Медицина қызметкерлері мен донорлардың ҚҰҚЫҒы мен міндеттері

МЕДИЦИНА ҚЫЗМЕТКЕРЛЕРІ МЕН 

ДОНОРЛАРДЫҢ   

ҚҰҚЫҒЫ МЕН МІНДЕТТЕРІ 

         Қазақстан Республикасының Конституциясы 

Конституция 1995 жылы 30 тамызда республикалық 

референдумда қабылданды 

 

29-бап 

      1. Қазақстан Республикасы азаматтарының денсаулығын сақтауға 

құқығы бар.  

      2. Республика азаматтары 

заңмен

 белгiленген кепiлдi медициналық 

көмектiң көлемiн тегiн алуға хақылы.  

      3. Мемлекеттiк және жеке меншiк емдеу мекемелерiнде, сондай-ақ, 

жеке медициналық практикамен айналысушы  адамдардан ақылы 

медициналық жәрдем алу 

заңда

 белгiленген негiздер мен тәртiп бойынша 

жүргiзiледi. 

31-бап 

1. Адамдардың өмiрi мен денсаулығына қатер төндiретiн деректер мен 

жағдаяттарды лауазымды тұлғалар     жасырып қалған болса, заңға сәйкес 

жауапқа тартылады. 

39-бап 

      1. Адамның және азаматтың құқықтары мен бостандықтары 

конституциялық құрылысты қорғау, қоғамдық тәртiптi, адамның 

құқықтары мен бостандықтарын, халықтың денсаулығы мен 

имандылығын сақтау мақсатына қажеттi шамада ғана және тек заңмен 

шектелуi мүмкiн. 

«Халық денсаулығы және денсаулық сақтау жүйесі 

туралы» Қазақстан Республикасының 2009 жылғы 18 

қыркүйектегі N 193-IV Кодексі 

87-бап. Денсаулық сақтау саласындағы құқықтарды 

қамтамасыз  етудің кепілдіктері 

Мемлекет Қазақстан Республикасының азаматтарына: 

      1) денсаулық сақтау құқығына; 

      2) тегін медициналық көмектің кепілдік берілген көлемінің 

көрсетілуіне; 

      3) медициналық көмекке бірдей қол жеткізуіне; 

      4) медициналық көмектің сапасына; 

      5) дәрілік заттардың қолжетімділігіне, сапасына, тиімділігі мен 

қауіпсіздігіне; 

      6) аурулардың профилактикасы, салауатты өмір салты мен дұрыс 

тамақтануды қалыптастыру жөніндегі іс-шаралардың жүргізілуіне; 

                 88-бап. Азаматтардың құқықтары 

      

1. Қазақстан Республикасы азаматтарының: 

      1) Қазақстан Республикасының Үкіметі бекітетін тізбеге сәйкес тегін 

медициналық көмектің кепілдік берілген көлемін алуға; 

      2) тегін медициналық көмектің кепілдік берілген көлемінің шеңберінде 

дәрілік заттармен және медициналық мақсаттағы бұйымдармен 

қамтамасыз етілуге, оның ішінде белгілі бір аурулары (жай-күйлері) бар 

азаматтардың жекелеген санаттары уәкілетті орган бекітетін тізбеге 

сәйкес амбулаториялық деңгейде тегін немесе жеңілдікпен берілетін 

дәрілік заттармен және мамандандырылған емдік өнімдермен қамтамасыз 

етілуге; 

ДОНОРЛЫҚ ҚАН ЖӘНЕ ОНЫҢ КОМПОНЕНТТЕРІ 

162- бап. Донорлық, қан, оның компоненттері мен 

препараттарын дайындау. 

1.Донорлық қан  және оның компоненттері (әрі қарай - донорлық) – қан 

және оның компоненттерін  медициналық мақсаттар үшін тапсыру 

(донациялау)  арқылы азаматтардың денсаулығын сақтауға  донорлардың  

ерікті түрде  қатысуы. 

2.Донорлық  донорды медициналық куәландыру, одан қан алып 

дайындау, қанның компоненттерін  бөлі және сақтау  жөніндегі іс -

шаралар кешенін қамтиды

. 

163- бап.  Донорлық, қанды, оның компоненттері мен 

препараттарын дайындау саласындағы қызметті 

жүзеге асыратын денсаулық сақтау ұйымдары мен өзге 

де ұйымдар 

1.Қан және оның компоненттерін дайындауды, өңдеуді, сақтауды және 

өткізуді тиісті лицензиясы бар мемлекеттік денсаулық сақтау ұйымдары 

жүзеге асырады. 

2.Қан  препараттарын өндіруді тиісті лицензиясы бар

 

ұйымдар жүзеге 

асырады. 

3.Донорлық, қанды, оның компоненттері мен препараттарын дайындау 

саласындағы қызметті жүзеге асыратын денсаулық сақтау ұйымдары мен 

өзге де ұйымдар олардың сапасы үшін Қазақстан Республикасының 

заңдарында белгіленген тәртіппен жауаптылықта болады.  

4.Қазақстан Республикасының аумағында төтенше немесе соғыс жағдайы 

енгізілген жағдайда,  донорлықты ұйымдастыру Қазақстан 

Республикасының заңнамасына сәйкес жүзеге асырылады.  

 

 

 

ПРАВА И ОБЯЗАННОСТИ 

 ДОНОРОВ И МЕДИЦИНСКИХ РАБОТНИКОВ 

 

Конституция Республики Казахстан 

Конституция принята на республиканском референдуме 

30 августа 1995 года 

 

Статья 29 

     

1. Граждане Республики Казахстан имеют право на охрану здоровья. 

     2. Граждане Республики вправе получать бесплатно гарантированный 

объем медицинской помощи,  установленный законом. 

      3. Получение платной медицинской помощи в государственных и частных 

лечебных учреждениях, а также у лиц, занимающихся частной медицинской 

практикой, производится на основаниях и в порядке, установленных законом. 

Статья 31  

 

2. Сокрытие должностными лицами фактов и обстоятельств, угрожающих 

жизни и здоровью людей, влечет ответственность в соответствии с законом. 

Статья 39 

      

1. Права и свободы человека и гражданина могут быть ограничены 

только законами и лишь в той мере, в какой это необходимо в целях защиты 

конституционного строя, охраны общественного порядка, прав и свобод 

человека, здоровья и нравственности населения. 

«О здоровье народа и системе здравоохранения» 

Кодекс Республики Казахстан от 18 сентября 2009 года 

№ 193-IV 

Статья 87. Гарантии обеспечения прав в области 

здравоохранения 

      

Государство гарантирует гражданам Республики Казахстан: 

      1) право на охрану здоровья; 

      2) предоставление гарантированного объема бесплатной медицинской 

помощи; 

      3) равный доступ к медицинской помощи; 

      4) качество медицинской помощи; 

      5) доступность, качество, эффективность и безопасность лекарственных 

средств; 

      6) проведение мероприятий по профилактике заболеваний, формированию 

здорового образа жизни и здорового питания; 

      7) неприкосновенность частной жизни, сохранение сведений, 

составляющих врачебную тайну. 

Статья 88. Права граждан 

1

. Граждане Республики Казахстан имеют право на: 

      1) получение гарантированного объема бесплатной медицинской помощи 

в соответствии с перечнем, утверждаемым Правительством Республики 

Казахстан; 

      2) обеспечение лекарственными средствами и изделиями медицинского 

назначения в рамках гарантированного объема бесплатной медицинской 

помощи, в том числе отдельных категорий граждан с определенными 

заболеваниями (состояниями) бесплатными или льготными лекарственными 

средствами и специализированными лечебными продуктами на амбулаторном 

уровне в соответствии  перечнем, утверждаемым уполномоченным органом; 

       

ДОНОРСТВО КРОВИ ЕЕ КОМПОНЕНТОВ 

Статья 162. Донорство, заготовка крови, ее компонентов и 

препаратов 

1. 

Донорство крови и ее компонентов (далее – донорство) – добровольное 

участие доноров в охране здоровья граждан путем дачи (донации) крови и ее 

компонентов для медицинских целей. 

2. Донорство включает комплекс мероприятий по медицинскому 

освидетельствованию донора, заготовке от него крови, выделению и 

хранению компонентов крови. 

Статья 163. Организации здравоохранения и иные 

организации, осуществляющие деятельность в сфере 

донорства, заготовки крови, ее компонентов и препаратов 

1. Заготовку, переработку, хранение и реализацию крови и ее компонентов 

осуществляют государственные организации здравоохранения, имеющие 

соответствующую лицензию. 

2. Производство препаратов крови осуществляют организации, имеющие 

соответствующую лицензию. 

3. Организации здравоохранения и иные организации, осуществляющие 

деятельность в сфере донорства, заготовки крови, ее компонентов и 

препаратов, несут ответственность за их качество в порядке, установленном 

законами Республики Казахстан. 

4. В случае введения чрезвычайного или военного положения на территории 

Республики Казахстан организация донорства осуществляется в соответствии 

с законодательством Республики Казахстан. 

 

 

 

 

164- бап. Донорлық  қандның  оның компоненттері мен 

препараттарының қауіпсіздігі мен сапасын қамтамасыз ету 

1.Донорлық қан мен оның компоненттерінің қауіпсіздігі карантиндеу, 

вируснактивациялау, радияциялық сәулелендіру және Қазақстан 

Республикасының  аумағында рұқсат етілген басқа да әдістер арқылы 

қамтамасыз етіледі. 

2.Донорлық қан мен оның компоненттері уәкілетті орган айқындайтын 

тәртіппен сапасын бақылауға жатады.  

3.Тиісінше таңбаланбаған донорлық қанды, оның компоненттерін, 

препараттарын пайдалануға және өткізуге тыйым салынады. 

4.Донорлық қан мен оның компоненттерін және препараттарын құюды 

жүзеге асыратын денсаулық сақтау ұйымдары мен медицина 

қызметкерлері оларды қауіпсіз қолдану жөніндегі тиісті талаптардың 

сақталуын қамтамасыз етуге міндетті.  

      165- бап. Донор, оның құқықтары мен міндеттері 

1.Тиісті медициналық зерттеп – қараудан өткен және қарсы айғақтары 

жоқ, медициналық мақсатта қан және оның компоненттерін тапсыруды 

(донациялауды) жүзеге асыруға ерікті түрде ниет білдірген он сегіз 

жастан асқан жеке тұлға донор болуға құқылы. 

1. 

Донор: 

1)қан  және  оның  компоненттерін  тапсыруды  (донациялауды)  өтеусіз 

жүзеге асыруға; 

2)қан  және  оның  комоненттерін  Қазақстан  Республикасының    Үкіметі 

белгілеген мөлшерде ақылы  тапсыруды (донациялауды) жүзеге асыруға; 

3)медициналық зерттеп – қарау  нәтижелерімен танысуға; 

4)осы Кодекске сәйкес көтермеленуге  құқылы. 

3.Донор  қазіргі  немесе  бұрын  ауырған  барлық  аурулары  туралы  өзіне 

белгілі  мәліметтерді,  сондай  –  ақ  есірткі,  психотроптық  заттар  мен 

пркурсорларды пайдаланғаны туралы хабарлауға міндетті.  

            

166- бап. Донорды медициналық зерттеп – қарау 

1.Донор  қан  және  оның  компоненттерін  тапсыру  (донациялау)  алдында 

уәкілетті орган белгілеген тәртіппен міндетті тегін медициналық зерттеп 

– қараудан өтеді. 

2.Донорлық  функцияны  жүзеге  асыру  үшін  денсаулық  жағдайы  туралы 

анықтамалар мемлекеттік денсаулық сақтау ұйымдарында тегін беріледі. 

                         

167- бап. Донорға берілетін кепілдіктер 

1.  Донор  болып  табылатын  қызметкерді  медициналық  зерттеп  –  қарау 

және қан мен оның компоненттерін  тапсыру (донациялау) күндері жұмыс 

беруші орташа айлық жалақысын сақтай отырып, жұмысынан босатады. 

2.Егер  донор  болып  табылатын  қызметкер  жұмыс  берушімен  келісім 

бойынша   қан мен оның компоненттерін  тапсыру (донациялау) күндері 

жұмысқа шықса,  оның  орташа  айлық  жалақысы   сақтала  отырып,  өзінің 

қалауы  бойынша  басқа  демалыс  күні  беріледі  не  бұл  күн  жыл  сайынғы 

еңбек демалысына қосылуы мүмкін. 

3.Адамды  қан  мен  оның  компоненттерін    тапсыру  (донациялау)  күндері 

түнгі  уақыттағы  жұмыстарға,  үстеме  жұмыстарға,  ауыр  жұмыстарға, 

еңбек  жағдайлары    зиянды  (ерекше  зиянды)    және  (немесе)  қауіпті 

жұмыстарға  тартуға жол берілмейді.  

4.  Донор  болып  табылатын  әскери  қызметші  қан  мен  оның 

компоненттерін    тапсыру  (донациялау)  күндері  нарядтарда,  вахталарда 

тұрудан  және қызметтің басқа да түрлерін атқарудан босатылады. 

5.Донор    болып  табылатын  студенттер,    оқушылар  қан  мен  оның 

компоненттерін  тапсыру (донациялау) күндері  оқу  – тәрбие процесінен 

босатылады. 

6.Донорларды  көтермелеу  жүйесін  уәкілетті  орган  бекітеді.  Донорға  қан 

мен  оның  компоненттерін    тапсырудың    (донациялаудың)  жиынтық 

санын    ескере  отырып,    берілетін  қосымша  көтермелеу  шаралары 

Қазақстан  Республикасының  нормативтік  құқықтық  актілерімен  

айқындалады. 

7.Донорлық  функцияны  өтеусіз  жүзеге  асырған  донор    қан  мен  оның 

компоненттерін    тапсырғаннан  (донациялағаннан  )    кейін  өз  қанының  

көлемі мен оганизмінің әл – ауқаты шығындарын толтыру үшін  таңдауы 

бойынша    тегін  тамақ  не    Қазақстан  Республикасының    Үкіметі 

белгілейтін мөлшердегі оның ақшалай  баламасын алады. 

8.Донорлық  функцияны  ақылы  негізде  атқарған  донорға  қан  мен  оның 

компоненттерін  дайындау  саласындағы  қызметті  жүзеге  асыратын 

денсаулық  сақтау  ұйымы    Қазақстан  Республикасының    Үкіметі 

белгілейтін тәртіппен және мөлшерде ақы төлейді. 

168- бап. Жұмыс берушілер мен ұйымдар 

басшыларының  донорлықты дамытуды қамтамасыз 

ететін жағдайлар жасау жөніндегі міндеттері 

1.Жұмыс берушілер мен ұйымдардың басшылары донорлықты дамытуды 

қамтамасыз ететін жағдайлар жасау мақсатында:  

1)Денсаулық  сақтауды  мемлекеттік    басқарудың  жергілікті  органдарына,  

мемлекеттік  денсаулық  сақтау  ұйымдарына  азаматтарды  донорлар 

қатарына тартуына жәрдем көрсетуге; 

2)Қан мен оның компоненттерін алу үшін қажетті үй – жайларды өтеусіз  

беруге және жағдай жасауға; 

3)Донор  болып  табылатын  қызметкерді  зерттеп  –  қарау  және  қан  мен 

оның  компоненттерін  тапсыру  (донациялау)    күні  жұмыстан  кедергісіз  

босатуға; 

4)Донор  болып  табылатын  қызметкерге  осы  Кодексте  белгіленген  

кепілдіктерді беруге міндетті. 

2.Жұмыс  берушілер  мен ұйымдардың  басшылары  донорларды   қосымша 

Статья 164. Обеспечение безопасности и качества 

донорской крови, ее компонентов и препаратов 

1. Безопасность донорской крови и ее компонентов обеспечивается путем 

карантинизации, вирусоинактивации, радиационного облучения и других 

методов, разрешенных на территории Республики Казахстан. 

2. Донорская кровь и ее компоненты подлежат контролю качества в порядке, 

определяемом уполномоченным органом. 

3. Запрещаются использование и реализация донорской крови, ее 

компонентов,  препаратов без соответствующей маркировки. 

4. Организации здравоохранения и медицинские работники, осуществляющие 

переливание донорской крови, ее компонентов и препаратов, обязаны 

обеспечить соблюдение соответствующих требований по их безопасному 

применению. 

              

Статья 165. Донор, его права и обязанности 

1. 

Донором вправе быть физическое лицо в возрасте от восемнадцати лет, 

прошедшее  соответствующее медицинское обследование и не имеющее 

противопоказаний, изъявившее добровольное желание осуществить дачу 

(донацию) крови и ее компонентов для медицинских целей. 

2. Донор вправе: 

1) осуществить дачу (донацию) крови и ее компонентов безвозмездно; 

2) осуществить дачу (донацию) крови и ее компонентов за плату в размерах, 

установленных Правительством Республики Казахстан; 

3) ознакомиться с результатами медицинского обследования; 

4) быть поощренным в соответствии с настоящим Кодексом. 

3. Донор обязан сообщить известные ему сведения обо всех существующих 

или ранее перенесенных заболеваниях, а также об употреблении им 

наркотических средств, психотропных веществ и прекурсоров. 

            Статья 166. Медицинское обследование донора 

1. Перед дачей (донацией) крови и ее компонентов донор проходит 

обязательное бесплатное медицинское обследование в порядке, 

установленном уполномоченным органом. 

2. Справки о состоянии здоровья для осуществления донорской функции 

выдаются в государственных организациях здравоохранения бесплатно. 

          Статья 167. Гарантии, предоставляемые донору 

1. В дни медицинского обследования и дачи (донации) крови и ее 

компонентов работник, являющийся донором, освобождается от работы 

работодателем с сохранением за ним средней заработной платы. 

2. В случае, если по соглашению с работодателем работник, являющийся 

донором, в дни дачи (донации) крови и ее компонентов приступил к работе, 

ему предоставляется по его желанию другой день отдыха с сохранением за 

ним средней заработной платы либо этот день может быть присоединен к 

ежегодному трудовому отпуску. 

3. Не допускается привлечение лица в дни дачи (донации) крови и ее 

компонентов к работам в ночное время, сверхурочным работам, тяжелым 

работам, работам с вредными (особо вредными) и (или) опасными условиями 

труда. 

4. Военнослужащий, являющийся донором, в дни дачи (донации) крови и ее 

компонентов освобождается от несения нарядов, вахт и других форм службы. 

5. Студенты, учащиеся, являющиеся донорами, в дни дачи (донации) крови и 

ее компонентов освобождаются от учебно-воспитательного процесса. 

6. Система поощрения доноров утверждается уполномоченным органом. 

Дополнительные меры поощрения, предоставляемые донору с учетом 

суммарного количества дач (донаций) крови и ее компонентов, определяются 

нормативными правовыми актами Республики Казахстан. 

7. Донор, осуществляющий донорскую функцию безвозмездно, для 

восполнения объема своей крови и энергетических затрат организма после 

дачи (донации) крови и ее компонентов по выбору получает бесплатное 

питание либо его денежный эквивалент в размере, устанавливаемом 

Правительством Республики Казахстан. 

8. Донору, выполняющему донорскую функцию на платной основе, 

организацией здравоохранения, осуществляющей деятельность в сфере 

заготовки крови и ее компонентов ,производится выплата в порядке и 

размерах, устанавливаемых Правительством Республики Казахстан. 

 

 

 

Статья 168. Обязанности работодателей и руководителей 

организаций по созданию условий, обеспечивающих 

развитие донорства 

1. Работодатели и руководители организаций в целях создания условий, 

обеспечивающих развитие донорства, обязаны: 

1) оказывать содействие местным органам государственного управления 

здравоохранением, государственным организациям здравоохранения в 

привлечении граждан в ряды доноров; 

2) безвозмездно предоставлять необходимые помещения и создавать условия 

для взятия крови и ее компонентов; 

3) беспрепятственно освобождать от работы работника, являющегося 

донором, в день обследования и дачи (донации) крови и ее компонентов; 

4) предоставлять  работнику, являющемуся донором, установленные  

настоящим Кодексом  гарантии. 

2. Работодатели и руководители организаций имеют право дополнительно 

поощрять доноров. 

   

көтермелеуге құқығы бар.  

182-бап. Медицина және фармацевтик қызметкерлерінің 

құқықтары мен міндеттері 

  1. Медицина және фармацевтика қызметкерлерінің: 

  

1) кәсіптік қызметін жүзеге асыру үшін қажетті жағдайлармен 

қамтамасыз етілуге; 

      2) жеке медициналық практика мен фармацевтикалық қызмет 

жүргізуге; 

      3) бес жылда кемінде бір рет бюджет қаражаты есебінен немесе 

мемлекеттік емес денсаулық сақтау секторы ұйымдарының қызметкерлері 

болса, жұмыс берушінің есебінен біліктілік деңгейін арттыруға; 

      4) штат санының қысқаруына немесе мемлекеттік денсаулық сақтау 

ұйымдарының таратылуына байланысты қызметкер босап қалған 

жағдайда, бюджет қаражаты немесе жұмыс берушінің есебінен қайта 

даярлаудан өтуге; 

      5) еңбек (қызметтік) міндеттерін атқаруына байланысты өміріне 

немесе денсаулығына келтірілген зиянды өтетуге; 

      6) азаматтың өміріне қауіп төнген жағдайларда ұйымдарға немесе 

азаматтарға тиесілі байланыс құралдарын, сондай-ақ қолда бар көліктің 

кез келген түрін оны таяу жердегі медициналық ұйымға жеткізу үшін 

кедергісіз және тегін пайдалануға; 

      7) қызметтік тұрғын үй берілуге; 

      8) жүріп-тұру сипатындағы қызметіне байланысты көлік шығыстарын 

өтетуге; 

      9) кәсіптік міндеттерін жоғары сапалы деңгейде орындағаны 

үшін көтермеленуге; 

      10) өзінің кәсіптік ар-намысы мен қадір-қасиетін қорғауға; 

      11) медицина қызметкері тарапынан ұқыпсыз немесе немқұрайлы 

көзқарас болмаған кезде, азаматтың денсаулығына келтірілген зиян үшін 

кәсіптік жауапкершілікті сақтандыруға құқығы бар. 

      2. Мемлекеттік денсаулық сақтау ұйымдарының ғылыми-педагог 

кадрларының біліктілігін арттыру және оларды қайта даярлау бюджет 

қаражаты, жұмыс берушінің қаражаты, өз қаражаты есебінен, сондай-ақ 

тыйым салынбаған басқа көздер есебінен жүзеге асырылады. 

      3. Мемлекеттік денсаулық сақтау секторы ұйымдарының ауылдық 

жерде және қала үлгісіндегі кенттерде жұмыс істейтін медицина және 

фармацевтика қызметкерлеріне мынадай әлеуметтік қолдаудың қосымша 

шаралары ұсынылады: 

      1) жергілікті өкілді органдар айқындайтын мөлшерде лауазымдық 

айлықақыға қосымша ақы; 

      2) коммуналдық қызметтерге және отынға арналған шығыстарды 

облыстардың, республикалық маңызы бар қаланың және астананың 

жергілікті өкілді органдары белгілеген мөлшерде бюджет қаражаты 

есебінен өтеу; 

      3) жеке меншігінде малы барлар жергілікті өкілді және атқарушы 

органдардың шешімі бойынша жемшөппен, мал жаюға және шөп шабуға 

арналған жер учаскелерімен қамтамасыз етіледі; 

      4) Қазақстан Республикасының заңдарында көзделген жеңілдіктерден 

басқа, денсаулық сақтау қызметкерлеріне жергілікті өкілді органдар 

жергілікті бюджеттердің қаражаты есебінен қосымша жеңілдіктер 

белгілеуі мүмкін. 

      4. Мемлекеттік денсаулық сақтау секторы ұйымдарының ауылдық 

жерде жұмыс істейтін медицина және фармацевтика қызметкерлеріне 

"Агроөнеркәсіптік кешенді және ауылдық аумақтарды дамытуды 

мемлекеттік реттеу туралы" Қазақстан Республикасының Заңында 

көзделген әлеуметтік қолдаудың қосымша шаралары ұсынылады. 

      5. Қызметтік және кәсіптік міндеттерін атқару кезінде АИТВ 

жұқтырылған материалмен жұмыс істейтін денсаулық сақтау 

ұйымдарының медицина және фармацевтика қызметкерлерінің АИТВ 

жұқтыруы кәсіптік ауруға жатады. 

      Осы адамдарға кәсіптік ауруына байланысты еңбекке уақытша 

жарамсыздығы кезеңінде Қазақстан Республикасының еңбек  заңнамасына 

сәйкес еңбекке уақытша жарамсыздық бойынша әлеуметтік жәрдемақы 

тағайындалады. 

      Қызметтік міндеттерін атқаруы ЖИТС кәсіптік ауруына әкеп 

соқтыруы мүмкін медицина қызметкерлері мен басқа да қызметкерлер 

міндетті әлеуметтік сақтандырылуға жатады. 

   АИТВ/ЖИТС-пен байланысты профилактикалық, емдеу-

диагностикалық және ғылыми-зерттеу жұмысымен тікелей айналысатын 

медицина қызметкерлерінің, қызметшілердің және техникалық 

қызметкерлердің алты сағаттық қысқартылған жұмыс күніне, ұзақтығы 

күнтізбелік жиырма төрт күн қосымша ақы төленетін демалысқа, 

белгіленген жалақының алпыс проценті мөлшерінде кәсіптік зияндылығы 

үшін қосымша еңбекақыға құқығы бар. 

6. Медицина және фармацевтика қызметкерлері: 

  

1) өздерінің кәсіптік міндеттерін тиісінше орындауға, пациенттерге 

құрметпен және ізгілікпен қарауға, медициналық этика және деонтология 

принциптерін басшылыққа алуға;

 

      2) аурулардың профилактикасына және азаматтардың денсаулығын 

нығайтуға жәрдемдесуге, медициналық көмек көрсетуге; 

      3) шұғыл жағдайларда халыққа кезек күттірмейтін медициналық көмек 

көрсетуге; 

      4) халық арасында медициналық білімді және салауатты өмір салтын 

насихаттау жөніндегі жұмысты жүргізуге; 

      5) медицина және фармацевтика қызметкерлерінің Ар-намыс кодексін 

 

 

Статья 182. Права и обязанности медицинских и 

фармацевтических работников 

      1. Медицинские и фармацевтические работники имеют право на: 

      1) обеспечение необходимых условий для осуществления 

профессиональной деятельности; 

      2) частную медицинскую практику и фармацевтическую деятельность; 

      3) повышение квалификационного уровня за счет бюджетных средств или 

работодателя, если являются работниками организаций негосударственного 

сектора здравоохранения, не менее одного раза в пять лет; 

      4) переподготовку за счет бюджетных средств или работодателя в случаях 

высвобождения работника в связи с сокращением численности штата или 

ликвидации государственных организаций здравоохранения; 

      5) возмещение вреда, причиненного жизни или здоровью в связи с 

исполнением трудовых (служебных) обязанностей; 

      6) беспрепятственное и бесплатное использование средств связи, 

принадлежащих организациям или гражданам, а также любого имеющегося 

вида транспорта для перевозки гражданина в ближайшую медицинскую 

организацию в случаях, угрожающих его жизни; 

      7) предоставление служебного жилья; 

      8) возмещение транспортных расходов, связанных с разъездным 

характером деятельности; 

      9) поощрение за выполнение своих профессиональных обязанностей на 

высоком качественном уровне; 

      10) защиту своей профессиональной чести и достоинства; 

    11) страхование профессиональной ответственности за причинение ущерба 

здоровью гражданина при отсутствии небрежного или халатного отношения 

со стороны медицинского работника. 

      2. Повышение квалификации и переподготовка научно-педагогических 

кадров государственных организаций здравоохранения осуществляются за 

счет бюджетных средств, средств работодателя, собственных средств, а также 

за счет других незапрещенных источников. 

      3. Медицинским и фармацевтическим работникам организаций 

государственного сектора здравоохранения, работающим в сельской 

местности и поселках городского типа, предоставляются дополнительные 

меры социальной поддержки: 

      1) доплата к должностному окладу в размере, определяемом местными 

представительными органами; 

      2) возмещение расходов на коммунальные услуги и топливо за счет 

бюджетных средств в размерах, установленных местными 

представительными органами областей, города республиканского значения и 

столицы; 

      3) имеющие скот в частной собственности обеспечиваются кормами, 

земельными участками для пастьбы скота и сенокошения по решению 

местных представительных и исполнительных органов; 

      4) помимо льгот, предусмотренных законами Республики Казахстан, 

работникам здравоохранения могут устанавливаться местными 

представительными органами дополнительные льготы за счет средств 

местных бюджетов. 

      4. Медицинским и фармацевтическим работникам организаций 

государственного сектора здравоохранения, работающим в сельской 

местности, предоставляются дополнительные меры социальной поддержки, 

предусмотренные Законом Республики Казахстан "О государственном 

регулировании развития агропромышленного комплекса и сельских 

территорий". 

      5. Заражение ВИЧ медицинских и фармацевтических работников 

организаций здравоохранения, работающих с материалом, зараженным ВИЧ, 

при исполнении служебных и профессиональных обязанностей относится к 

профессиональным заболеваниям. 

      Данным лицам на период временной нетрудоспособности в связи с 

профессиональным заболеванием назначается социальное пособие по 

временной нетрудоспособности в соответствии с трудовым 

законодательством Республики Казахстан. 

      Медицинские и другие работники, исполнение служебных обязанностей 

которых может привести к профессиональному заболеванию СПИД, 

подлежат обязательному социальному страхованию. 

     Медицинские работники, служащие и технические работники, 

непосредственно занятые профилактической, лечебно-диагностической и 

научно-исследовательской работой, связанной с ВИЧ/СПИД, имеют право на 

сокращенный шестичасовой рабочий день, дополнительный оплачиваемый 

отпуск продолжительностью двадцать четыре календарных дня, 

дополнительную оплату труда за профессиональную вредность в размере 

шестидесяти процентов от установленной заработной платы. 

 

6. Медицинские и фармацевтические работники обязаны: 

     1) надлежащим образом выполнять свои профессиональные обязанности, 

уважительно и гуманно относиться к пациентам, руководствоваться 

принципами медицинской этики и деонтологии; 

      2) содействовать профилактике заболеваний и укреплению здоровья 

граждан, оказывать медицинскую помощь; 

      3) оказывать неотложную медицинскую помощь населению в экстренных 

случаях; 

      4) проводить работу по пропаганде медицинских знаний и здорового 

образа жизни среди населения; 

 

сақтауға, дәрігерлік құпияны сақтауға, азаматтардың аурулары, ішкі және 

отбасылық өмірі туралы мәліметтерді жария етпеуге; 

      6) өзінің кәсіптік деңгейін үздіксіз дамытуға және арттыруға; 

      7) қажет болған жағдайларда консультация алу үшін басқа бейіндегі 

немесе біліктілігі неғұрлым жоғары мамандарды тартуға міндетті. 

      7. Осы Кодексте көзделген жағдайларды қоспағанда, мемлекеттік 

органдар мен лауазымды адамдардың, сондай-ақ азаматтардың тарапынан 

медицина және фармацевтика қызметкерлерінің кәсіптік қызметіне 

араласуға тыйым салынады. 

      8. Кәсіптік міндеттерін орындау кезінде медицина және фармацевтика 

қызметкерлерiнің өз діни нанымдары бойынша қандай да бір іс-әрекеттер 

(әрекетсіздік) жасауына, сол сияқты олардың жеке тұлғалардың өмірі мен 

денсаулығына зиян келтіруге әкеп соғуы мүмкін діни жоралар мен 

рәсімдерді өткізуіне (жасауына) жол берілмейді. 

184-бап. Қазақстан Республикасының медицина және 

фармацевтика қызметкерлерінің Ар-намыс кодексі 

   1. Медицина және фармацевтика қызметкерлерінің Ар-намыс кодексі 

(бұдан әрі - Ар-намыс кодексі) медицина және фармацевтика 

қызметкерлерінің азаматтар мен тұтастай қоғам алдындағы өз қызметі 

үшін моральдық жауапкершілігін айқындайды. 

      2. Медицина және фармацевтика қызметкерлері өз қызметінде: 

      1) осы Кодексті және Ар-намыс кодексін басшылыққа алуға; 

      2) Қазақстан Республикасы азаматтарының денсаулығын нығайтуға 

жәрдемдесуге; 

      3) тек қана пациенттің мүдделерінде шешім қабылдауға; 

     4) Қазақстан Республикасының медицина және фармацевтика 

қызметкерінің жоғары атағына кір келтіретін іс-әрекеттер жасауға жол 

бермеуге; 

      5) өзінің қызметтік міндеттерін адал әрі сапалы атқаруға; 

      6) өзінің кәсіптік білімін үздіксіз жетілдіруге; 

     7) өзінің жеке пайдасын басшылыққа алып, профилактика мен 

емдеудің әдістері мен құралдарын жарнамалауға және пайдалануға жол 

бермеуге; 

      8) еңбек тәртібін мүлтіксіз сақтауға; 

      9) денсаулық сақтау ұйымдарының мүлкіне ұқыпты қарауға және оны 

тиімді пайдалануға; 

     10) сыбайлас жемқорлық көріністеріне қарсы тұруға; 

     11) қызметтік ақпаратты пайдакүнемдік және жеке басының өзге де 

мақсаттарында пайдалануға жол бермеуге; 

      12) жеке басының үлгісімен ұжымда тұрақты және жағымды 

моральдық-психологиялық жағдай жасауға ықпал етуге; 

      13) басқа да медицина және фармацевтика қызметкерлері тарапынан 

Ар-намыс кодексінің нормаларын бұзу фактілеріне жол бермеуге және 

олардың жолын кесуге; 

      14) өзінің қызметтік міндеттерін атқару кезеңінде белгіленген киім 

нысанын сақтауға тиіс. 

      3. Пациенттермен қарым-қатынаста медицина және фармацевтика 

қызметкерлері: 

      1) жасына, жынысына, ұлтына, діни сеніміне, азаматтығына, шығу 

тегіне, әлеуметтік, лауазымдық және мүліктік жағдайларына немесе кез 

келген өзге де мән-жайларға қарамастан адамның құқықтарын, ар-намысы 

мен қадір-қасиетін құрметтеуге; 

      2) мұқтаж болған әрбір адамға медициналық көмек көрсетуге; 

      3) адам өмірін сақтау өзінің борышы екенін әрдайым есте ұстауға; 

      4) азаматтардың мемлекеттің денсаулық сақтау жүйесіне деген сенімін 

нығайтуға жәрдемдесуге; 

      5) пациенттерге қатысты қаржылық және өзге де бопсалау фактілеріне 

жол бермеуге, өз әріптестері тарапынан осындай іс-әрекеттердің жолын 

кесу жөнінде күш-жігер жұмсауға; 

      6) өз іс-әрекетімен қоғам тарапынан негізделген сын айтылуына жол 

бермеуге, сынға сабырлылықпен қарауға, сындарлы сынды өзінің кәсіптік 

қызметіндегі кемшіліктерді жою және оны жақсарту үшін пайдалануға 

тиіс. 

      4. Өз әріптестерімен қарым-қатынаста медицина және фармацевтика 

қызметкерлері: 

      1) жалпы қабылданған моральдық-этикалық нормаларды сақтауға, 

сыпайылық пен биязылық танытуға; 

      2) пациенттің мүддесі талап етсе, риясыз көмек көрсетуден бас 

тартпауға және әріптестерінен кеңес сұрауға; 

      3) басқа медицина және фармацевтика қызметкерінің кәсіптік 

біліктілігіне көпшілік алдында күмән келтірмеуге; 

      4) қазақстандық медицинаның дәстүрлерін және жетістіктерін 

байытуға тиіс. 

      5. Медицина және фармацевтика қызметкерлерінің Ар-намыс кодексін 

сақтауы олардың кәсіптік борышы болып табылады. 

      6. Денсаулық сақтау ұйымының ұжымы оның басшысының шешімі 

бойынша медицина және фармацевтика қызметкерінің Ар-намыс 

кодексінің ережелерін сақтамау фактісін қарап, қараудың нәтижесі 

бойынша қоғамдық мін таға алады. 

      7. Денсаулық сақтау ұйымының басшылары Ар-намыс кодексі 

мәтінінің көрнекі үгіт орындарында орналастырылуын қамтамасыз етеді. 

 

      5) соблюдать Кодекс чести медицинских и фармацевтических работников, 

хранить врачебную тайну, не разглашать сведения о болезнях, интимной и 

семейной жизни граждан; 

      6) непрерывно развивать и повышать свой профессиональный уровень; 

      7) привлекать в необходимых случаях для консультации специалистов 

другого профиля или более высокой квалификации. 

      7. Вмешательство в профессиональную деятельность медицинских и 

фармацевтических работников со стороны государственных органов и 

должностных лиц, а также граждан запрещается, за исключением случаев, 

предусмотренных настоящим Кодексом. 

      8. Не допускается при исполнении профессиональных обязанностей 

совершение медицинскими и фармацевтическими работниками каких-либо 

действий (бездействия) по их религиозным убеждениям, а равно проведение 

(совершение) ими религиозных обрядов и церемоний, которые могут повлечь 

причинение вреда жизни и здоровью физических лиц. 

Статья 184. Кодекс чести медицинских и 

фармацевтических  

работников Республики Казахстан 

1. Кодекс чести медицинских и фармацевтических работников Республики 

Казахстан (далее - Кодекс чести)  определяет моральную ответственность 

медицинских и фармацевтических работников за свою деятельность перед 

гражданами и обществом в целом. 

 2. В своей деятельности медицинские и фармацевтические работники 

должны: 

      1) руководствоваться настоящим Кодексом и Кодексом чести; 

      2) способствовать укреплению здоровья граждан Республики Казахстан; 

      3) принимать решения исключительно в интересах пациента; 

     4)не допускать совершения действий, способных дискредитировать 

высокое звание медицинского и фармацевтического работника Республики 

Казахстан; 

      5) добросовестно и качественно исполнять свои служебные обязанности; 

      6) непрерывно совершенствовать свои профессиональные знания; 

      7) не допускать, руководствуясь соображениями личной выгоды, 

рекламирования и использования методов и средств  профилактики и 

лечения; 

      8) неукоснительно соблюдать трудовую дисциплину; 

      9) бережно относиться и эффективно использовать имущество 

организаций здравоохранения; 

      10) противостоять проявлениям коррупции; 

      11) не допускать использования служебной информации в корыстных и 

иных личных целях; 

     12) личным примером способствовать созданию устойчивой и позитивной 

морально-психологической обстановки в коллективе; 

      13) не допускать и пресекать факты нарушения норм Кодекса чести со 

стороны других медицинских и фармацевтических работников; 

      14) соблюдать установленную форму одежды в период исполнения своих 

служебных обязанностей. 

      3. В отношениях с пациентами медицинские и фармацевтические 

работники должны: 

      1) уважать права, честь и достоинство человека независимо от возраста, 

пола, национальности, вероисповедания, гражданства, происхождения, 

социального, должностного и имущественного положения или любых иных 

обстоятельств; 

      2) оказывать медицинскую помощь каждому, кто в ней нуждается; 

      3) постоянно помнить о своем долге сохранения человеческой жизни; 

      4) способствовать укреплению доверия граждан к системе 

здравоохранения государства; 

      5) не допускать фактов финансовых и иных вымогательств по отношению 

к пациентам, прилагать усилия по пресечению таких действий со стороны 

своих коллег; 

      6) своими действиями не давать повода для обоснованной критики со 

стороны общества, терпимо относиться к ней, использовать конструктивную 

критику для устранения недостатков и улучшения своей профессиональной 

деятельности. 

      4. В отношениях с коллегами медицинские и фармацевтические работники 

должны: 

      1) соблюдать общепринятые морально-этические нормы, быть вежливыми 

и корректными; 

      2) не отказывать в бескорыстной помощи и самому обращаться за советом 

к коллегам, если того потребуют интересы пациента; 

      3) не ставить публично под сомнение профессиональную квалификацию 

другого медицинского и фармацевтического работника; 

      4) приумножать традиции и достижения казахстанской медицины. 

      5. Соблюдение медицинскими и фармацевтическими работниками 

Кодекса чести является их профессиональным долгом. 

      6. Коллектив организации здравоохранения по решению его руководителя 

может рассматривать факт несоблюдения медицинским и фармацевтическим 

работником положений Кодекса чести и выносить по итогам рассмотрения 

общественное порицание. 

      7. Руководители организаций здравоохранения обеспечивают размещение 

текста Кодекса чести в местах наглядной агитации.