И. В. Савельев жалпы физика курсы I том Алматы 2004

екінші космостық жылдамдықтың бірінші космостық 
жылдамдықтан 
Ү
2 есе көп екендігі көрінеді. Сонда 
8 
км/сек
-ты ]/" 2 санына көбейтсек, і>2 үшін шамамен 
11 
км/сек
мәнін шығарып аламыз.
Алғаш рет космостық жылдамдыққа СССР-де кол 
жетті. 1957 жылғы 4 октябрьде Совет Одағында адамзат 
тарихында тұңғыш рет Жердің жасанды спутнигін ой- 
дағыдай ұшыру жүзеге асырылды. 1959 жылдың 2 янва- 
рында екінші шеп те алынды. Бұл күні совет жерінен 
космостық ракета ұшырылды, ол жердің тартылу сфера- 
сынан шығып, Күн системамыздың алғашқы жасанды 
планетасы болды. 1961 жылғы 12 апрельде Совет Ода- 
ғында адам баласының жер жүзінде тұңғыш рет космос 
кеңістігіне ұшуы жүзеге асырылды. Тұңғыш совет кос­
монавты Юрий Алексеевич Гагарин Жерді айнала 
ү ш ы п ,
Жерге аман-есен қайтып қонды.

CV!'i ЫҚТАР МЕИ ГАЗДАРДЫҢ СТАТИ КАСЫ
Механиканың сұйықтар мен газдарды зерттеумен шү- 
гылданатын бөлімі гидромеханика және аэромеханика 
деп аталады. Олар өз кезегінде гидро- мен аэростатика- 
га (сұйықтар мен газдардың тепе-теңдігін зерттейді) 
және гидро- мен аэродинамикаға (суйықтар мен газдар- 
дың қозғалысын зерттейді) бөлінеді. Бұл тарауда стати­
ка баяндалады.
VII Т А Р А У
§ 51. Қысым
Сұйық пен газ тәрізді денелерге тән нәрсс, ығысуга 
кедергі жасамайды, сондықтан да олар өте аз күштің 
әсерінен де өз формасын өзгертеді. Сүйықтың немесе 
газдың көлемін өзгерту үшін, әрине, керісінше, шектеулі 
сыртқы күш талап етіледі. Сыртқы әсердіц нәтижесінде 
көлемиіц өзгеруі кезіндс сүйық псн газда ссрпімді күш- 
тер пайда болады да, ец ақырында, сыртқы күштсрдіц 
әсерімен теңеседі. Сұйықтар мен газдардыц ссриімді 
қасиеті мынадан білінеді: олардың жеке бөліктері бір- 
біріне немесе олармен жанасатын денеге сұйық пен газ- 
дың сығылу дәрежесіне тәуелді болатын күшпен эсер 
етеді. Мұндай эсер қысым ден аталатын шамамен сипат- 
талады.
Тепе-теңдікте болатын сұйықты қарастырайық. Бұл— 
оның жекс бөліктері бір-біріне қатысты немесе өзіне 
шектесетін денелерге қатысты орын ауыстырмайды деген 
сөз. Сүйықтан ойша бір ауданды бөліп алайық (134-су- 
рет). Сүйықтың осы аудаимсн жанасатын бөліктері 
бір-біріне шамасы бойыиша тсң, бірақ қарама-қарсы ба-
9—649
193

гытталған күшпен эсер етеді. Осы күштердіц сипатын 
анықтау үшін әлгі ауданның бір жарындағы сұйықты 
ойша алып тастайық та, алып тасталған сұйықтың әсерін 
сұйықтың қалған бөліктерінің тепе-теңдік күйі бұзыл- 
майтындай, бағыты мен шамасы сәйкес келегін күштер- 
мен алмастырайық. Бұл күштер AS-ке нормаль болу ке- 
рек, өйткені кері жағдайда олардың тангенциаль құрау- 
шысы сұйық бөлшектерін қозғалысқа келтірер еді де, 
тепе-теңдік бұзылған болар еді. Сондықтан, сұйықтың 
ДS ауданға эсер ететін барлық күштердіц Д/ 
т е ң
әсерлі
күші де осы ауданға нормаль бо- 
йынша бағытталған. 
Af
күшінің 
аудан бетініц бірлігіне қатынасы 
сұйықтағы қысым деп аталады. Со- 
нымен, 
р
қысымы анықтама бойын- 
ша мынаған тең: 
д /
Р =
AS
SS
(51.1)
134-сурет.
Егер сұйықтың 
AS
аудан га эсер 
ететін күші осы аудан бойынша бір 
қалыпты бөлінбесе, онда (51.1) өрнегі орташа кысымды 
анықтайды. Берілгеп нүктедегі кысымды табу үшін 
AS
ауданын полые ұмтылдыру қажет. Демек, пүктедегі кы- 
сым мыиа өрпекпен анықталады:
=
(51.2)

жүктеу 28,35 Mb.

Достарыңызбен бөлісу: