44
Сондықтан, 2D жағдайында координаты белгілі үш жалған
қашықтық бойынша қосынның координаттарын дұрыс есептеу
Жердің үшінші жасанды серіктерінен, ал 3D жағдайында ең аз де-
генде төртеуінен жүргізілуі тиіс. Жердің жасанды серіктері ора-
сан зор жылдамдықпен қозғалуына қарамастан əр бір қас қағым
сəтте олардың координаттары жоғары дəлдікпен анықталып
пайдаланушының қабылдағыш аппаратына берілуі тиіс. Жердің
жасанды серіктерінің координаттары туралы ақпараттар навига-
циялық хабарламаларда болады.
Автономды позициялау əдісі қарапайым болғанымен барлық
қателіктер көзіне сезімтал. Дəлдікке Жердің жасанды серік тері
мен қабылдағыштардағы жиіліктің тұрақсыздығы мен уақыт
шкаласының жылжуы, Жердің жасанды серіктерінің коорди-
натындағы қателіктер, сигналдардың ионесферада, тропосфера-
да тежелуі, қабылдағыштар аппаратураларының қателіктері əсер
етеді. Атмосфераның ықпалын əлсірету үшін сигналды Жердің
жасанды серіктерінің көкжиектен биіктігі 10° кем болмаған
жағдайда қабылдайды. Өлшеу дəлдігінің төмендеуіне толқындар
тікелей Жердің жасанды серіктерінен ғана емес жердің бетінен
шағылысқандарының да келуі əсер етеді.
Координаттарды анықтау дəлдігі орташа квадраттық қателік
-7; қателіктің ең жоғарғы шегі одан екі есе үлкен 15-20 м деп
бағаланады. Автономдық əдістің дəлдігін ұзақ уақытқа созыла-
тын бақылаулар, барлық өлшеу нəтижелерін бірлесіп өңдеу арт-
тырады.
Диференциалды режимнің автономдыдан айырмашылығы
өлшеуді кодтық əдіспен бір мезетте екі қабылдағыштан жүргізуді
талап етеді. Бір қабылдағышты координаттары белгілі қосын
бекетке қояды. Бұл бекетті
базалық референц-бекет немесе
бақылау, түзету, енгізу бекеті деп атайды. Екінші қозғалмалы
қабылдағышты белгілі бір нүктеге қояды. Референц-бекеттің ко-
ординаттары тұрақты болғандықтан, олар жаңадан анықталған
координаттармен салыстыру жəне осы негізде қозғалмалы бекетке
енгізілетін түзетулерді табу үшін қолданылады. Қабылдағыштағы
тежелулер осы жолмен автономды режимдегі сияқты төрт жəне
одан да көп Жердің жасанды серіктеріне бақылауға мүмкіндік
бермейді.
45
Кодтық əдісті пайдаланғандағы диференциалды режимнің
дəлдігі қашықтықты өлшеу қабылдағыштардың типіне, бағдар-
ла малық қамтамасыз етуге жəне бірнеше дециметрден бірнеше
мет рге дейін ауытқуға тəуелді болады. Дəлдігі 1-5 см-ге дейін
артатындықтан диференциалды коррекциялар фазалық өлшеу-
лерге де қолданылады.
Дүние жүзінде халықаралық стандартты RCM SC-104 фор-
матында дифференциалды түзетулер беретін көптеген базалық
бекеттер бар. Жердің байланыс серіктері мен Интернет арқылы
түзетулерді жіберетін қызметтер ұйымдастырылған.
Орналасқан орынды анықтаудың маңызды сапа көрсеткіші
геометриялық фактор болып табылады. Ол Жердің жасан-
ды серіктері мен қабылдағыштың өзара орналасу дəлдігінің
жоғалуының геометрияға негізделуімен сипатталады. Жердің
жасанды серіктері аспан кеңістігінде біршама тең таралған
жағдайда координаттар біршама жоғары дəлдікпен анықталады.
Егер Жердің жасанды серіктері бір жазықтыққа жақындаған
жағдайда дəлдік ондаған, жүздеген есе нашарлайды. Екі
қосынның аралығындағы кеңістіктік вектордың немесе ко-
ординат өсімшелерінің дəлдігі статикалық позициялау жəне
кинематикалық тəсілдермен анықталуы мүмкін. Қашықтықты
өлшегенде негізгі тəсіл ретінде фазалық, ал қосымша ретінде
кодтық тəсіл қолда нылады. Статикалық позициялау геодезиялық
торларды құру сияқты біршама дəл өлшеу жұмыстарын жүргізу
барысында қолда
нылады. Бұл тəсілдің статика, жылдам ста-
тика, жəне рекупация тармақтары белгілі. Статика тəсілінде
қабылдағыштардың антеналары аралықтарының координат
өсімшелері анықталатын екі қосынға қойылады. Осы қосындардан
фазалық жəне кодтық əдіспен төрт оданда көп Жердің жасанды
серіктерінен жалған қашықтығы өлшенеді. Қателіктері жоғары
болғандықтан жалған қашықтықты фазалық өлшеулердің
бірқатар бөліктері тікелей қолдануға жарамайды. Қателік көздері
автономды позициялаудікі сияқты болады. Фазалық жəне кодтық
өлшеулерді арнайы бағдарламаның көмегімен өңдеу барысында
фазалық циклдардың белгісіз толық сандарын қалпына келтіріп,
қабылдағыштар орнатылған қосындар аралықтарының координат
айырмасын табады. Статиканың дəлдігі өлшеулердің ұзақтығына
46
байланысты болады. 5-10 минут аралығында өлшеу жүргізу
дециметрлік дəлдікті қамтамасыз етеді. Статикада бақылау
ұзақтығы бір сағатқа созылады. Осы уақыт ішінде 1 ден 5 секундқа
дейінгі аралықта беріліп отыратын өлшемдар жинақталады.
Жоспарлы коор
динаттарды анықтау дəлдігі бірнеше сантимет-
рге дейін көтеріледі. Биіктік шамамен екі есе төмен дəлдікте
анықталады. Стати какалық тəсілдің екі түрі болады.
Жылдам статика деректерді жедел өңдеу стратегиясын
қабылдау кезінде жүргізіледі. Оның өлшеу ұзақтығы бақылайтын
Жердің жасанды серіктерінің санын арттыру есебінен кемітіледі.
Реокупация тəсілі өлшеудің үздіксіздігі тек базалық бекетте
сақталып, қозғалмалы бекеттерде өлшеу бір сағат аралығының
басымен соңында да жүргізілген жағдайда қолданылады.
Аралықтарында координат өсімшелері анықталатын қосындар то-
рын табу қиын емес. Бұл тордың бір ғана қосынның координаттық
дəлдігін біліп, басқа барлық қосындардың координаттарын есеп-
теп шығаруға болады.
Кинематикалық позициялау тəсілі базалық бекет пен
ұтқыр қабылдағышқа дейінгі кеңістіктік векторды анықтауға
негізделген. Базалық бекет пен қозғалмалы қабылдағыштың ко-
ординаттарын статикалық жəне басқа да тəсілдермен алдын ала
анықтайды немесе қабылдағыштарды координаттары бірнеше
сантиметрге дейінгі дəлдікпен өлшенген қосындарға орнатады.
Ол фазалық циклдердің санын анықтау үшін қажет. Содан кейін
қабылдағыштарды келесі қосындарға орналастырып, олардың
жəне базалық бекеттің аралықтарының координат өсімшелерін
есептейді. Базалдық бекеттің координатын біле отырып осы
қосындардың координатын есептейді. Өлшеуді міндетті түрде
Жердің белгілі бір жасанды серіктерімен тұрақты түрде үздіксіз
жүргізеді. Бақылау мақсатында кинематикалық жүріп өтуді
бастапқы немесе координаты белгілі қосында тұйықтайды.
Кинематикалық позициялаудың дəлдігі старикалыққа қарағанда
төмендеу болады.
Кинематикалық позициялаудың бірнеше түрлі тармақтары
бар.
Үздіксіз кинематика тəсілі белгіленген уақыт аралығында
өз координаттарын тіркеп отыратын қабылдағыштарды жыл-
жыту арқылы жергілікті жердің кескіндерін «санға» көшіруге
Достарыңызбен бөлісу: | 
