52
бермейді.Организмдегі ырғақ тербеліс күшінің өзгеру адамдар мен
жануарлардың уақытты дәл түйісуіне қол жеткізеді .Сондықтан да
ырғақты тербелісті – биологиялық сағат деп те атайды.
Тірі организмдегі ырғақтық өзгерістер – биологиялық ырғақ
ретінде қарастырылады, оны – биоритмология немесе хронобиология
– деп атайды.Адамдар мен жануарлардың хронобиологиялық ырғағы
(ритмі) ретінде циркадияндық немесе тәуліктік ырғақ алынады.Ол
планетамыздың өз осінен айналуына тікелей тәуелді екені
белгілі.Мұндай 105 сағаттық ой қызметінің ырғағы психологиялық
процестердің тербеліс құбылыстарына да тікелей байланысты
.Әсіресе оқушының сыртқы дүниемен қарым - қатынасы аумағында
айқын байқалады.Ал, оқушының сергек кездегі ой қызметі
ырғағының тербелісі өте жоғары немесе төмен болады да қызметінің
сапасы да соған сай келеді.Кейде оқушы назарының бір нүктеге ұзақ
қадалуы оның биоырғағының тоқырауының салдарынан екендігі
анық, себебі бір текті қызмет бабы адамды тез жалықтырып, тежеуге,
тоқырауға ұшыратады. Мұның өзін адамдардың хронотипіне
байланысты екі топқа бөлуге болады.
Оның біріншісі неғұрлым адамдардың көпшілігнен құралатын
«таңғы адам» (бозторғайлар) тобы да, екіншісі аз мөлшердегі «кешкі
адам» ( үкілер ) тобы, «таңғы адам» (бозторғай) – хронотипіндегі
адамдар неғұрлым ерте оянып, таңнан өз қызметіне белсенді
араласып, қимыл – іс әрекеті шапшаң, өнімді де тындырымды
еңбектің түске дейінгі кезеңіне өте бейімді.
«Кешкі адам» - (үкілер ) – хронотиптегілердің ахаулы керсінше
болып келеді. «Үкілер» - таңертеңгі ұйқыдан әупіріммен зорға
көтеріледі .Неғұрлым молырақ ұйықтағанды, оятқыш сағаттың
көмегімен тұрғанды дұрыс көреді.Олар үшін таңғы сағаттар
әурешілік мезет. Ал қызмет бабына түстен кейінгі мезгілде
кіріседі.Кешкі сағаттарда өзін судағы балықтарша сезініп, түн
ортасына дейін жалықпай, шаршамай жұмыс істей алады. Олардың
девизі: «кеш жатып, кештеу тұру» болмақ.
Г.Сельеннің күн кестесі төмендегідей болған еді:
1.Ұйқыдан тұру , таңғы ас 4.30-5.00
2.Жұмысқа бару 6.10-6.30
3.Белсенді жұмыс 7.00- 12.15
4.Аса қауырт емес жұмыстар 13.15-18.15
5.Жұмыстың аяқталуы 18.45
53
6.Кітап оқу, ұйқыға жату 21.30
Мектептегі оқу – тәрбие қызметінің биохронологиялық
типтерге байланысты, солардың ыңғайына қарай ұйымдастырудың
маңызы зор болғанымен қазіргі техногендік заманда, қоғамдық
тәртіптің ықпалынан шыға алмаудың салдарынан хронотиптерді
жеке оқытудың жөні келмейтіні анық. Мектеп мұғалімдерінің,
тәрбиешілердің, сынып жетекшілерінің балаларға қарым – қатынасы
тек хронотиптердің ерекшелігіне байланысты жасалуы тиіс.
«Бозторғайларға » қойылатын талаптың «үкілерге» тиімсіз
екендігінің оқу – тәрбие процесінде, әсіресе қосымша тапсырмалар
орындату тұсында ерекше ескеріп отыруы қажет.
Негізгі әдебиеттер: 1,2,4,6,10,11,12
Қосымша әдебиеттер: 1,2,3
№6 дәрістің тақырыбы: Педагогтың оқу үдерісін қадағалау
жүйесі
Жоспар
№7 дәрістің тақырыбы: Мұғалімнің
кәсіби өзін-өзі тәрбиелеуі
Жоспар
1. Бақылаудың техникалық және әдістемелік негіздерін
қадағалау.
2. Білім беру үдерісін басқару субьектісінің іс-әрекет
принциптерін талдау.
3. Сабақтың жүйелі талдануы және технологиясы.
4. Мұғалімнің жеке басын диагностикалау және білім беру
іс-әрекетінің мониторигін жасау.
5. Мұғалімнің ПЗЛК картасы.
6. Мектептің жылдық жұмыс жоспары
1. Бақылаудың техникалық және әдістемелік негіздерін
қадағалау.
Бақылау финкциясын жүзеге асырауда басқару субьектісінің
басты міндеті – еңбекпен өтеу және түскен ақпаратты мәдениетті
түрде талдау, бағалау.
Басқару жұмыстарын жетілдіру жағдайы:
1. генерализация ( басты негізгі бағыттар);
2. интеграция (күшті біріктіру);
3. ізгілендіру (жағымды қарым-қатынасты қалыптастыру);
4. жеке тұлғаны қалыптасрыру;
54
5. дифференциация (барлық жұмыстың нәтижесін барлығына
тең бөлу);
Бақылаудың негізгі мақсаты:
1) терең жан-жақты тексеру;
2) орындаушылардың қателерін нақты ұйымдасқан жүйелі түрде
түзету;
3) жетекшінің басқаруының жетілуі;
4) алдыңғы қатарлы педагогикалық әдіс-тәсілдерді анықтау;
Негізгі әдістер:
1. әріптестердің іс-әрекетін бақылау;
2. құжаттарды талдау және оқып үйрену;
3. әріптестер мен оқушылармен, ата-аналармен әңгіме және
талдау;
4. әріптестер мен оқушылармен, ата-аналармен сауалнама;
5. жазба жұмыстарын бақылау жұмыстарын алу талдау;
Талдау – бұл бүкіл жүйедегі негізгі әдіс.
2. Білім беру басқару үдерісіндегі субьективті талдау,
жинақтау іс-әрекетінің принциптері.
Білім беру саласын шеберлікпен басқару үшін алға қойған
мақсатты ғылыми тұрғыдан жан-жақты қарау шешім шығаруы,
сапалылығы, педагогиканың менеджері жекелеген және жалпы білім
беру саласының жұмысын жан-жақты нақты білу керек.
Тексеруші бақылауда негізгі мына мәселелерді басты назарға
алу керек.
1) араласпау;
2) сыпайылылық;
3) барлық себептерді есепке алу;
4) мұғалімнің жеке басы және пәннің ерекшелігін есепке алу;
5) ғылымилығы;
6) хабардар болу;
7) талаптың бірлігі;
8) талаптың мақсаттылығы;
9) барлық талаптардың үйлесімді болуы;
10) талаптың бірлігі және өзара тығыз байланыстылығы.
3. Сабақтың жүйелі талдануы және технологиясы.
Мұғалімнің іс-әркетінің жүйелі ыңғайластырылуы, талдай білуі,
дұрыс бағалай білуі, ұйымдастырудың әртүрлі формалары бір-біріне
