
педагогикалық технологиялардың белгілері туралы біліммен, оқытушының 
шеберлігіне  қарасты белгілі шарттардың сақталуын талап етеді. 
Олар: 
-  оқытушының  оқытудың  жаңа  технологияларына  бетбұруы  және 
ынта қоюы; 
- қолда бар технологиялық ресурстарға талдау жасауы; 
-  басты  бір  мақсатқа  немесе  мақсаттар  жиынтығына  бағытталған 
технологияларды таңдауы; 
- жоспарлай алуы, жобалау дағдысының болуы; 
- мақсат қоя алу және міндеттерді бөлу қабілеті; 
- іс-әрекетін  ұйымдастыру және оған талдау жасау мүмкіндігі; 
-  өз  тәжірибесін  рефлексия  арқылы  меңгеру,  оны  технологиялық 
түрде көрсету; 
-  технологияның  ескіруін  көре  білу,  оны  қайта  құру,  өңдеу 
дағдысының болуы. 
Оқыту  технологияларының  қайсысын  болмасын  пайдалану жеңіл іс 
емес, 
ол 
оқытушыдан 
білімділікті, 
іскерлікті, 
еңбекқорлықты, 
шығармашылықты,  құнттылықты, жаңашылдықты және мол дайындықты 
қажет етеді.  
Жаңа  технологияларды  енгізу  кезінде  оқытушының  технологиялық 
құзырлығының жоғары деңгейін қамтамасыз ету үшін оның білуі керек: 
- жаңа технологиялар көмегімен шешілетін  мәселелерді; 
- жаңа технологияны қолдану арқылы алынатын нәтижелерді; 
- жаңа технология мәнін, алынатын нәтижелердің теориялық негізін; 
- жаңа технологияда оқытушы қолданатын әдіс-тәсілдерді; 
- білім  алушылардың жұмыс әдісін;