124
Кең қолданыстағы стационарлық ДЭЕМ-де мини (бөліктің екі 5,25")
жəне миди (бөліктің үш, төрт 5,25") мұнаралары пайдаланылады. Төрт-сегіз
бөлікті үлкен мұнаралар негізінен серверлерге арналған, қуаттың бір
немесе бірнеше блоктарынан тұрады жəне жабдықтарды орналастыру
бойынша маңызды мүмкіндігі болады.
Қазіргі уақытта бір-бірімен үйлеспейтін екі стандарт: ескі АТ жəне жаңа
АТХ (АТ кеңеюі) стандарттарынан дайындалған корпустар пайдала-
нылады. АТ жəне АТХ стандарттары корпус пен басты тақтаның конструк-
тивті ерекшелігін ғана бейнелеп қоймайды, сонымен қатар қуат блогымен
пайда болатын күш номиналы мен жүйелік блок компановкасын анық-
тайды.
Соңғы жылдары барлық стационарлық ДЭЕМ АТХ конструктивінде
орындалады.
ATX стандартын Intel компаниясы құрастырған жəне корпустағыдай
секілді жүйелік тақтаның формфакторында да пайдаланылады.
ATX формфакторы келесі конструктивті параметрлерді анықтайды:
басты тақтаның геометриялық өлшемі, қуат блогының өлшемі мен оның
жүйелік блокка бекітілуі, модуль тақтасын орнату үшін жалғағыштар мен
ойықтарды орналастырудың жалпы талаптары жəне қуат блогының
электрлік сипаттамасы.
ATX корпусы үшін (4.1 сур.) жүйелік блоктың ішкі тораптарына оңай
қолжетімділікке ие (мысалы, қуат блогы басты тақтаның процессор жəне
жүйелік блок орналастырылатын бөлігін жаппайды).
4.1 сур. ATX стандартының корпусындағы негізгі тораптардың
орналасу сызбасы
125
ие.
Бөліктер құрылғыларды орнату үшін ішкі жəне сыртқы қолжетімділікке
Үлкен сыртқы бөліктерде CD-, DVD-желісі бар жинақтағыштар жəне
арнайы жеңіл алмалы-салмалы кассеталарда орнатылатын қатты дисктегі
жинақтағыштар орнатылады.
Оптикалық дисковод көп көлемді бағдарламаларды орнату үшін ДЭЕМ-
да міндетті түрде болуы тиіс. DVD-желі неғұрлым əмбебап құрылғы болып
табылады, өйткені DVD-дисктерде тек сапалы видеолар ғана емес, сонымен
қатар көптеген бағдарламалық өнімдер де жазылады.
Ішкі бөліктерде қатты дисктегі жинақтағыштар орнатылады.
Аз сыртқы бөліктерде əдетте жұмсақ магнитті дисктердің бір
жинақтағыштары
жайғастырылады
жəне
USB
интерфейсінің
концентраторы немесе флеш-картаны қосу үшін картридер орнатылуы
мүмкін.
Корпустар орнатылған қуат блогымен қойылады, бұл қуат блогы əдетте
корпустың жоғарғы бөлігінде орналасады, ал оның астында жүйелік тақта
монтаждалады.
Корпус тек соңғы үлгідегі дизайнмен жасалып, ішкі құрылғысының
ыңғайлы компоновкасы болып қана қоймай, сонымен қатар шудың төмен
деңгейінде жылуды тиімді түрде бұрып жіберілуін қамтамасыз ете білуі
тиіс. Корпустың сапасы оның шасси металының қалыңдығына жəне
қабырғаларының қаптамасына байланысты болады. Егер жүйелік блок
төзімді, яғни корпусы 1 мм қалыңдықтағы болаттан жасалса, шу жəне
желдеткіш пен жинақтағыш желілерінің жұмысынан пайда болатын діріл
мүлде болмайды. Кейде корпус алюминнен де дайындалады. Олар болатқа
қарағанда біршама жеңіл болады жəне үлкен жылу өткізгіші болғандықтан
жылуды жақсы бұрып жіберіп отырады. Корпустан шығатын шудың
деңгейі 37дБ-тан аспауы тиіс.
Корпус ішкі электрлі магнитті (жанама) сəулені экрандап жіберуі тиіс,
ол сəуле ДЭЕМ-ның перифериялық құрылғыларының, тұрмыстық
электроника жұмысына кедергі келтіріп, ақпарат өту жолдарында паразитті
каналдардың пайда болуына алып келеді. Жанама сəулелендіруді бағалау
үшін FCC Class B америкалық стандарты пайдаланылады.
Ішкі тораптарға қолжетімділік үшін жүйелік блоктарда бүйір
қабырғаларды ауыспалы етіп жасайды немесе П-бейнелі қаптама
пайдаланылады. Қаптаманы немесе қабырғаны бекіту үшін кертігі бар
бұрама немесе аспаптарсыз жұмыс істейтін ілмектер пайдаланылады.
Кейбір корпустарда панельдің беткі қабатын жауып тұратын қақпағы
болады, оларға ДЭЕМ ресурстарына бөгде пайдаланушылардың
қолжетімділігін шектеу үшін мөр басылып қойылуы мүмкін.
126
Жүйелік блоктың беткі панелінде ДЭЕМ-ді басқаратын мынадай
конопкалары болады: қуатты қосқыш - Power (энергия); қайта жүктеу —
Reset (сброс); жарықдиодты бақылау индикаторы (қуат, қатты дискке
жүгіну); орнатылған динамик жəне (кейде) клавиатураны блокадалайтын
немесе алдыңғы қақпақты бекітетін құлып. Кейде компьютерді энергия
сақтайтын режимге ауыстыру кнопкасы да қосылады. Эргономика
талаптарына сəйкес кнопкалардың түсі, өлшемі жəне формасы əр түрлі
болады.
4.2.2. Жүйелік (басты) тақта
ДЭЕМ-ның архитектурасын жəне базалық сипаттамасын процессормен
бірлесе отырып, анықтайтын орталық конструктивті торап – жүйелік тақта
(system board) немесе басты тақта (motherboard) немесе негізгі (бас) тақта
(main board) болып саналады.
Жүйелік тақта компьютер құрамының барлық элеткронды бөліктері
(процессор; ОЕҚ, BIOS; жүйелік жəне қосымша микросызбалар жиыны,
енгізу-шығару контроллеры; автономды қуаты бар CMOS жады)
монтаждалатын баспа тақтасы болып есептеледі.
Жүйелік тақта коммутациялық элементтер қатарынан тұрады: кеңейту
слоттары; клавиатураның интерфейстік кабельдерін қосатын жалғағыштар,
тінтуірлер, қатты дисктер, оптикалық дисководтар, бірізді жəне параллель
порттар, USB шиналары; процессор ядросын қуаттауға арналған күш
өзгерткіш жəне ДЭЕМ жұмысы үшін қажетті өзге де компоненттер қатары.
Негізінен, заманауи тақталар алты баспа қабаттан тұрады, оның үш
немесе төрт қабаты дыбысты жолдардан жəне ДЭЕМ корпусымен
жалғанған жəне жоғары жиілікті шынжырлардан болатын тоғыспалы
тосқауылдарды экрандайтын, жерге тұйықталатын пластина (0 В) болса;
бір немесе екі қабаты қуат өткізгіш болып келеді. Жоғарғы қабатта
компоненттер распайкасы үшін контактылы алаңдар болады. Тақталарда
жүйелік блоктың бүйір қабырғасына бұрамамен бекітуге арналған ойық
қарастырылған. Тақта климаттық əсерден суға төзімді диэлектрлік лакпен
қорғалған.
Басты тақтаның сипатының бірі оның типтік өлшемі – формфакторы
болып табылады, ол процессордың жəне кеңею жалғағыштарының
орналасуын жəне габаритті өлшемдер мен тақтаның бекіту нүктесін,
сондай-ақ тақтаның қуат күшінің жалғағыштары түрлерін анықтайды.
Достарыңызбен бөлісу: |
