21
• оқушылардың коммуникативтік тәжірибиесін жетілдіру мен танымдық
белсенділігін және соңында олардың коммуникативтік құзыреттілігін
қарым-қатынас жасай білу біліктілігін мақсатқа бағытталған дамуы
негізінде қамтамасыз ету.
Р.Кюнль коммуникативтік тапсырманы қарым-қатынасқа жігер берудегі
маңыздылығына ерекше тоқтала отырып, коммуникативтік тапсырманы
белгілі бір тиімді нәтижеге қол жеткізуге бағытталған, қоғамдық немесе жеке
қажеттіліктерге қажетті коммуникациялар ретінде түсіндіреді. Осы нәтиже
негізінде,
біздің
пікірімізше
бастауыш
сынып
оқушыларының
коммуникативтік біліктілігін қалыптастыру тиіс.
М.В.Корепанованың пікірінше коммуникативтік тапсырма сырттай жігер
беруші ғана емес, сонымен қатар дамудың ішкі қайнар көзі болып табылады,
егер оны субъекті қабылдаса деп есептейді.
Сонымен жоғарыда айтылған пікірлерге талдау жасай келе біздер мынадай
қорытындыға
келемі:
бастауыш
сынып
оқушыларын
оқытуда
коммуникативтік тапсырмалардың ролі баланың тұлғалық дамуының ішкі
қайнар көзі ретінде қызмет етеді, сондай ақ, оқу әрекеті барысында
тұлғааралық қарым-қатынасы мен өзара әрекеттеріндегі оның қажеттілігін
қанағаттандырады.
Бастауыш білім беру деңгейінде коммуникативтік тапсырмалардың
орны – сыныптық-сабақ жүйесінде, ойында, проблемалық оқытуда,
коммуникативтік әрекетті ұйымдастыруда және жобалау әдістемесінде;
тестілеуде және диагностикалауда; дәстүрлі емес сабақтарда; сыныптан тыс
әрекеттерде көрінеді.
Коммуникативтік тапсырмалардың пәнін әдеттегі және әдеттен тыс
жағдаяттардағы қарым-қатынас тәсілдері мен білімді жетілдіру сапасы ретінде
түсінеміз.
В.А.Кан-Каликтің ескертуі бойынша, коммуникативтік тапсырма
педагогикалық тапсырмаға қарағанда дайынды алып жүретін, соңғысынан
келіп шығатын және сонымен анықталады. Ғалымның коммуникативтік
тапсырмаларды шешу үдерісіндегі тұғырын былайша жіктеуге болады. Бұл
үдеріс өзіне келесідей кезеңдерді қамтиды:
І. Коммуникативті тапсырмларды түсіну.
ІІ. Тапсырманың бастапқы мәліметіне талдау жасау.
ІІІ. Ғылыми болжамын ұсыну.
ІV. Коммуникативтік өзара әрекеттесу тәсілдерінің жүйесін анықтау.
V. Тапсыманы өзі шешу.
Бірінші кезеңде педагогикалық міндетті жүзеге асырудың қажетті
мүмкіндігі ретінде коммуникативті тасырманы түсіну жүзеге асырылады.
Бастапқы мәліметтерге жүргізілген талдаулар, жағдаяттық мүмкіндіктерді,
балалардың жас ерекшелігін, өзіндік мүмкіндіктерін есепке алу қажеттігін
ескереді.
Педагогикалық
өзара
әрекеттестікке
бар
бара
келетін
коммуникативтік болжамды ұсына білу біліктілігі маңызды мәнге ие. Ол үшін
педагог кемелді ойлау мен болжам жасай білу қабілетіне ие болу керек.
Коммуникативтік өзара әрекеттестік әдістер жүйесін анықтау, педагогикалық
22
жағдаятқа
бағдар
жасай
алу,
балалардың
жеке
ерекшеліктерін,
коммуникативтік технологияларды меңгеру деңгейімен тікелей байланысты.
Тапсырмаларды шешу тікелей таңдап алынған коммуникатвтік өзара
әрекеттестіктікте қарым-қатынаста вербалды және бейвербалды құралдарды
қолдануға негізделіп, оқу-тәрбие үдерісіне қатысушылармен кері байланыстың
түрлі жолдарын орнатуға бағытталады.
А.В.Фоминаның зерттеуінде оқытудың тәрбиелік мақсатын жүзеге
асыруға мүмкіндік беретін коммуникативтік педагогикалық тапсырмаларды
бөліп көрсеткен:
1) эмоционалдық көңіл күй орнату және оны ұстап тұру;
2) қарым-қатынастың жалпы мәдени дағдыларының болуы;
3) оқушылардың мотивациялық ортасын ынталандыру;
4) олардың өзіндік әрекеттерінің нәтижесін үнемі бағалау.
Педагогикалық коммуникативтік тапсырма – бұл педагогикалық іс
әрекет жағдайында көрінетін, оқу-тәрбие үдерісіне қатысушылардың өзара
тиімді қарым-қатынас жасауына және тұлғааралық коммуникация жүйесі
арқылы педагогикалық әдістерді жүзеге асыруға бағытталады. Мұғалім мен
студент арасындағы тұлғааралық өзара педагогикалық әрекетіндегі
коммуникативтік тапсырмаларды зерттеу, талдау жасау мен қайта өзгерту
негізінде бастауыш сыныптың оқыту үдерісінде коммуникативтік тапсырмалар
кешенін жасап, оны кесте түрінде рәсімдеуге мүмкіндік берді.
Кесте 1 - Бастауыш мектептің оқыту үдерісіне арналған коммуникативтік
тапсырмалар кешені
КТ түрі
КТ мазмұны
Дамытушы нәтиже
1
2
3
Ынталанды-
рушы
1. Коммуникацияның адам өміріндегі
маңызы
жөніндегі
білімдермен
қаруландыру;
2.Коммуникативтік деңгейін анықтау
(балалардың өзін-өзі көре білуін
дамыту).
Коммуникативтік
тәжірибие
жинақтау.
Алгоритм
тапсырмалар
1.Коммуникативтік
әрекеттерге
үйрету:
- вербалды қарым-қатынас: тілді
қолдану;
- вербалды емес қарым-қатынас: ым
ишара тілін, дене қозғалыстары;
- вербалдық және вербалды емес
құралдарды
қодануда
сәйкестік
орнату;
- әңгімелесушіні тыңдай және түсіне
білу;
2.
Коммуникативтік
қатынастың
алгоритмін үйрену.
Кезеңдер
бойынша
коммуникативтік
қарым-
қатынас
үдерісінде
коммуникативтік
әрекеттің
ретін меңгеру (әрекетке түрткі
болу,
әрекет
жағдаятын
нақтылау, өзіндік әрекет, оны
жинақтау ).
Ізденушілік-
шығармашылық
1.Жаңа
жағдайда
алынған
біліктіліктерді
жеткізе
білуге
Эвристикалық коммуникативтік
іс-әрекет.
