Еуропалық экономикалық комиссия экологиялық саясат жөнінддегі комитет

78
 
 
 
 
I Бөлім: Саясат жасау, жоспарлау жəне жүзеге асыру 
 
 
қолданылады.  Графикалық  нысандар,  кесте,  карта  жəне  басқа  да  көрнекі  формалар  əлі  де 
жеткіліксіз  деңгейде  қолданылып  жүр.  Баяндамалар  елеулі  деңгейде  əлі  күнге  дейін 
сипаттаушы  мəнге  ғана  ие  болып  отыр. 2006 ж.  дейін  олар  тек  компакт  дискілермен  ғана 
берілді.  Осыдан  кейін  баяндамалар  шектеулі  тиражбен  басылып  шығарылып (150 д. 2007ж.), 
түрлі  деңгейдегі  билік  органдарының  арасына  ғана  таратыла  бастады.  Олардың  шектеулі 
тиражбен  шығарылуына  жəне  министрлік  вэбсайтына  орналастырылмауына  байланысты, 
жұртшылықтың  баяндамаларға  қатысты  қолжетімділігі  де  шектеулі  болды.  Баяндамалар 
министрлік 
алқасының 
талқылауына 
ұсынылады. 
Дегенмен 
оның 
құрамындағы 
қорытындылардың  экологиялық  саясатты  өңдеу  барысында  қолданылатындылығы  жөнінде 
ешқандай дерек жоқ.    
 
«Казгидромет»  сатылымға  түсетін  жəне  кең  оқырмандар  аудиториясына  ұсынылатын  ай 
сайынғы  журналын  шығарады («Гидрометеорология  жəне  экология»).  Кəсіпорын  сонымен 
қатар  ҚР  қоршаған  ортаның  ластануы  туралы  мерзімді  (айына,  тоқсан  сайын,  жарты  жылда 
жəне  жылына)  бюллетендер;  жерүсті  суларының  күйі  туралы  жылдық  есеп;  Мемлекеттік  су 
кадастры; негізгі су ағыстарының ауыр металдармен ластануы жəне Балқаш, Каспий теңізі мен 
басқа  да  өзен  бассейндерінің  экологиялық  жағдайы  туралы,  сондай-ақ  Алматыдағы  ауаның 
ластануы  туралы  күнделікті  бюллетень  жариялап  отырады.  Жыл  сайын  ҚОҚМ  бекітілетін 
жөнелтілімдер тізіміне сəйкес, мемлекеттік органдарға тек Республикадағы қоршаған ортаның 
ластануы  жөніндегі  ай  сайынғы  жəне  тоқсан  сайынғы  бюллетеньдер  ғана  беріледі.  Басқа 
мекемелер немесе жеке тұлғаларға келетін болсақ, «Қазгидромет» оларға өздерінің ақпараттық 
өнімін  ақылы  негізде  беріп  отырады.  Азаматтардың  ақпарат  алу  сұраныстарына  қатысты 
құқықтық  нормаларға  сəйкес, «Қазгидромет»  жазбаша  сұраныстарға  орай  жұртшылық 
өкілдеріне соған сəйкес мəліметтер мен ақпараттарды тегін таратады. 
 
Жалпы,  қоршаған  орта  мониторингінің  нəтижелері  мен  жинақталып  отырған  мəліметтер 
мемлекеттік  жəне  облыстық  деңгейдегі  кешенді  экологиялық  баға  дайындау  үшін  жеткіліксіз 
қолданылады.  Сондай-ақ  олар  шешім  қабылдау,  саясат  жасау  мен  Қазақстандағы 
жұртшылықтың ақпараттылығын арттыруда əлі тиімді қолданыс тапқан жоқ.  
 
3.4 
Жұртшылықтың қатысуы 
 
Азаматтық  қоғам жəне ақпараттылықты арттыру   
 
Мəдениет  жəне  ақпарат  Министрлігі  жүргізетін,  ҮЕҰ  мемлекеттік  тізімдемесіне  тіркелген 
ҚОҚМ  бағалауына  сəйкес, 2007 ж.  қоршаған  орта  мəселелері  бойынша  Қазақстанның 131 
қоғамдық ұйымы айналысты. Ең  белсенді ҮЕҰ арасынан  «ЭКО-Форум» (алпыс ҮЕҰ  бірігуі), 
«Экообраз», «Экошкола», «Экообразование» жəне «Табиғат» атауға негіз бар.  
 
ҮЕҰ  факультативті  экологиялық  білім  беруде  елеулі  рөл  атқарады.  Олар    бюллетень  жəне 
мерзімді  басылымдар  шығарады.  Кейбір  ұйымдар,  мысалы  Тұрақты  өндіріс  жəне  қолданыс 
орталығы мен Тұрақты дамуға арналған іскери топтардың қазақстандық кеңесі кəсіпкерлер мен 
өнеркəсіп иелерінің экологиялық мəселелер туралы шешім қабылдауға қатысуға деген назарын 
өзіне  ерекше  аудартып  келеді.  Осы  аталған  екі  ҮЕҰ  қазақстандық  компанияларды 
кəсіпорындардың  қоршаған  орта  мониторингін  жетілдіру  жəне  министрлердің  «Еуропаға 
арналған  қоршаған  орта»  алтыншы  Конференциясымен  (Белград, 2007 ж.)  мақұлданған 
экологиялық есеп беруді жақсарту жөніндегі ЕЭК БҰҰ Нұсқауына дайындалуға шақырды.      
 
2006  ж.  ҚОҚМ  ақпараттық  қолдау  көрсетуінің  барысында  жалпы  мемлекеттік  жаңа  газет 
(«Эколог»)  айналымға  шықты.  Барлық  облыстардан  орта  есеппен  экологияға  қатысты 1-2 
мерзімді  басылым  табу  аса  оңай  мəселе.  Ерекше  аталатыны  үш  облыс  жəне  Астана  қ. 
Алматылық  теледидар  арқылы  күнделікті  қазақ  жəне  орыс  тілдерінде  «Эко»  экологиялық 
бағдарламасы көрсетіледі.    
 

 
3 Тарау: Ақпарат, жұртшылықтың қатысуы жəне білім 
79 
 
 
2004 ж. ҚОҚМ өзінің вэбсайтын (www.nature.kz) тұтынуға ыңғайлы əрі мазмұнды ете отырып, 
бірнеше рет өзгертті. Мұнда төрт адам толық жұмыс күні бойынша қызмет атқарады. 2007 ж. 
жұртшылық пен министр аралығында тікелей диалогты қамтамасыз ету мақсатында вэбсайтқа 
«сұрақ-жауап» тарауы қосылды.    
 
«Қазгидрометтің» өзінің жеке вэбсайты
 www.meteo.kz 
бар. Сайтта қоршаған ортаның жай-күйі 
туралы аса шектеулі мəлімет жəне Каспий теңізінің қазақстандық бөлігіндегі экологиялық орта 
туралы ақпарат орналастырылған. «Қазгидромет» Алматы қ. əкімдігімен қалалық тұрғындарға 
шынайы уақыт  өлшеміндегі  ластану деңгейі  мен  метеорологиялық  орта  туралы  ақпарат  беріп 
отыратын  қалалық  жарнамалық  тақтайшалар  торабын  дамыту  тұрғысында  бірігіп  қызмет 
жасайды.  Егер  осы  тəжірибе  «Қазгидромет»  үшін  жемісті  əрі  экономикалық  жағынан  тиімді 
болып  шықса,  онда  осындай  жарнамалық  тақтайшалар  Республиканың  басқа  қалаларында  да 
пайда болады.   
 
Жұртшылықтың шешім қабылдауға қатысуы  
 
2004  ж.  ҚОҚМ  жұртшылықтың  экологиялық
 
Кеңеске  көзқарасын  талқылау  тəртібі  туралы 
меморандумға қол қойды. Қоршаған орта жөніндегі Министрдің бұйрығы бойынша Қоғамдық 
экологиялық  кеңес  құрылды. 2005 ж.  бастап  кеңес  өз  мəжілістерін  өткізбейді  жəне  оның 
өзіндік жұмыс жоспары жоқ. 2006 ж. ҚОҚМ кеңестің жаңа құрамын бекітті жəне бүгінгі таңда 
оның  құрамына  ұлттық  экологиялық  ҮЕҰ,  іскери  жəне  академиялық  топ  өкілдерімен  қатар, 
министрдің  өзі  жəне  ҚОҚМ  жетекші  мамандары  кіреді.  Кеңес  мүшелері  ҚОҚМ  Алқалық 
кеңейтілген  мəжілістеріне  қатысады  жəне  мəжілістерде  талқыланатын  құжат  жобаларына 
қатысты ұсыныстар береді.   
 
ҮЕҰ сондай-ақ басқа да ресми органдардың мүшесі болып табылады. ҚОҚМ ұсынылған сегіз 
МПО  тұрақты  даму  жөніндегі  Кеңестің  құрамына  кірді.  Қазіргі  кезде  өзен  бассейндерінің 
құрылтайшы  кеңестерінің (9 тар.қар)  құрамына  жұртшылық  өкілдері  де  қосылуда.  Дегенмен, 
ҮЕҰ  өкілдері  2006 ж.  бастап  өнеркəсіптік  жобаларды  қаржыландыратын  «Қазына»  тұрақты 
даму мемлекеттік қорының кеңесіне кірмейді (1 жəне 6 тар.қар.).  
 
Қоршаған  ортаны  қорғау  Министрлігінің  ҚОҚАО  түрлі  мəселелер  тұрғысынан  ҮЕҰ 
ынтымақтастық  орнатқан.  Мысалы,  муниципалды  ҚОҚАО  Алматы  қаласындағы  жиырма  екі 
ең  іскер  экологиялық  ҮЕҰ  ынтымақтастық  орнату  туралы  ресми  келісімшартқа  қол  қойды. 
Өзге орталықтар ҮЕҰ экологиялық инспекция, сонымен бірге дөңгелек стол, оқу семинарлары 
мен  конференциялар  ұйымдастыру  жұмыстарына  тарту  үшін  бейресми  механизмдерді 
қолданып келеді.    
 
ҚОҚМ 2004 ж.  бастап  ҮЕҰ  экологиялық  қызметіне  қаржы  қолдауын  көрсетіп  отыр.  ҮЕҰ 
мембюджет  есебінен  атқаратын  барлық  жобалары  ҚОҚМ  жасалады.  ҮЕҰ  жобаны  жасауға 
немесе  оның  тақырыбын  жасауға  мүмкіндігі  жоқ.  Қаржыландыру  жұмыстары  «мембюджет 
əлеуметтік пакеті» экологиялық тарауындағы құралдардан алынады. 2007 ж. ҚОҚМ ҮЕҰ төрт 
жобасын жүзеге асыруға 10 млн. теңге (шамамен 80 мың АҚШ дол.) төледі. Осылайша ҚОҚАО 
жергілікті ҮЕҰ
 
қолдау үшін олардың аумақтық «əлеуметтік пакеттерін» қолдануда.  
 
Қоршаған  орта  мен  адамның  денсаулығына  елеулі  əрі  тікелей  əсер  етуі  ықтимал  жобаларға 
тоқталатын болсақ, шешім қабылдау мақсатында мемлекеттік экологиялық сараптамаға (МЭС) 
берілетін  құжаттамаларда  жобаны  жасаушылармен  ұйымдастырылған  қоғамдық  дəрістердің 
қорытындылары  міндетті  түрде  қамтылуы  қажет.  ҚОҚМ  қоршаған  ортаға  ықпал  етуді 
бағалауға  (ҚОЫБ)  қатысты  ережелерінде  осындай  құжаттамаларға  жəне  қоғамдық  дəрістер 
өткізуге қойылатын талаптар нақты сипатталған. Ережеде де, олардың қолданылу үрдісінде де 
талаптар берілмеген əрі жұртшылықты МЭС жобаны жасаушы беретін қоғамдық дəрістерінің 
түйіндемесіне  ұсынымдар  мен  кепілдемелер  қоспау  себептері  туралы  іс  жүзінде 
ақпараттандыру мəселесі туралы айтылмаған.