Шаймерденов т

1. Iс-әрекетi (мотивi, мақсаты, мiндетi, мазмұны, формасы, әдiстерi және нәтижелерi).

2. Мазмұндық жайы (әдiстеме, ғылыми-теориялық, психологиялық және педагогикалық дайындықтар практикада қолдануға қажеттi жағдай жасау).

3. Басқару жайы (талдау, жоспарлау, ұйымдастыру, бақылау, диагностика жүргiзу).

Алдымен ұжым мүшелерінің бiлiм деңгейлерi, педагогикалық стажын және әр мұғалiмнiң жеке басына арналған құжаттарды мұқият қарау қажеттiгi туындайды.

Сондай-ақ, мұғалiмдердің мамандығына байланысты талап тiлектерi, қызығушылығы, қабiлеттiлiгi мен икемдiгi еске алынуы қажет. Жинақталған мағлұматтар бойынша әрбiр мұғалiмге арналған диагностикалық карта жасалуы керек. Әр мұғалiмнiң жеке басының ерекшелiгiн ескере отырып, бiлiмi мен әдiстемелiк iскерлiгiне лайықты жұмыстарды жоспарлау қажет. Сондай-ақ, талаптары мен тiлектерi сәйкес келетiн топтармен де жұмыс жүргiзуге болады. Мұғалiмдер бiлiмiн жетiлдiру институтында курстiк iс-шараларынан өткен мұғалiмдер өз пәнi бойынша және қазiргi кезеңдегi педагогикалық инновациялардан хабар беруi қажет. Ол жаңалықтарды баяндап қана қоймай ашық сабақ өткiзу, әрiптестерінің сабағына қатынасу сияқты iс-әрекеттерiн жүргiзу де өз пайдасын тигiзетiндiгiн дәлелдеп жатудың қажетi аз. Сондай-ақ, ұжымда барлық ұстаздарға қатысты iс-шараларының мәнi де зор. Әрбiр өткiзiлетiн мәжiлiстер, отырыстар, семинарлар, конференциялар т. б. алдын ала мұқият дайындалып, әр мұғалiмге пайда келтiретiндей дәрежеде өтуi керек. Осы жүргiзiлетiн iс-шаралардың барлығында ұстаздың әдiстемелiк шеберлiгiн жетiлдiре түсуге әсер ететiндей қалпында жүргiзiлуi қажет.

Жалпы мектеп ұжымы болып оқу жылы басында атқарылатын әдiстемелiк проблемалық тақырыпта осы кезеңде негiзделiп айқындалады. Мектеп бойынша жыл бойы проблемалық тақырып жеке мұғалiм, пәндiк әдiстемелiк секциялар, бүтiн әдiстемелiк бiрлестiктің бiрiгiп шешуiне қолайлы жағдай туғызады. Алға қойған түйiндi шешуге ұжым мүшесінің әр қайсысы белсендi түрде ат салысуы керек. Бiр тақырып, бiр идеяны iске асыруда жұмыс iстеу ұжымды бiрiктiре түседi, бiр-бiрiне көмекке келуге белсендiлiк жасайды, өйткенi бұл iстi алға апару әр ұстаздың шығармашылық еңбегiне байланысты екендiгi айқындала түседi. Бұл жәйт ұжым iшiндегi психологиялық моральдiк климат беки түсуiне мүмкiндiк бередi. Өз бiлiмi мен әдiстемелiк шеберлiгiн шыңдай түсу бұл жағдайда формалды мiндет түрде қарау көзқарасынан арылып, педагогикалық еңбектерінің сапасын арттыру барысындағы бiрден-бiр дұрыс жол екендiгiне көз жеткiзiледi.

Мұғалiмнiң әдiстемелiк шығармашылық деңгейiн арттыра түсуiне төмендегi схеманы ұсынамыз:

Идея жинынтығы /банк идей/
Әдебиеттер: педагогикалық және

психологиялық ғылыми-әдiстемелiк,

анықтамалық, публицистикалық,

библиографиялық, көркем, тарихи,

мемуарлық және мәдениет өнерлік

библиографиялық әдебиеттер

лабораториясы

(оқу тәрбиелiк жұмысы) Фильмотека, фонотека, видеотека

Демострациялық материалдар, картиналар, плакаттар, фото, суреттер, слайдтар, инновациялық тәжiрибелер

Сонымен қатар мұғалiмнiң әдiстемелiк және шығармашылық iс-әрекетiн дамыта түсуде озат педагогикалық тәжiрибенi зерттеу, жинақтау және таратудың үлкен мәнi бар. Озат тәжiрибе оқу – тәрбие процесiн жетiлдiре түсуде оңтайлы ықпал ететiндiгiн тәжiрибеде дәлелденiп отыр. Озат тәжiрибенi зерттеушi ғалымдар, оның масштабы, жаңалықтары және мазмұнына айқын көңiл бөледi.

Педагогикалық еңбектi ғылыми тұрғыда жүргiзу бағытында зерттеу жүргiзушi – белгiлi ғалым И. П. Раченко озат тәжiрибені даралап үш салаға бөледi.

а) Озат тәжiрибе оңтайлы жұмыс iстеудің үлгiсi;

ә) Озат тәжiрибе арқылы ғылыми зерттеуде анықталған, тәжiрибеде қолдау тапқан, осының арқасында жаңа нәтижеге қол жеткен. Озат педагогикалық тәжiрибе оқу тәрбие iсiн мейлiнше жетiлдiре түсуге септiгiн тигiзетiн жаңалықтарды ашу. Озат педагогикалық тәжiрибе жеке мұғалiмнiң, не бүтiн ұжым мүшелерінің зерттеулерінің қорытынды шығармашылық жаңалықтары болып есептеледi.

Мектептің даму барысында Ростов, Липецк, Қазан, Москва қалаларының озат тәжiрибелерi үлгi ретiнде бүкiл педагогтарға ұсынылды. Ал, бiздің Республикамызда озат тәжiрибенi дамыта түсуде өз үлестерiн қосқан Р.Нұртазина, Қ.Бiтiбаева, Қ.Айтқалиев т.б. педагогтарды атауға болады. Бұл педагогтардың озат шығармашылық тәжiрибелерi әлi де өзінің құндылығын жойған жоқ. Мұғалiмдер үшiн қызмет етуде.

Озат педагогикалық тәжiрибенi зерттеу алдымен, зерттеп жинақтауда төменгi сапалық критерийлердi үлгiде алған жөн деп есептеймiз.

• 
  Iзденушi мұғалiмнiң, тәрбиешінің iс үлгiсi;
  
• 
  Озат тәжiрибенi iрiктеп алу критериi (өлшемi);
  
• 
  Озат педагогикалық тәжiрибенi зерттеуде оның әдiстемелiк құрамын таңдап алу;
  
• 
  Әртүрлi хабар - ақпараттарды жинақтау.
  
• 
  Қолда жинақтаған материалдарды iрiктеу, қажеттiлерiн ала бiлуi.
  
• 
  Озат тәжiрибедегi жалпы идеяны iске асыру;
  
• 
  Жинақталған озат тәжiрибенi жинақтап толтыру;
  
• 
  Үлгiлi-ұстаз бейнесiн суреттеу;
  
• 
  Озат тәжiрибе толық түрде сыйпатталып жазылу;
  
• 
  Автордың зерттеу барысындағы ұстанымы мен көзқарасы;
  
• 
  Педагогикалық iс-әрекеттердің әдiстерi;
  
• 
  Автордың жұмыс ұстанымдағы тәжiрибесi;
  
• 
  Автордың жұмыс барысында қолданылған iс-әрекетiмен құралдары;
  
• 
  Педагогикалық жиынтықтау және жинақ.
  
• 
  Педагогикалық iс-әрекеттің түрлерi;
  
• 
  Педагогикалық шығармашылықтың басқа түрлерi;
  

Белгiлi қоғам қайраткерi А. В. Луначарскийдің пайымдауы бойынша мұғалiм болашақ үшiн ерен еңбек жасайды деп көрсеттi.

Мұғалiмнiң өздiгiнен дамуы, оның интеллектуалды, адамгершiлiк және мамандық деңгейi қоршаған әлеуметтiк жағдайды алдын-алуы қажет. Сондай-ақ, мұғалiм қоғам алдында жауапкершiлiгiн сезiне бiлу, оның өз бiлiмi мен шеберлiгiн белсендi түрде жетiлдiре берудi мiндет етедi. Мұғалiмнiң өздiгiнен бiлiмiн жетiлдiру iсiне мектеп басшылығы ұдайы мән берiп көмектесуi аса қажет. Бұл iске, алайда мектеп басшыларының араласуының онша орынды болып көрiнбеуi мүмкiн. Ал, тәжiрибе барысында әріптестік, әдептiлiк ретiнде көмекке келсе, мұғалiмнiң өз iсiне деген сенiмдiлiгi артады, инттелектуалды дағдыларын байыта түседi, жаңалықтарды тез қабылдауға, соның арқасында өз еңбегінің тұрақты түрде нәтижеге жететiндiгiне көзi жетедi.

Өздiгiнен бiлiм жетiлдiру бiрiншi жағынан мұғалiм еңбегінің ерекшелiгi, екiншi жағынан жастардың үздiксiз бiлiм алу кезiнде туындап жататын түрлi өзгерiстер, қоғамның мектеп алдында қойып отырған талаптары, ғылым мен практикадағы эволюция, адамға қойылатын талаптардың барған сайын өсуi, қоғамдық өзгерiстер мен жаңалықтар, мiне осы аса күрделi проблемаларға мұғалiм өзінің педагогикалық iс барысында жауап бере бiлуi керек. Сондай-ақ, өздiгiнен бiлiм көтеру мұғалiмнiң танымдық белсендiлiгiн қанағаттандыру, үздiксiз өз бетiмен жетiлдiрудi талап етедi. Өздiгiнен бiлiм жетiлдiре түсу, ой еңбегінің мәдениетiн көтеру, кездесетiн қиындықтарды тезiрек жеңуге, өзiн-өзi дамыта түсуде өз бетiмен жұмыс iстей бiлуге бейімделу, өз мамандығын арттыра түсу болып саналады.

Өздiгiнен бiлiм жетiлдiрудің басты ұстанымы (принципi):

- жалпыға бiрдейлiгi, үздiксiздiгi, мақсаттылығы, бiртұтастығы /интегрирование/, мамандықтың мәдени бiрлiгi, өзара байланыстылығы, сабақтастығы /преемственность/, қолайлы жеңiл, алдын-алуы вариативтiгi.

Өздiгiнен бiлiм алудың барысында бiрнеше түрлерiн ұйымдастыруға болады.

Олар:

• 
  нақты бiлiм алуға дайындық;
  
• 
  мұғалiмдердің бiлiмiн жетiлдiру институтында, жоғары бiлiм алу, не екiншi мамандық алу /кешкi сырттан оқу ретiнде/;
  
• 
  семинарларға қатынасу, курстардан өту;
  
• 
  мектеп аралық әдiстемелiк бiрлестiктер жұмысына қатынасу;
  
• 
  ғылыми-практикалық конференцияларға қатынасу;
  
• 
  мектепаралық, аудандық (қалалық), облыстық, республикалық педагогикалық оқуларға қатынасу;
  
• 
  жыл мұғалiмi сайыстарына қатынасу т. б.
  
• 
  өздiгiнен бiлiм көтеру;
  
• 
  жалпыға арналған ақпараттар жинау;
  
• 
  есептеу және ақпараттық техникалар арқылы білімін көтереді;
  
• 
  кiтапханалар арқылы;
  
• 
  мәдени орталықтар арқылы (мұражай, көрмелер, театрлар, клубтар);
  
• 
  түрлi экскурсиялар, саяхаттар;
  
• 
  ғылыми техникалық, көркем өнер, спорттық қоғамдар iсiне қатысу;
  
• 
  зерттеу, эксперименттер, шығармашылық тапсырмаларға қатысу;
  
• 
  ғалымдар және атақты адамдармен кездесу;
  
• 
  озат тәжiрибенi ой тезiнен өткiзу, өзінің практикалық жұмысымен iс-әрекетiне қорытынды жасау.
  

Жоғарыда атап көрсетiлгендей, педагогикалық ұжым және мұғалiмдердің мiндеттi түрде өздiгiнен бiлiм жетiлдiру, әдiстемелiк мамандығын шыңдай түсудің үлкен маңызы бар екендiгiн көремiз.

Ол – мұғалімнің творчестволық белсенділігін арттырады, өзіннің педагогикалық еңбегінің деңгейін білдіреді, өз мамандығын жетілдіре түсуге ынта-жігерін арттырады. Мұғалім мамындығына қойылатын талаптарды мүлтіксіз орындауға жұмылдырады.

Сондай-ақ, аттестациялаудың басты принципі-анықтығы, ерекшелігі, дербестігі, алқа арқылы шешуі, жіктеп саралау (дифференциация) істері қамтылады. Сонымен қатар педагог өз ісіне талдау жасай білуі қажет. Бұл орайда мұғалім аттестациялау жөніндегі нұсқау-хатқа сүйенуі қажет.

Басты ескертетін жәйт-мұғалімдердің алдын-ала өздерін-өздері аттестациялауға дайындау – олардың біліктілігі мен әдіскерлік шеберліктеррін шыңдауды басты механизмдерінің бірі болып саналатындығы да ескерулері керек. Аттестация кезеңінде мектеп басшылары педагог кадрлардың дайындалуына лайықты жағдай жасауы қажет.

Мектеп басшылары мұғалімдердің алдын-ала өздерін-өздері аттеатациялауға дайындау - олардың біліктілігі мен әдіскерлік шеберліктерін шыңдауды басты механизмдерінің бірі болып саналатындығы да ескерулері керек. Бұл арада мұғалім жұмысының деңгейін анықтайтын диагностикалық бағдарламалар және бағалау көрсеткіштері сияқты нақтылық болуы да шарт.

Сондай-ақ, мектеп басшылары педагог кадрлардың өз іс-әрекетіне зерттеуші дәрежесіне көтеріліп анықтай білуге бағыттауы қажет.

Аттестацияны жүргізу комиссияның құрамын мектеп директоры өзінің бұйрығымен бекітеді. Аттестацияға дайындық барысында мұғалімдер мен нормалы-құқықтық құжаттарды оқып зерделеу жөнінде арнайы отырыстар ұймдастыруды қажет етеді. Қажетті жағдайда консультациялар ұймдастырылады. Мектептегі аттестация жұмысы негізінен екі бағытта жүргізіледі:

1. 
   Мұғалімнің бүкіл іс-әрекеті мен жұмыстарын қорытындылау;
   

2. Мұғалімнің практикалық істерімен танысу (сабаққа және сыныптан тыс жұмыстарға қатынасу, бақылау және тестілеу жүргізу оқу-әдістемелік комплекспен танысу т.б.).

Оқушыларға білім берудің деңгейін анықтау мақсатында, оқу бағдарламаларының орындалу барысы, пән бойынша оқушының білім сапасы, оны практикада қолдана білуі сияқты негізгі мәселелер ескерілуі тиіс. Сондай-ақ, оқушылардың білім деңгейін анықтау мақсаттында ақпараттық технологиялар мен тестілеу әдістерін қолдануды да керек етеді.

Қорытынды ретінде эксперттік комиссия аттестация материалдарын жинақтай келе, мұғалімнің мамандығын категориясының қайсына жататындығын анықтап жазбаша түрде өз пікірлерін білдіреді.

Эксперттік комиссия тобының қорытындысы аттестациялық комиссияға тапсырылып, мектеп директорының бұйрығымен бекітіледі. Бұл істердің бәрінде де аттестацияланушы мұғалім қатысып отырады. Аттестация жұмысына педагогикалық ұжым мүшелеренің қатынасуы, тек басшыларға ғана емес, мұғалімдерге де нақты пайдасын тигізеді.

Қорыта келгенде мектептегі ұжым мүшелері мен жүргізілетін аттестация жұмысы оқу-тәрбие процесінің сапасын арттыруға, қазіргі мектеп өміріне қолданылып жатқан педагогикалық инновацияларды практикада қолдануға, түптеп келгенде мектептің оның түлектерінің дами түсу деңгейіне әсер ететіндігі айқын.

Мектеп басшылары бұл бағытта жұмыс жүргізу кезеңінде адамгершілік қағидаларға сәйкес қарым-қатынастың дұрыстық деңгейі орынды дәрежеде болуы шарт.

Сондай-ақ, тәжірибесі аз мамандарға қамқорлық жасап, ұдайы әдістемелік шеберлігін жетілдіре түсуде тәлімгерлерді бекіту сияқты дәстүрлі жұмыстар көптеген мектептерде қолданылуы өз нәтижесін беруде.

Алдымен жас мамандарға арналып жүргізілетін жұмыстардың алғашқы кезеңінде, олардың білімі мен біліктілігін және жеке бастарының дара қасиеттерін анықтауға арналған анкета-сауалдар жүргізілуі қажет. Олардың мазмұны төмендегідей болуы мүмкін:

1. 
   Жас маманның өз пәні бойынша жүргізілген сабақтардың сапасы, оқушылардың білім деңгейі;
   
2. 
   Жас маманның сабақта қолданылатын әдістері, оның сабақ сапасын арттырып, мазмұнының дидактикалық принциптерге сай келуі;
   
3. 
   Оқушылардың белгілі пәндердің тараулары мен бөлімдерін қалайша меңгергендіктерін, бақылау, жазба және тестілеу жұмыстары арқылы тексеріп талдау;
   
4. 
   Қазіргі кезеңде мектеп тәжірибесінде кеңінен қолданып жатқан әртүрлі педагогикалық технологияларға жас маманның көз қарасы, оны қолдау және қолдану жөніндегі іс-әрекеттерімен талпыныстары;
   
5. 
   Жас маманның кәсіби шеберлігі мен білім деңгейін анықтау мақсатында мектеп ішінде, мұғалімдер білімін жетілдіру институттарында курстар, семинарлар, тексеру, бақылау жұмыстарының жүргізілуі;
   
6. 
   Жас маманның іскерлік қызметін жетілдіре түсуде тәлімгер мұғалімнің үйретуге, шеберлік шыңдауға арналған іс-әрекеттері; а) бірнеше дүркін өз сабағына қатыстыру, тәжірибе алмасу; ә) іс қағаздары: күн тізбе, сабақ жоспары, сыныптан және мектептен тыс жұмысты жоспарлау; б) факультативтік сабақтар, үйірмелер, ғылыми қоғамдар тағы басқа жұмыстарын жоспарлау, жүргізу; в) ата-аналармен, жүргізілетін жұмыстарын жоспарлау, жүргізу.
   

а) Өз пәні бойынша оқу бағдарламалары және оларға арналған түсінік хат және пәнге қойылатын талаптар;

ә) Пән бойынша қажетті қосымша әдебиеттерді жинақтау, картотека жасау, ғылыми журналдағы жаңа зерттеулерге ұдайы көңіл аудару;

б) Пән боыйнша күн тізбесін (календарлық жоспар) жасау, бағдарламалардағы оқушылардың тез игеріп кетуіне қиындық келтіретін оқу материалдарына баса көңіл аудару, қажетті жағдайда қосымша уақыт бөлу (игеруге жеңіл оқу материалдары есебінен);

в) Өтілетін тақырыпқа байланысты көрнекі құрал-жабдықтарды, дидактикалық материалдарды, ақпараттық технологияларды тағы басқаларын реттеп, дайындық сатысына қою;

г) Қажетті жағдайда үздік оқушылармен және оқу материалдарын қабылдауда сыныптың басқа оқушыларына қарағанда қиындыққа жиі кездесетін оқушылармен арнайы жұмыстар жүргізу.

Жас маманды шығармашылық іске бағыттау:

а) Мектептегі ұжым мүшелері мен тәжірибе алмасу;

ә) Баспасөз бетінде мақала дайындауға талаптандыру, жаңалық деп есептелетін ой-пікірлерін ортаға салу;

б) Мектепаралық, аудандық (қалалық) облыстық, республикалық педагогикалық оқуларға, «жыл мұғалімі» т.б. сайыстар мен жарыстарға белсенді түрде қатынасуға талпындыру.

Сондай-ақ, жас мұғалімді өзін-өзі бақылап, өз ісіне талдау жасай білуге үйрету, олардың түрлерін өзгеріп, мазмұндары мұғалім шеберлігін ұштауға бағытталуы қажет:

а) жас маман осы мамандыққа дайындығын, оны шын ниетпен атқарып жүргендігін үнемі сезіну керек;

ә) өзі-өзі бақылауда басқамен салыстыру, тексеру, сынау, іс- нәтижесінде нақта үңілу басымдықта болуы керек;

б) жас ұстаз жазған мақалаларымен баяндамаларын, өз ісінде қол жеткен табыстарын, шығармашылық деңгейде орындалған заттарын жинақтап жүруге әдептендіру қажет.

Жас ұстаздың өз жұмысын бақылауына алу:

1. 
   Өз білімін теориялық тұрғыдан байыта түсу. Бұл жерде өз пәні бойынша жеткілікті білімі болып, ол ғылым саласына қосылған жетістіктерді, оның қолдану деңгейін жете білуді талап етеді;
   
2. 
   Әдістемелік мәселелерге байланысты әдебиеттерді білуі; Бұл мәселе жүргізудің саналуан жолдарын баяндайтын құралдардың мазмұны мен таныс болуын көздейді;
   
3. 
   Жыл сайын әдістік үрдісті жетілдіруге бағытталған істер. Жас ұстаз өз жұмысында әр әдіс-тәсілдің орнымен жұмсалуын есепке алып отыруы керек.
   

Сонымен қатар ұтымдыларын саралап теріп, есепке алып, оны жұмыста орынды пайдалана білу қажет. Түйіндей келе тәжірибесі аз жас маманның кәсіби шеберлігін арттыруда:

1. 
   Ұстаздың ұлағатты ісінің мәні мен мазмұнын түсіну, оның жас ұрпаққа білім беріп тәрбиелеудегі қоғамға қажеттілігін, орнын бағалай білу, ұстаздыққа жол іздеу, байқау, зерттеу;
   
2. 
   Ұстаздық жұмыста белгілі бір мақсатқа жету үшін теориялық іскерлік шеберлігі тәжірибелеп, оқыту мен тәрбие жұмысының ңақты жолдарын іздестіру;
   
3. 
   Шығармашылыққа бағытталған еңбек ету;
   
4. 
   Өз тәжірибесін жинақтап көпшілік қауымға ұсыну кезеңдерінен өтуі тиіс.
   
5. 
   Жас маман өз ісінің барлық кезеңдеріне талдау жасап, баға беру, әдіс-тәсілдерді сұрыптай біліп, ең таңдаулыларын іс тәжірибесінде қолдануға талпыныс білдіру.
   

Қазіргі кездегі жалпы оқытудағы әлемдік тәжірибелер мен зеттеулерге сүйенетін болсақ, білім беруде, оның сапасын арттыруда шешімін таппаған мәселелер әлі де көп.

Қазақстан Республикасының «Білім туралы» заңында оқыту формасын, әдістерін, технологияларын таңдауда көп нұсқалық қағидалар бекітіліген, бұл білім мекемелерінің мұғалімдеріне, өзіне оңтайлы нұсқаны қолдануға, педагогикалық үрдісті кез келген үлгімен, тіпті авторлық үлгімен құруға мүмкіндік беретіндіктен оқу процесін қайта жаңғырту идеясы педагогикалық технологияның негізгі тірегі болып табылады. Ол идея мынадай мазмұндағы бірліктерден құралады:

- оқытудың жалпы мақсаты;

- жалпы мақсаттың нақтыландырылуы;

- оқушылардың білімін алдын-ала (дианостикалық) бағалау;

- оқу әрекеттерінің жыйынтығы;

- нәтижені бағалау.

Білім нәтижесін бағалау мен сапасының өлшемдерін анықтау, берілетін білімнің түпкі нәтижеге бағыталуымен және оқытуда тиімді технологияларды пайдалану мен айқындалады.

Белгілі ізденгіш, зерттеуші ұстаз Қ.Бітібаева қазақ әдебиетін оқыту барысында технологияның қолдану үрдісін жылдар бойы өз тәжірибесінде зерделеп, нәтижесін мұғалімдер қауымына ұсынған. Қ.Бітібаеваның «Әдебиетті оқыту әдістемесі мен технологиясы» (Алматы, «Мектеп», 2003 жыл) еңбегінде де бүгінгі оқыту жүйесін жетілдірту, әдебиет сабақтарының сапасын арттыру жолдары туралы және оқытуға берілетін әдеби білім сапасын бағалау өлшеуіштерін өмірлік дағды тұрғысынан қалай нақтылау керектігі жөнінде дәйекті дәлелдер келтірілген. Қ.Бітібаева пәнді меңгерту сапасының нәтижелі болуы ізденімпаздықты талап ететіндігін айта келіп, оны қазіргі жағдайда оқытудың технологиялық әдістерін ұсынады.

Сонымен ќатар єдіскер-±стаз оќушыныњ білім алуы, жан-жаќты дамып жетілуіне баѓытталѓан іс-єрекеттерді маќсатты т‰рде ±йымдастыра білу мен оѓан м±ѓалім ретінде басшылыќ жасай білудіњ µзі технологиялардыњ басты белгілері екендігіне кµрсете отырып єдебиетті бір т±тас ж‰йе деп ќарастырудыњ тµмендегідей мєселелеріне тоќталады;

1. 
   Педагогика ѓылымыныњ жетістіктері сапынан орын алып келе жатќан тиімді (оптимизация) идеялары негізінде сабаќ маќсаттарын бірлікте ќарастыру;
   
2. 
   Єдіс-тєсілдер мен оќу ж‰йелерініњ тиімді деген т‰рлерін с±рыптап алу, єрі оны ±тымды пайдалана білу;
   
3. 
   Берілетін білімніњ ішінен ењ негізгілерін, наќты білім беру кезегіне орай с±рыптап, бµліп алу, негізгі ±гымдарды аныќтау, оларды оќушыѓа жеткізудіњ нєтижелі жолдарын іздестіру;
   
4. 
   Оќушыларды даралап єрі саралап оќыту єдістемелері (дифференциялдап оќытуды басшылыќќа ала отырып);
   
5. 
   Єдебиетті оќытуды, тєрбие беруде сабаќ т‰рлері мен ‰лгілерін іздестіру;
   
6. 
   Кіріктіре оќыту, оны єдебиетті оќыту мєселелеріне тиімді пайдалану;
   
7. 
   Єдебиетті терењдете оќыту жолдары;
   
8. 
   Мєселелік оќыту жєне єдебиет сабаќтары;
   
9. 
   Оќулыќпен, кітаппен, басќа єдебиеттерді пайдаланудыњ тиімді жолдары;
   
10. 
    Оќушы біліміне таќырыптыќ есеп ж‰ргізудіњ тиімді єдіс-тєсілдері;
    
11. 
    Дидактикалыќ материалдарды нєтижелі пайдаланудыњ жолдары (‰лестірме, кµмек, ‰лестірме н±сќаулар т.с.с.);
    
12. 
    Топтыќ, ж±птыќ жєне жеке ж±мыстар оќушылардыњ танымдыќ іздендіруші зерттеу баѓытындаѓы ж±мыстарѓа, ѓылыми сипаттаѓы ж±мыстарѓа баулу єдістемесі мен технологиясы;
    
13. 
    Оќушыныњ біліммен іскерлік даѓдыларын жетілдірудіњ жолдары.
    

Қорытып айтќанда, технология дегеніміз оќушының білім мен тәрбие алуына баѓытталѓан іс-єрекет болса, онда оќытуды µзіндік ж‰йемен оњ жетістіктерге жетеді.

Єр м±ѓалімніњ µзіндік тєжірибесінен ќ±ралѓан іс-єрекеттер тиімді ±штастырылѓанда сабаќ та маќсаттарына жетеді.

Б‰гінгі тањда танымал болып отырѓан П.Эронаевтыњ дидактикалыќ біліктерді шоѓырландыруын, Д.Елконин мен В.Давыдовтыњ дамыта оќытуын, Ш.Амоношвилидіњ ізгілікті, т±лѓалыќ, В.Шаталовтыњ оќу материалдарыныњ белгі жєне сызба ‰лгілері негізінде ќарќынды оќытуын, М.Чоманаевтыњ модельдік оќыту, В.Монаховтыњ, В.Беспалконыњ ‰здік технологиялары мен ќоса Ќазаќстандыќ ѓалымдар Ж.Ќараев, Є.Ж‰нісова, Ќ.Бітібаева, М.Жанпейісова, Н.Оразаќынова т.б. оќыту технологияларын белсенді т‰рде ќолдана білсек оќушыларѓа білім беру барысында т‰пкілікті нєтижелерге жетіп, сапалыќ дењгейлерін мейілінше кµтеруге болатындыѓын тєжірибе кµрсетіп отыр.

Ал, басќа пєндер бойынша оќулыќтар (физика, математика, биология т.б.) орталыќтан жабдыќталып, ќазаќ мектептері осы орталыќтан алынѓан оќулыќтардыњ аудармасымен ѓана ќанаѓаттанатын. Б±л жерде ±лтымыздыњ аса бай кµне тарихы, єдебиеті, мєдениеті, кєсіби шаруашылыѓы, салт-дєст‰рі т.б. есепке алына бермейтін. Тіпті бастауыш сыныптардыњ математика пєндерінде, атаулар, есімдер, т‰рлі болмыстарды µрнектеу арќылы шыѓарылатын есептердіњ µзі ±лттыќ сананың, оныњ ѓасырлар бойы ќалыптасќан ой-пікірлеріне, дәстүрлеріне жанаспайтындыѓы еске алынбады.

Осыѓан байланысты Республика ‰кіметі арнаулы ќаулы бойынша жања буын оќулыќтарын дайындауѓа айырыќша тапсырма берді. Ќажетті ќаржы бµлінді, 2005-2006 оќу жылында жања буын оќулыќтары тоѓызыншы сынып оќушыларыныњ ќолына тиді.

Осы жылдары жања буын оќулыќтарын дайындау кезењінде ауќымды істер ж‰зеге асырылды. Жања буын оќулыќтарымен ќатар, м±ѓалім ќолына аса ќажетті оќыту-єдістемелік кешендер ќамтамасыз етілді.

Сонымен ќатар жања буын оќулыќтарыныњ жасалу барысындаѓы кемшіліктер жайында ±стаздардыњ хабары болуы тиіс. Оќулыќтар мен оќу-єдістемелік кешенін теориялыќ-єдістемелік талдау алты баѓытта ж‰ргізілген. Олар:

-оќулыќтыњ ќ±рылымы, мазм±ны, оќушылардыњ оќу материалдарын ќабылдауы, оќу материалын мењгеруді ±йымдастыру аппараты, кµрнекіліктер мен ќамтамасыз етілуі жєне баѓдарлау аппараты. Ал, єрбір баѓыт бірнеше ќ±рылымдыќ бµліктерден т±рады. Б±лардыњ барлыѓы біріге келіп оќулыќтарды теориялыќ єдістемелік талдау сындыќтарыныњ (критериялар) бірт±тас ж‰йесін ќ±райды. Б±л ж‰йе бойынша оќулыќты практикалыќ сараптан µткізу негізі ‰ш блоктан т±рѓандыѓын байќаймыз. Бірінші блок бойынша оќулыќтыњ мазм±ны, оныњ оќу баѓдарламасымен оќушылардыњ жас ерекшелігіне сєйкестігі аныќталып, оќушылардыњ мењгерген білім кµлемі тікелей тєжірибе ж‰зінде µлшенеді.

Екінші блокта оќушылардыњ оќу материалын мењгеруін жењілдетуге ќажетті с±раќтар мен тапсырмалардыњ, кµрнекілік пен аныќтамалыќ аппараттыњ оќулыќта ќаншалыќты кµрініс тапќандыѓы аныќталады. М±ндаѓы ерекше назар аударатын мєселе – оќулыќтыњ атќаратын міндетіне наќтылы жауап алу.

Жања буын оќулыќтарын мењгеру барысында, оќулыќтыњ артыќшылыќтары мен кемшіліктерін ±стаздарѓа тµмендегі ‰лгі арќылы жинаќтап ж±мыс істеуді ±сынып отырмыз.

Б±л ‰лгілер оќулыќтыњ єрбір параграфын єрбір бет бойынша оќып ‰йрену кезінде жыл бойы толтырылып отыруы ќажет. Осы баѓытта ж‰ргізілген мектептегі ѓылыми негізде ±йымдастырылып ж‰ргізілген теориялыќ жєне практикалыќ сараптау ж±мыстары оќулыќтардыњ астарлары мен баспа ќызметкерлеріне жања буын оќулыќтары мен єдістемелік кешендердіњ сапасын жаќсартуѓа кµмегін тигізетін мол материалдар береді.

Б±л жинаќталѓан материалдарды оќу жылыныњ алдында мектеп басшылары облыстыќ м±ѓалімдір біліктілігін арттыру институттары арќылы Ы.Алтынсарын атындаѓы академиясындағы оќулыќтарды сараптау орталыѓына жеткізу ќажет.

Мектепте мұндай жања буын оќулыќтары жайында ж‰ргізілетін ѓылыми-сараптау ж±мыстары єдістемелік ж±мыстардыњ басты буыны болуѓа тиіс және жања буын оќулыќтарын игеру жолында наќтылы пайдасын тигізеді.