33
2016 жылы тестілеуге қатысушылардың басым бөлігін (69%)
жасы 40-қа дейінгі азаматтар құрағанын байқауға болады. Жоға-
рыдағы диаграммаға сәйкес тестіленушілердің 54%-ы мемле-
кеттік қызметшілер болып табылады, еліміздегі орталық және
жергілікті атқарушы органдарда қызмет ететін мемлекеттік қыз-
метшілердің 56%-ын 25-39 жас аралығындағы азаматтар құрайды
деген деректі ескерсек, келесі суретте келтірілген 40-қа дейінгі
жас санатының негізгі бөлігін мемлекеттік қызметшілер құрап
отыр деген болжам жасауға болады.
2016 жылы компьютерлік тестілеуді есептемегенде, ҚАЗТЕСТ
жүйесі бойынша 30950 ер адам және 33029 әйел адам емтиханнан
өтті. Сондықтан 2016 жылы әйел адамдар саны 4%-ға көп болды.
Қазақстанның барлық өңірлерінде мемлекеттік қызметшілер,
мемлекеттік қызмет көрсету саласының қызметкерлері мен өзге
де сала қызметкерлерін ҚАЗТЕСТ тестілеуімен қамту жұмыста-
34
ры ауқымды жүргізіліп отыр. Осы арқылы тіл меңгеру жағдайы
қай аймақта қандай көлемде деген сауалға да дәлелді жауап беру-
ге болады.
Осы ретте тіл үйренушілерге, жалпы ҚАЗТЕСТ тестілеуіне қа-
тысушы жалпы қауымға қазақ тілін меңгеруде қандай құралдар
жетіспей тұрғанын анықтау қиындық туғызбайды. Бұл – практика
нәтижесі.
2016 жылы екінші басылыммен әзірленген «Қазақ тілі» оқу-
лықтарының мазмұны мен сапасына тек қана оң пікірлер айтылу-
да. Осы үрдісті жалғастыру қажет, яғни В1 және В2 оқулықтары-
ның екінші басылымын әзірлеп, баспадан шығару керек. Жұмыс
тобына беделді ғалымдар мен шетелдерде білім алған жас ға-
лымдарды жұмылдыру қажет.
Лексикалық-тақырыптық минимумдардың кез келген әдісте-
меде орны ерекше, яғни сөздік қор қалыптаспай, сол тілде сөйлеу
мүмкін емес.
ҚАЗТЕСТ тақырыптық-лексикалық минимумдардың сапасын
арттыру мәселесі де күн тәртібіндегі мәселе. А1 және А2 деңгей-
леріне арналған кітаптардың екінші басылымын әзірлеу керек.
Қазақ тілінің оқытушылардың білік деңгейлерінің жоғары көте-
ру өзекті міндет. Осы тұрғыда британдық TKT (Teaching Knowledge
Test – Кембридж университетінің емтихан түрі) тестінің қазақстан-
дық үлгісін әзірлеп, орталықтардың оқытушы құрамын осы тес-
тілеу арқылы білік деңгейін анықтау ұсынылады.
«Мемлекеттік тілді оқыту: әдіс, тәжірибе, инновация» атты рес-
публикалық семинар-кеңес қорытындысы бойынша ұсыныстар:
1. Мемлекеттік тіл саясатын одан әрі жетілдіру комиссиясы-
ның 2016 жылғы 23 желтоқсандағы отырысы хаттамасына сәйкес
өзге тілді ересек азаматтарға мемлекеттік тілді оқыту барысында
барлық өңірлік мемлекеттік тілді оқыту орталықтарында қазақ
тілін меңгерудің коммуникативтік тілдік құзыреттілік талапта-
рын белгілейтін ҚР СТ 1926-2015, ҚР СТ 1928-2015, ҚР СТ 1929-
2015, ҚР СТ 1925-2015, ҚР СТ 1927-2015 ұлттық стандарттар не-
гізге алынсын.
2. Барлық оқыту орталықтарында мемлекеттік тілді оқыту ба-
35
ры сы Қазақстан Республикасы Мәдениет және спорт министрі-
лігі Тіл комитетінің тапсырысымен ҚР СТ 1926-2015, ҚР СТ
1928-2015, ҚР СТ 1929-2015, ҚР СТ 1925-2015, ҚР СТ 1927-2015
ұлттық стандарттар негізінде 2012 жылы алғашқы рет әзірленген,
2016 жылы екінші баслыммен толықтырылған Бірүлгі (типтік)
бағдарламаға (ISBN 978-601-7822-36-1) сәйкес жүйеленсін.
3. Қазақстан Республикасында тілдерді дамыту мен қолданудың
2011-2020 жылдарға арналған мемлекеттік бағдарламасының ныса-
налы индикаторын орындау мақсатында ҚАЗТЕСТ жүйесі негізін-
де өңірлерде диагностикалық тестілеулер санын арттырып, ұлттық
стандарттар бойынша атқаратын лауазымы мен кәсіптер, маман-
дықтарына сай сертификаттық тестілеулер үлесін қамтамасыз етсін.
4. Қазақстан Республикасы Мәдениет және спорт министрлі-
гі Тіл комитетінің тапсырысымен «Қазақ тілін шетел тілі немесе
екінші тіл ретінде оқыту әдістемесі» жобасының аясында Ұлт-
тық тестілеу орталығы әзірлеген «Қазақ тілі» оқулықтарының
А1-қарапайым, А2-базалық деңгейлерге арналған оқулықтары-
ның екінші басылымының сәтті шығуын ескере отырып, В1-ор-
та, В2-ортадан жоғары деңгейлер оқулықтарының жыл соңына
дейін екін ші басылымын жарыққа шығуын қамтамасыз етсін.
5. Жыл соңына дейін Бірүлгі (типтік) бағдарламаға негізделген
жұмыс-оқу бағдарламасы әзірленсін. Жұмыс тобына барлық өңір-
лік орталықтардан тәжірибелі әдіскерлер мен оқытушылар енсін.
6. «Мемлекеттік тілді оқыту: әдіс, тәжірибе, инновация» атты
республикалық семинар-кеңес мазмұнына сәйкес «Қазақ тілін
шетел тілі немесе екінші тіл ретінде оқыту әдістемесі» жобасы-
ның аясында әзірленген лексикалық-тақырыптық минимумдар-
дың А1, А2 деңгейлеріне арналған кітаптарының екінші басылы-
мы жыл соңына дейін әзірленсін.
7. Қазақ тілі әдіскерлері мен оқытушыларының біліктілік дең-
гейлерін көтеру мақсатында әлемдік ТКТ (Teaching Knowledge
Test) тестілеу емтиханына ұқсас отандық тестілеу емтиханын
ҚАЗТЕСТ базасында әзірлеу мәселесі пысықталсын, қажет жағ-
дайда семинар-кеңес ұйымдастырылсын.
36
Қ.Балабеков
Хэлибери Астана мектебінің
қазақ тілі мұғалімі
Мемлекеттік тілді оқытуда тиімді әдістерді
қолдану жолдары
Тілді оқытуда ең басты нәрсе – ол лексикалық минимумды
меңгерту және оның сөйлеу тілінде еркін пайдалана алу. Осы
себепті тіл үйренушілерге лексикалық минимумды меңгерту
жолы психолингвистикамен тікелей байланысты болуы тиіс. Бұл
дегені міз – тіл үйренушіге сөздік қорды түрлі әдістерді қолдана
отырып, астыртын түрде меңгерту. Сондай әдістердің тиімділері:
1. Сурет
2. Сөз сипаттамасы
3. Сөз мағынасы
4. Қимыл-әрекет
5. Аударма
6. Тақырыптық кесте
7. Сөздер жиынтығы
8. Жасырын сөз арқылы түсіндіру
Ұсыныс:
1. Белгілі бір лексикалық минимумдағы сөздік қорды меңгер-
туге арналған қосымша әдістемелік оқулық шығару. Аталған
оқу лық негізгі оқыту оқулықтарына байланысты болмауы тиіс.
Ол дегеніміз – әр түрлі авторлық оқулықпен оқыған тіл үйренуші
қосымша әдістемелік оқулықтағы тапсырмаларды өз бетінше
орындай алады. Себебі негізгі сөздік қор негізгі оқулықта мең-
герілген.
Грамматикалық минимум – тілдің қаңқасы. Тіл үйренуші өзі
меңгерген сөздік қорды белгілі бір грамматикалық құрылым
арқылы тілдік қарым-қатынасқа шығаруы тиіс. Ол үшін тілде-
гі грамматикалық минимум дайын күйіндегі құрылым ретінде
берілуі тиіс. Сондай-ақ грамматикалық минимумды меңгертуде,
Достарыңызбен бөлісу: |
