Педагог-психолог және әлеуметтік педагог қызметіндегі кеңес беру мен қолдау көрсету жұмысы

Бала өміріне, жан сарайына бойлай білгенде оң нәтиже күтуге болады.

Макаренко мектеп пен отбасы тәрбиесі туралы өз әдістемелігінде жазалауды терең сипаттап берген. Мектеп қабырғасында бұл әдісті, ол қажет деп есептеген. Ал отбасында егер о бастан бала мен ата – ана арасында өзара сенім ахуалы орнаған болса, жазалау әдісінің мүлдем қажеті жоқ. Педагогтың пікірінше бұл, тәрбиенің ең дұрыс жолы. Бірақ, егер баланың тәрбиесі бетімен кеткен болса, онда жазалау әдісті қолданбай болмайды.

А.С.Макаренко мадақтау әдісінің қолданылуын алғаш терең сипаттап берген Совет ғалымдарының бірі болды.

Мадақтауды дұрыс тандай алу – ата – ана үшін шығармашылық сипаты бар маңызды нәрсе. Мадақ түрін тандай отырып, бала қуанышы, шаттығы, сүйікті ісі мен қанағаты оның өзін жақсы ұстауымен үлгілі әрекеті үшін емес, табиғи тұрғыда оның қажеттілігін қанағаттандыру мақсатында болғаны абзал.

Макаренко мадақтау әдісінің ерекшелігін, сипатын аша отырып, оның қолдану әдісінде көрсетті. Және ол жазалау мен мадақтауды «көзді жұмып» отырып қолдана беру, жалпыпедагогикалық ұстанымдармен

Байланыстырмау, жақсы нәтиже бермейтінін айтудан тынбады. Сондықтан отбасы тәрбиесінде балаға әсер етудің, оның бойына тек жақсыны сіңірудің алуан әдісін қолданған дұрыс.

Отандық және шетел психологтарының мәлеметтеріне сүйенсек, атап айтсақ ( Л.И.Божович, З.А.Бардымева,А.М.Прихожан, Н.Н.Толстой, З.А.Матейчик т.б) үнемі қауіпсіздікті қамтамасыз етіп, ата-ана балаға күнделікті жағдайды жасап отырады, олардың арасында ұзақ жылдарға сақталатын қарым-қатынас қалыптасады. Кейбір жағдайда тұрмыс жағдайы тұрақты отбасының баласы ұзақ уақыт ата-анасынан шет жақта жүрсе, балада ата-анаға деген ерекше сезім қалады. Міне, осы сезім адамға өзіңе деген сенімділігін және қауіпсіздігін қалыптастырады. Миллицияда, әлеуметтік қорғау органдарында есепте тұрған көпшілік жайсыз отбасыларының қауіпсіздігі, күнделікті балаларының жағдайы әлі күнге дейін өзінің белгілі бір мақсатына жете алмай отыр. Осындай отбасындағы бала оның ата-анасы,атасы, әжесі ауыр жағдайдан өткеннен кейін, қаталдықты және зорлық-зомдылықты қалыпты жағдайда қабылдай алады. Мұндай отбасының адамдары қандай жағдай болса, адамдармен қарым-қатнас кезінде кері әсер беретін әрекеттер жасап отырады.Осының бәрі үнемі келіспеушілікке әкеліп соқтырады.

Мамандардың- әлеуметтік педогогтардың, психологтардың, тәрбиешілердің алдынан ұрпақтан-ұрпаққа қайталанып жалғасып келе жатқан осындай отбасылармен кездесіп отырады.Жас кезінде арнайы мекемеге түскен ата-ана, баласыныңда дәл осындай жасында арнайы мекемеге түскенін, өзінің ісінің қаталанғанын көреді.

Мамандар жайсыз отбасымен жасаған жұмыстарына талдау жасай отырып, олардың алдында жас ұрпақты қорқыныштан, жайсыздықтан қорғау, одан алыс ұстау, олардың қәуіпсіздікке махаббатпен қамқорлыққа ешкім шек қоя алмайтындығына ұғындыру керек.

Жайсыз отбасылырына-бұрынға-қазіггідей, ал қазіргі-болашақтай болып көрінеді. Олар үшін өмір жабық, жан-жағы қамаулы кеңестік болып көрінеді.Жасөспірім қызбаланың жастайынан зорлық көруін жиі кездестіруге болады. Сонымен қатар оның анасынемесе әкесі өздегінің көрген қаталдығын балаларыныңда көруіне себепкер болады. Осының бәрі ұрпақтан-ұрпаққа қайталанып, жараланған, жәбігленген оқиғаларға әкеліп соқтырады.

Отбасындағы дағдарыс ата-ана мен баланы үлкен өмірге деген көзқарасын өзгертіп, баланы тез есейтіп балалықтың не екенін білмей өсуіне, яғни 2 жастағы сәбидің-5 жастағыбала секілді өсіп жетілуіне әкеледі.

Отбасындағы дағдарыс нашақорлықпен байланысты әр түрлі жағдайларды көгуге болады. Зорлық-зомдылыққа бейімділікке, құмар ойындар,

бой ұру және басқада нашақорлық заттарды атап айтуға болады. Үнемі дағдарысты бастан кешкен отбасының өмірге деген құлшынысы бояу болып, ойландыратын, толғандыратын мәселелерден қашып отырады.Бұның қортындысы отбасы мүшелерінің тығырықтан шығудың жолын, кез келген қаталдыққа, қорғансыздыққа бой ұрмау дағдарысынан шыға алмауына көзімізді жеткізуге болады.

Мамандардың кішкентай сәбиге немесе ересек адамға көмек көрсетуі үлкен тәуекелге деген бастамасын көруге болады.

Зерттеулердің көрсетуі бойынша, отбасылық терапевтің көптеген жұмыстары осындай отбасыларымен болғандығын көреміз. Олар өздерінің қолайсыз жағдайға душар екендігін отбасылық терапевтен көмек іздеп, психологтан сабақ алады. т.б.

Әлеуметтік педагогтар, қамқорлыққа алу бөлімі, оқу бөлімдерінің мұғалімдері осы сәтсіз отбасыларымен жұмыс жасауда өздерінің тәжірбиелерінің аздығын ата-аналармен, балаларымен кездескендекезігіп отырады. Олардың көмегі өте қажет екендігін және ол үшін үлкен күш жұмсап жұмыс жасау керек.

Мамандар отбасы дағдарысымен, мінез үйлесімсіз, мамандардың ықпалына белгісіз жағдайлармен көмек бере тұра жиі ұшырасып отырады. Осындай отбасының мүшелері: «Сіздер біздерді түсінбейсіңдер. Бізге ешкім де көмек жасай алмайды». Соңында сіздер де бізді кінәлап, бізді жек көресіздер және бізден бас тартатын боласыздар,- деп айтады. Осындай жағдайда көмек көрсетеміз деген мекемелердің барлығы мұндай отбасыларын берілмейтін, айтқандарынан қайталанатынын біліп, оларды тек қана қадағалауға тура келеді. Олардың балалары бір мекемеден немесе бір орталықтан келесісіне, бір отбасынан басқа отбасына, сонымен қатар заң қызметкерлеріне шара қолдануына, себебі осындай отбасының әрекеттері қоғамға қауіп туғызады.

Бірақта сәтсіз отбасыларын қайғылы, осылай шектелген деп қарауға болмайды. Дағдарысты басынан өткізген отбасын басқа қырынан қарап, уақыт өте келе олардың қалыпты жағдайға бұрып, отбасы мәселесін жоғары сақтап ұстапу керек. Мамандарға отбасының дағдарысын түсінуге, олардың сұрақтарына жауап іздеуге, оларды отбасы бірлігіне дайындауға, мықты отбасына айналуға, үнемі болып тұратын дағдарыстан шығуға көмектесу, жаңа ұрпақтың бұрынғымен қарым-қатынасын үзуге болатындығын біледі.

Психологияның әлеуметтік педоготық зерттеулер көрсеткендей әр отбасы белгілі бір мерзімді, дағдарыс жағдайларына кезігіп отырады.

1. 
   Алдын алу болатын отбасы отбасының проблемалары болар болмас және де, бастапқы даму кезінде болады.
   
2. 
   Әлеуметтік және басқада қайшылықтары бар.
   

3.Отбасы өмірге деген құлшыныстары аяғын өзінің тағдырына деген және баланың тағдырына кері қорауы әсері.

Келесі классификациялық топқа: ата-ананың көлеміне қарай толық, жартылай, қамқорлыққа алу, асырап алу отбасыларын, балалардың санына байланысты аз баланың саны көп балалық баланың болмауы, материалдық жағдайға байланысты аз қамтылған, орташа қамтылған, жақсы, жан жақты қамтылған, ата-ананың мәселесіне байланысты алькогольды қолданатын отбасы, нашақорлық отбасы, жұмыссыз, ата-ана құқығынан айырылған деп жан-жақты қарастыруға болады.

Жайсыз отбасында бала өзінің сыртқы түрімен, киімімен, қарым-қатынасымен, психологиясының өзгеруімен, тұйықтылығымен, не нәрседеден алыс қалғандығымен аңғарады. Баланың сыртқы түрімен іс-әрекеті тек қана оның мәселесін көрсетіп қана қоймай, оған көмек көрсетіп, қол ұшын беруге шақырады. Осындай жағдайда бала қоғамда жайсыздықтарға, түсінбеушілікке тап болады.

Баланың жас мөлшері әртүрлі болғанымен, олардың проблемалары бірдей болып келеді.

Мамандардың жас балаға деген қадағалауы анық болуы шарт.

Ол үшін:

Бірінші қадам: Мамандардың жайсыз отбасымен жұмысы отбасын қорғау мен сақтауға арналады. Маман неге отбасы өзгерісті қаламайды, соны түсіне білу керек. Мұндай отбасындағы ата-аналар баласына белгілі бір махаббатты, қамқорлықты бере алмайды деп кінә тағылады.

Маман отбасының не істемейді, қандай іс-әрекеттер жасамайды деп соны ғана көріп қана қоймай, олар неге күш салатынын байқау керек. Дағдарыста тұрған отбасы, қаіпсіздік жағдайда тұрады, алға дұрыс қадам жасамаса ол құлдырап кетуі ғажап емес. Маман мұқият жылжу керек, үнемі отбасы көмегін қабылдамауы мүмкін деген қорқыныш пайда болады.

Екінші қадам: Отбасының қоршаған ортаға көмек көрсетуіне бағытталған. Дағдарыстағы отбасының үлкен шектеусіз ортасы бар екенін білеміз. Бұлармен қарым-қатынасын сақтаған туыстары, достары, жұмыстастары. Маман барлық сақталған қарым-қатынастарды сақтау керек. Мүмкіндігінше бұрынғы осы ортадағы бірінші сәбиден бастап араласып, сол арқылы ата-анасына, басқы да отбасы мүшелеріне көмектесу қажет. Бұндай әрекеттер дұрыс нәтижелі жұмысқа әкелуі әбден мүмкін.

Үшінші қадам: Отбасы баға беру кіммен байланысты, сезім мен фактілерге қалай жауап береді, оларға бұрын не болды, міне осымен сипаттауға болады. Отбасының бір-біріне деген жылы қарым-қатынастары, отбасына деген жауапкершілігін сезінуге болатындығын ескерту қажет. Басқа жолдарын білмеуі мүмкін. Бұндай ортада тәрбиелеу сезімсіздік әрекеттерін, қайғыру мен жоқтауды білмеуі де мүмкін.

3. Мамандар дағдарыстағы отбасымен жұмыс жасағанда, балаға ата-анасымен бірге тәрбиеші қызметін атқармай, керісінше, көп көңілді үлкендерге бөлу керек. Дағдарыстағы отбасының үш көмек көзін көрсетуге болады:

1. 
   Маман күндіз орталыққа келуін қамтамасыз етуі қажет, отбасымен жұмыс жасау орталықтары баланың қауіпсіз ортада өсетініне сенімдерін білдіреді. Ата-аналар да орталыққа келіп маманның жұмысын қарап, баламан қалай жұмыс жасайды, тәрбиелейді, ойнайды, осының бәрін қадағалауға болады: Бала орталықта өзін жақсы ұстағанымен, үйде нашар болуы мүмкін.
   
2. 
   Дағдарыс кезіндегі арнайы әлеуметтік-педагогикалық орталықтағы балалар (уақытша 24 сағат 3 айға дейін). Бұл балаға отбасында қауіпсіздік жағдай туғанда ғана кездеседі. Мұнда ата-ана баласы кішкентай болса күнде, жиі бірнеше рет кейін өзінің баласын орталыққа келіп күтуі қажет. Анасы-емделу орталығында жатса, күнде келіп баласына қарап, күтуге болады. Егер мекеме жақын жерде болса біреудің көмегі әкелуге немесе апаруға керек болады.
   
3. 
   Мананның отбасымен тікелей байланысы. Әлеуметтік педагог отбасына жарты сағат немесе отбасын видеоға түсіріп, екі маман барып, бірі жұмыс жүргізеді, екіншісі болған жұмыстарды жазып отырады. Содан кейін екеуара талқылайды. Мұнда ата-анамен бала өзінің ортасынан шықпайды үйінде болып маман ғана оларды барып қадағалып отырады.
   
4. 
   Жақын ортадағы көмек . әлеуметтік педагог немесе әлеуметтік жұмысшы отбасының қоғаммен барлық қарым-қатынасын зерттейді. Аталған барлық көмектердің түрін мұқият қолдану керек. Басқа жұмыс түрлерінің формаларын қарауға болады. Мамандардың басты идеясы барлық мүмкіншілікті жасап баланы отбасынан алыстатпай жақын ұстау. Отбасын жақсы танығаннан кейін алғашқы құрамдарды жасауға болады. Біріншісі –материалдық көмек.(тамақтандыру, киіндіру т.б.) ата-аналарға материалдық көмек көрсетілмейді, оның орнына басқа жолы мысалы: арыз жазу т.б.
   

№15 дәріс тақырыбы: Қауіпті топ балаларына арналған әлеуметтік-педагогикалық қолда мекемелерінің түрлері.

Әлеуметтік-педагогикалық бейімдеу орталығы бірнеше қызметті орындау үшін құрылған.

- престижді мамандық бойынша оқытуды жүзеге асыру. Оқу бағдарламасында “Еңбекке оқытуды” пәні сақталған (аптасына 6 сағат);

- кәсіптік класстар ашылған мектептерде таңдалған кәсібі бойынша дайындау (аптасына 12 сағат);

- мектептен түрлі себептермен шығарылған оқушылар (14-16 жас) тобын құру, олардың бастапқы кәсіпке дайындығы үшін жағдай жасау;

- аймақтың жалпы білім беретін мектептерінің оқушылары арасында тәрбиелік-кәсіби бағдар жұмыстары;

- осы орталықта оқитын балалар мен жасөспірімдер үшін жұмыс орындарын дайындау;

- аймақта және одан тыс жерлерде өнім жинау сияқты біріккен жазғы еңбекті ұйымдастыру;

- жасөспірімдерді еңбекпен қамту орталығы ұсынған ақпаратпен хабардар ету;

- өндіріс сферасында жасөспірімнің құқығының сақталуын бақылауды жүзеге асыру;

- еңбекпен қамтамасыз етуші келісім шарт талабын бұзған жағдайда жасөспірімді заңға сәйкес құқығын қорғауды жүзеге асыру.

Күттірмейтін әлеуметтік-психолого-педагогикалық көмек орталығы 1994 жылы ашылды. Оның ішіне “Сенім телефоны”, “Анонимді қабылдау бөлмесі”, барып психологиялық-педагогикалық көмек көрсететін бригадалары болады. Бұл орталықтың басты міндеті - әлеуметтік және психологиялық-педагогикалық көмекті өажет ететін жасөспірімдер мен балаларға көмек көрсету: қатаң қатынастын азап шеккен, уақытша ата-ана қамқорлығынан айырылу кезінде. Орталық мамандары бала және жасөспірімдердің қиындықтарының себебін анықтау мақсатында диагностикалы жұмыс жүргізіледі; оларды жою шараларын жүзеге асырады. Ұзақ мерзімді және қысқа мерзімді әлеуметтік, медициналық, педагогикалық және психологиялық көмек көрсетіледі, қажет жағдайда реабилитация жүргізіледі. Бұл орталыққа ең алдымен қалыпсыз отбасынан алынған, тастанды балалар, тұрғын үйсіз қалған балалар түседі. Бала немесе жасөспірімнің өзі себебі болған жағдайда осы орталыққа келіп, осында қалып қала алады. (ата-анасы үйден қуып жіберсе, ата-анасы баланың өміріне, денсаулығына нұсқан келтірсе, қол жұмсаса т.б.

Бұл орталықта “Сенім телефоны” күні ұзаққа жұмыс жасайды және баламен кез-келген мәселе жөнінде қатынас орнатуды қамтамасыз етеді. Кәсіби-психолог психологиялық көмек, кеңес бере алады.

2. “Жақсы дос” кризистік орталығы бала немесе жасөспірімге кризистік жағдайда көмек көрсететін әлеуметтік-педагогикалық мекеме ретінде құрылды. Мұндай балалар жетім деп есептелмейді, бірақ отбасында өмір сүрулері мүмкін емес. Сондықтан бұл мекеме 1994 жылы бала немесе жасөспірімнің уақытша приюті ретінде құрылған.

Дегенмен мұнда ата-ана қамқорлығынан айырылған балалар түсті. Мұндай балаларды арнай мекемелерге яғни жетімдер үйіне орналастыру қажет болды, бірақ облыстық жетімдерүйінде балалар приютте бола алмады. Соған байланысты муниципалды балалар үйінің болу қажеттігі туындады.

Облыстық балалар үйінің тәжірибесі көрсетіп отырғандай балалар көбінесе ата-анасын, туыстарын көру үшін балалар үйінен қашып кетіп жатады. Балалр үйінде жұмыс жасайтын мамандар олардың өздеріне барып келуге рұқсат бере алмайды немесе оларды ата-аналарымен кездестіруге апарып келе алмайды. Ал ата-аналар немес баланың туысқандары тұрғылықты жерлерінің алыс болуына байланысты кездесуге келе алмайды. Мұндай жағдай бала үшін өте қиын және оның мекемеде бейімделу процессін қиындатады.

Муниципалдық балалар үйінде 95% әлеуметтік жетімдер яғни бұл балалардың ата-аналары жақын аймақта тұрады. Олар өз балаларымен кездесіп тұрады. Сәйкес реабилитациялық жұмыс нәтижесінде отбасылар түзеліп, ата-аналарға оларды құқықтары қайтарылады.

Тәжірибенің көрсетуінше кризистік орталықтың өзінің психологиялық-медико-педагогикалық қызмет көрсетуі, анонимді қабылдау кабинеті болған жөн. 1995 жылы балалр мен жасөспірімдер және олардың ата-аналарына көмек көрсету үшін психолгиялық-медико-педагогикалық қызмет құрылды.

Оның құрамына психологиялық бөлім, дефектологиялық бөлім және психологиялық-медико-педагогикалық кеңес беру кіреді. Жыл сайын түрлі психикалық және физикалық ахуалы бар балалар санының күрт өсуіне байланысты 27 мектепке дейінгі мекемеде 66 арнайы топ қызмет етуде: тіл кемістігі бар – 44 топ, көруінде кемістігі бар – 8 топ, қимыл-қозғалыс аппаратында кемістіг бар – 8 топғ интеллектісінде ахуалы бар – 2 топ, туберкулездық интоксикациямен – 4 топ.

Орталық мамандары психолог, әлеуметтік педагог, логопед, дефектологтарға әдістемелік көмек өкрсетеді. Қызмет орталығының психологиялық бөлімі психолог және педагогтарды түрлі семинарларда оқытады. Қызметтің психологтарының көмегімен тәрбиеші, психолог, әлеуметтік педагогтардың іс-әрекетті ұйымдастыру құжаттары өңделген.

3. Постинтернаттық бейімдеу орталығы әлеуметтік педагогикалық қолдау мекемелерінің, жетім балалар үйінің түлектері үшін жасалған. Орталық келесі міндеттерді шешеді:

- әлеуметтік педагогикалық мекемелердің тәрбиеленушілерінің тұлғасының дамуы үшін психологиялық-педагогикалық-материалдық қажетті жағдай жасау;

• 
  тұлғаның дамуына, оның қоғамда бейімделуіне жағдай жасау;
  
• 
  әлеуметтік-педагогикалық мекеменің түлектеріне әлеуметтік және
  

• 
  әлеуметтік қамтамасыз етудің барлық деңгейінде бала құқығы мен
  

• 
  әлеуметтік-педагогикалық мекеме түлектерін қорғайтын және
  

Сонымен қатар жалпы білім беретін мекемелерге де әлеуметтік педагогикалық қолдаудың қажетті элементтері енгізілген.

Білім және денсаулық орталығында 1000 жуық бала және жасөспірім бар. Орталық сауықтыру лагерьлерімен тығыз байланысты, жазғы, қысқы каникулдарда лагерьлер ұйымдастырады.

Орталықтың баламен жұмысының негізгі бағыттары – спортпен айналастыру, денені, денсаулықты нығайту.

Эксперимент баорысында муниципалдық жүйеде жеке өз бетінше құрылым – балалардың құқығын қорғау кеңесін құру қажеттігі анықталып отырып. Бұл кеңестің құрамына құқық қорғаушылар, психолог, әлеуметтік педагогтар, дәрігерлер т.б. Кез-келген отбасының бала және білім беру мекемесі дер кезінде әлеуметтік және психологиялық-педагогикалық көмек алуға мүмкіндігі бар.

Балалар құқығын қорғау кеңесі осыған қатысты мәселелерді қарастыратын мекемелердің күшін біріктереді. Мұндай кеңестер барлық елдерде бар.

Кеңестің негізгі мақсаты – бала құқығын қорғау, тұлғалық дамуына, интеллектуалдық, психикалық, рухани жетілуіне жағдай жасау. Кеңес бала құқығын қорғау сферасындағы мемлекеттің саясатын жүзеге асырады. Осы мақсатпен кеңес баланың құқығын қорғаудың муниципалдық бағдарламаларын жасап, жүзеге асырады. Кеңес мекемеден босатылған, жұмыс жасамайтын, кәмелеттік жасқа толмағандардың құқығын қорғау, әлеуметтік-бейімделуге көмектесу жұмыстарын жүзеге асырады. Қызмет етуші, балаларды әлеуметтік-педагогикалық қолдау жүйесі ювеналды сотты ұйымдастыру мәселесін қойды.
№16 дәріс тақырыбы: Психологтың қауіпті топ балаларымен жұмыс.

Дәріс мазмұны:

1. Психолог қызметінің ерекшелігі.

2. Ата-анасының қамқорлығынсыз қалған балаларға арналған мекемелер.
1. Балалар мен жасөспірімдерге арналған мекемелердегі психология қызметтің қалыптасып, дамуы балалар үйлері мен мектеп-интернаттар да психолог қызметінің енгізуімен тығыз байланысты. Бұл қызметтің енгізуі –отбасынан тыс тәрбиедегі балаларға барынша тәрбие беру мақсатында жасалып отыр. Қазіргі кездегі басты мәселе – бұл тәрбиені, яғни психологиялық көмекті аталмыш мекемелерге икемдеу. Дәлірек айтсақ, осы мекемелердегі психологтың қызметі қарапайым мектептердегі психолог қызметімен ерекшелінбек. Отбасынан тыс жерде тәрбиелеп жоғарғы балалар мен жасөспірімдерге тиімді тәрбие беру үшін қандай жағдай жасау керек?

Тағдырлары тәлкеге түскен балаларды қорғау мен қолдауға арналған мекемелердегі психологиялық қызметтің дамуын жалпы білім саласындағы психологиялық қызметтен бала қарастыруға болмайды.

Бала үйіндегі, мектеп – интернаттағы, шұғыл жердегі психологиялық – медициналық – педагогикалық орталығындағы психолгтардың жұмысының негізгі бағыттары қарапайым білім мекемелеріндегі әріптестерімен бірдей болып келеді. Дегенмен де әлеуметтік – педагогикалық мекмелердегі психолог қызметінің өзара ерекшелігі бар.

Енді бір сәт осы ерекшеліктерге тоқталсақ. Олар:

• 
  бұл мекемелерге түскен балалардың психологиялық ерекшеліктеріне;
  
• 
  аталмыш мектептегі балалар мен жасөспірімдерге әлеуметтік тұрғыдан дамуына
  
• 
  әлеуметтік – педагогикалық бағыттағы жаңа тиісті мекеменің артуы;
  
• 
  әлеуметтік – педагогикалық мекемелердегі оқу мен тәрбие жағдайларына;
  

• 
  аталмыш балалар мен жасөспірімдердің жеке тұлға болып қалыптасу ерекшеліктері;
  
• 
  балалар мен жасөспірімдердің қиын тәртіптеріне байланысты.
  

Негізінен ата – ана қамқорлығынан тыс жетім балалар бар мекемелерге психологиялық қызмет жүйесін ендіру мәселесі әлі күнге дейін толық зерттелген жоқ...

Жалпы алғанда балалар мен жасөспірімдерді жеке тұлға ретінде дамытып, қалыптастыру, осыған барынша жағдай жасау бұл мәселенің басты екені даусыз. Бұл мәселенің туындауына бірнеше факторлар әсер етіп отыр. Бұлардың бастысы –баланың дамуы мен оның тұлға болып қалыптасуына байланысты педагогикалық-практиктердің психологиялық білімінің жетіспеушілігі болып табылады.

Статистикалық мәлімет бойынша соңғы жылдары ата-ана қамқорлығынсыз қалған балалардың саны өсіп келеді. Әсіресе, әлеуметтік жетімдер, яғни әр түрлі себептерге байланысты әке-шешелері құқықтарынан айырылғандардың қатары көбеюде. Мәселен, Ресейде ата-ана қамқорлығынсыз қалған 620 мың баланың 95 пайызы әлеуметтік жетімдер. Бұл категорияға кіретін балалар үйлерінде немесе жетімдерге арналған мектеп-интернаттарда да тәрбиеленуде. Соңғы уақытта жетім балалар мен ата-ана қамқорлығынсыз қалған балаларға тиісті білім мекемелері көбейді.

2. Мұндай мекемелер - балалар мен жасөспірімдерді уақытша ұстау орындары, балалар мен жасөспірімдерді психологиялық-педагогикалық тұрғыдан жанұямен сауықтыру орталықтары.

Статистика көрсетіп отырғандай бұл мекемелерден шыққан балалардың 40 пайызы қылмыскер, 30 пайызы ішімдік ішкіш және нашақор болып шықса, 10 пайызы өз өміріне қастандық жасап, өзін-өзі өлтірумен аяқталады екен. Ал, бұл жерден тәрбие алған қыз балалар жезөкше болып кетеді. Жетім балалар мен ата-аналарының қамқорлығынсыз қалған балаларды тәрбиелеумен айналысатын мекмелер қзметтеріне жүргізілген талдау көрсеткеніндей бұл мекемелердің қызметкерлері балаларды жеке өмірге даярламайтынын көрсетті. Сол себепті тәрбиеленушілер қоршаған ортаға үйрене алмай көптеген қиындықтарға тап болады.

Бір тәрбиеленушіге мемлекет тарапынан бөлінетін қаржы басқаруға алынған балаға төленетін сомадан 10-15 есе көп.

Алайда, соған қарамай, материалдық игілік тұрғысынан, әдістемелік ұйымдастырушылық, педагогикалық жағынан жетілдіруге не болмаса өмірдің шуақты сәтін сыйлау жағынан тәрбиеленушілердің деңгейі әлде қайда төмен.

Яғни, балалар мекемелерінен шыққандар тәуелді, өзіңді жауап жоқ эмоционалды тұрғыдан меңгеруге яғни қатал болып қалыптасып шығады.

№22 дәріс тақырыбы: Медициналық-әлеуметтік педагогикалық көмек көрсету.